Zbulimi i anijes 3,300-vjeçare në ujëra të thella pranë brigjeve të Izraelit përmbys idetë tona për aftësitë detare të qytetërimeve të lashta
Një zbulim arkeologjik i papritur në fundin e Detit Mesdhe mund të ndryshojë rrënjësisht perceptimin tonë për aftësitë e paraardhësve në fushën e lundrimit. Rreth 3,300 vjet pas fundosjes së saj, një anije nga Epoka e Bronzit të Vonë është zbuluar në thellësinë 1,800 metra nën nivelin e detit, rreth 90 kilometra larg bregdetit verior të Izraelit. Kjo është anija më e vjetër e gjetur ndonjëherë në një thellësi kaq të madhe – një dëshmi mbresëlënëse që marinarët e lashtë lundronin me guxim dhe mjeshtëri në dete të hapura, larg çdo pamjeje të tokës.
Zbulimi i rastësishëm
Anija e lashtë u zbulua rastësisht në verën e vitit 2023 gjatë një inspektimi rutinë të shtratit të detit nga Energean, një kompani izraelite që operon në fushën e nxjerrjes së gazit natyror. Teknikët vëzhguan përmes pajisjeve të kontrollit në distancë një grumbull të çuditshëm objektesh në dyshemenë detare dhe njoftuan menjëherë Autoritetin Izraelit të Antikiteteve (IAA).
Pamjet e kapura nga një robot nënujor zbuluan një skenë të paprekur nga koha: qindra amfora kananaite, enë qeramike të përdorura për ruajtjen e verës, vajit apo produkteve bujqësore, të shpërndara në shtratin ranor. Sipas arkeologëve, kjo është vetëm shtresa e sipërme, pasi një pjesë e ngarkesës mbetet ende e mbuluar nga sedimentet së bashku me pjesë të trarëve të anijes.
Një vështrim drejt Lindjes së Afërt të lashtë
Nga përmasat e trupit të saj – rreth 12 deri në 14 metra gjatësi – si dhe nga ngarkesa që mbart, anija besohet të ketë qenë pjesë e një rrjeti të gjerë tregtar midis qytetërimeve të Lindjes së Afërt dhe brigjeve të tjera mesdhetare. Enët janë identifikuar si kananaite, që i përkasin një popullsie të hershme të Levantit, të njohur për marrëdhënie tregtare me Egjiptin, Qipron dhe Anadollin.
Vetëm dy enë janë nxjerrë deri më tani për qëllime studimore, për të ruajtur integritetin e rrënojës. Megjithëse ato duken bosh, analizat laboratorike mund të japin të dhëna për përmbajtjen e dikurshme – ndoshta verë, vaj ulliri, fruta të thata apo produkte aromatike.
Një anije që rishkruan kufijtë e lundrimit të lashtë
Ajo që e bën këtë zbulim të jashtëzakonshëm nuk është vetëm mosha e rrënojës, por fakti që ndodhet në një distancë të madhe nga bregu, ku asnjë vijë tokësore nuk është e dukshme. Deri më tani, dy rrënojat më të njohura të Epokës së Bronzit – ato të Kepit Gelidonia dhe Uluburun, të gjetura në brigjet e Turqisë – ishin zbuluar në thellësi të arritshme për zhytësit dhe pranë bregut, duke ushqyer teorinë se tregtia zhvillohej në mënyrë të sigurt nga një port në tjetrin, me lundrim vizual në vijën bregdetare.
Ky zbulim i ri hedh poshtë këtë ide: tregon se detarët e lashtë kishin zotëruar navigimin qiellor, duke përdorur si referencë pozicionin e Diellit, Hënës dhe yjeve – shumë kohë përpara shpikjes së busullës, sekstantit apo astrolabit. Aftësi të tilla kërkonin përgatitje, njohuri dhe besim – një vërtetim se qytetërimet e lashta kishin arritur një nivel të lartë të teknikës dhe intuitës detare.
Një epokë e artë për kërkimet nënujore
Zbulimi i anijes në brigjet izraelite vjen në një periudhë që arkeologët e konsiderojnë “epokën e artë” të eksplorimit të anijeve të mbytura, falë teknologjisë së avancuar robotike dhe bashkëpunimeve midis sektorit publik dhe privat.
Sipas Jakob Sharvit, drejtuesi i njësisë detare në IAA:
“Ky është një zbulim i rrallë që sfidon çdo koncept paraprak që kemi pasur për lundrimin në Epokën e Bronzit. Është një dritare e re drejt njohjes së botës së lashtë.”
Me kërkime të mëtejshme, kjo anije mund të na rrëfejë më shumë sesa thjesht një histori fundosjeje: mund të zbulojë një kapitull të tërë të humbur të qytetërimit mesdhetar dhe mjeshtërisë detare të njerëzimit.
Përgatiti për botim: L.Veizi
