viti 367 e.s.
Në vitin 367, Graciani, djali i perandorit romak Valentinian I, u shpall bashkë-perandor nga vetë babai i tij, në një moshë jashtëzakonisht të re – vetëm 8 vjeç. Kjo lëvizje synonte të siguronte vazhdimësinë e dinastisë dhe stabilitetin e Perandorisë Romake Perëndimore. Gratiani lindi në Pannonia, një provincë romake që përfshinte edhe pjesë të Ilirisë, çka e bënte atë me prejardhje ilire.
Me kalimin e viteve, pas vdekjes së Valentinianit I në vitin 375, Gratiani mori më shumë pushtet dhe përfundimisht u bë perandor i gjithë Perandorisë Romake Perëndimore. Ai kishte mbështetjen e fuqishme të gjeneralëve romakë, si dhe ndikim të rëndësishëm në Perandorinë Lindore. Edhe pse i ri, ai arriti të mbizotërojë rivalitetet brenda familjes – përfshirë vëllain e tij më të vogël, Valentinianin II, si dhe xhaxhain e tij, që kishte ambicie të vetat për pushtet.
Graciani ishte mbështetës i fortë i krishterimit, në një periudhë kur Perandoria po largohej nga besimet tradicionale pagane romake. Ai refuzoi atributet hyjnore që më parë u ishin dhënë perandorëve romakë, duke u distancuar nga koncepti i perandorit si një figurë e shenjtë apo gjysmë-zot. Një nga veprimet e tij më simbolike ishte heqja e Altari i Fitores (Ara Victoriae) nga Salla e Senatit në Romë – një vendim që shkaktoi debat dhe zemërim të madh midis senatorëve paganë, të cilët e shihnin atë si një shenjë të rënies së traditave të lashta romake.
Në planin familjar, Graciani ishte i martuar me mbesën e Konstantinit të Madh, duke forcuar kështu lidhjet me dinastinë e një prej perandorëve më të famshëm të historisë romake dhe një prej figurave kyçe në kristianizimin e Perandorisë.
Graciani mbretëroi në një kohë të trazuar për Perandorinë Romake, e cila përballej me trysni të mëdha të brendshme dhe të jashtme. Megjithëse fillimisht ishte një figurë e fuqishme dhe reformuese, përfundimisht ai u tradhtua dhe u vra në vitin 383, pas një rebelimi të udhëhequr nga ushtarakët në Gali, të cilët mbështetën një rival tjetër, Magnus Maximus.
Megjithatë, trashëgimia e tij historike mbetet e rëndësishme, sidomos për rolin e tij në kristianizimin zyrtar të Perandorisë Romake dhe për transformimin e statusit të perandorit në një drejtim më modest dhe të ndarë nga hyjnizimi pagan.
Përgatiti: L.Veizi
