Duhet të jenë të paktë ata që nuk e njohin aktorin francez me origjinë spanjolle Lui de Fine (Louis de Funès). Mjafton të përmendet polici Krysho, apo aventurat e shefit të policisë me Fontamasin dhe gjithkush e di se për kë bëhet fjala. Filmat e tij plot humor janë transmetuar në vazhdimësi nga televizionet shqiptare. Sipas disa sondazheve të bëra që nga viti 1968, ai është aktori i preferuar i Francës, pasi ka luajtur mbi 130 role në film dhe mbi 100 role të tjera në skenën teatrit. Stili i tij i aktrimit mbahet mend për performancën plot energji si dhe gamën e gjerë të shprehjeve të fytyrës e teknikave…
…Lui de Fine është një nga aktorët më të famshëm francezë të të gjitha kohërave, për më tepër kur bëhet fjalë për famën e tij ndërkombëtare. Veç famës së tij ekstreme në botën frëngjishtfolëse ai gjithashtu mbetet ende një emër familjar në vende si Italia, Gjermania, Spanja, Turqia, Irani, Greqia, Izraeli, Shqipëria, Sllovenia, Rusia, Polonia, Çekia, Hungaria, Rumania dhe Bullgaria. Përkundër kësaj ai mbetet pothuajse i panjohur në botën anglishtfolëse. Por u ekspozua një audiencë më të gjerë vetëm një herë në Shtetet e Bashkuara, në vitin 1974, me filmin e “The Crazy Adventures of Rabbi Jacob”, i cili u nominua për një çmim Golden Globe.
Fillimet
Louis de Funès lindi në 31 korrik 1914 në Courbevoie, Hauts-de-Seine nga prindër që origjinën e kishin spanjolle. Meqenëse familjet e çiftit kundërshtuan martesën e tyre, ata u larguan në Francë në vitin 1904. Babai i tij ishte një fisnik, ndërsa nëna ishte me origjinë Baske. I njohur për shokët e miqtë si “Fufu”, de Fine fliste në frëngjisht, spanjisht dhe anglisht. Gjatë rinisë së tij, ai kishte pasion për të vizatuar dhe interpretuar piano. Gjatë pushtimit të Parisit në Luftën e Dytë Botërore, ai vazhdoi studimet e tij për piano në një shkollë muzikore, ku ra në dashuri me një sekretare, Jeanne Barthelémy de Maupassant. Ajo ishte dashuruar me “të riun që luante xhaz”. Ata u martuan në vitin 1943 dhe jetuan së bashku për dyzet vjet deri në vdekjen e de Fine në 1983. Ata kishin dy djem: Patrikun, i cili u bë mjek dhe Olivier i cili u bë pilot për Air France Europe dhe gjithashtu ndoqi babanë e tij në profesionin e aktrimit.
Teatri & Filmi
Louis de Funès filloi karrierën e tij në teatër, ku ai kapi një sukses të moderuar dhe gjithashtu luajti role të vogla në filma. Edhe pasi arriti statusin e një ylli të filmit, ai vazhdoi të luante role teatrore. Karriera e tij skenike arriti kulmin me një shfaqje të mrekullueshme në lojën “Oskar”, rol të cilin do ta riprodhonte disa vjet më vonë duke e adaptuar për një film. Në vitin 1945, falë kontaktit të tij me Daniel Gélin, de Fine bëri debutimin e tij të filmit në moshën 31 vjeç. Ai u shfaq në ekran për më pak se 40 sekonda. Megjithatë, gjatë 20 viteve të ardhshme, vazhdoi të interpretojë në 130 role filmike, duke luajtur role të vogla në mbi 80 filma para se të merrte një rol kryesor. Gjatë kësaj periudhe, de Fine zhvilloi një rutinë të përditshme të veprimtarive profesionale: në mëngjes ai bënte dublime për artistë të njohur si Totò, një komik italian i kohës; gjatë pasdites ai punonte në film; dhe në mbrëmje, ai interpretonte si një aktor teatri. Nga 1945 deri në vitin 1955, ai u shfaq në 50 filma. Ai e arriti yllin në 1963 me filmin e Jean Girault, “Pouic-Pouic”. Ky film i suksesshëm garantoi faturimin më të mirë të De Fines në të gjithë filmat e tij pasues. Në moshën 49 vjeçare, de Fine papritur u bë një yll kryesor i famës ndërkombëtare me suksesin e “Le gendarme de Saint-Tropez”. Pas bashkëpunimit të tyre të parë të suksesshëm, regjisori Jean Girault e perceptoi de Funès si aktorin ideal për të luajtur pjesën e xhandarit skematike, dhe oportunist; filmi i parë, çoi në gjashtë seri të tjera. Përfundimisht, ai u bë aktori kryesor komik i Francës.
Epilogu
Në vitet e fundit të jetës së tij, de Fine arriti një sukses të madh. Në 1973 ai u bë kalorës i “Légion d’honneur” i Francës. Ai banoi në Château de Clermont, një kështjellë e shekullit të 17-të, e vendosur në komunën e Le Cellier, e cila ndodhet 27 kilometra nga Nantes në perëndim të Francës. Lui de Fine vdiq nga një sulm në zemër më 27 janar 1983, disa muaj pasi bëri filmin e tij të fundit. Banesa e tij e fundit është në “Cimetière du Cellier”. Pas vdekjes ai u portretizua në një pullë postare të lëshuar më 3 tetor 1998 nga zyra postare franceze. Në vitin 2013, u krijua një muze kushtuar këtij aktori famoz në Château de Clermont. Më 31 korrik 2019, po për nder të tij u hap një tjetër muze në St Raphael.
Përgatiti për botim: L.Veizi
