19 shkurt 1954
Transferimi i Oblastit të Krimesë në vitin 1954 ishte një veprim administrativ i Presidiumit të Sovjetit Suprem të Bashkimit Sovjetik, i cili transferoi qeverinë e Gadishullit të Krimesë nga Republika Socialiste Federative Sovjetike Ruse në SSR të Ukrainës. Para se të përfshihej në Perandorinë Ruse, Gadishulli i Krimesë ishte i pavarur nën Khanatin e Krimesë. Tatarët myslimanë turq të Krimesë ishin nën ndikimin e Perandorisë Osmane, ndërkohë që kufizoheshin gjithashtu me një Perandori Ruse gjithnjë e më agresive. Në 1774, pas Luftës Ruso-Turke të 1768–74, Perandoria Ruse dhe Osmane ranë dakord të përmbaheshin nga ndërhyrja në Khanate të Krimesë përmes Traktatit të Küçük Kaynarca. Në 1783, pas rënies në rritje të Perandorisë Osmane, Perandoria Ruse aneksoi Khanatin e Krimesë. Brenda Rusisë, gadishulli u transferua midis administratave të shumta të brendshme. Gjatë kohës së saj në Perandorinë Ruse dhe BRSS, deri në transferimin e saj në SSR të Ukrainës në 1954, Krimea u administrua nga 14 administrata. Gjatë gjithë kohës në Perandorinë Ruse dhe Bashkimin Sovjetik, Krimea pësoi një ndryshim të popullsisë. Gjatë Luftës së Krimesë dhe Luftës Civile Ruse, pjesa më e madhe e popullsisë tatare u largua, duke lënë territorin e dikurshëm të larmishëm me një popullsi të madhe rusësh dhe ukrainas etnikë, krahasuar me tatarët turq. Në vitin 1944, Lavrentiy Beria, kreu i policisë së fshehtë dhe sigurimit shtetëror sovjetik urdhëroi dëbimin me forcë të tatarëve të Krimesë nga gadishulli i Krimesë në emër të Joseph Stalinit, duke rezultuar në spastrimin etnik të rajonit. Si rezultat, ky rajon tani ishte kryesisht etnikisht rus. Pas vdekjes së Josif Stalinit në vitin 1953, pati një ndryshim në qëndrim ndaj republikave të tjera. Në një përpjekje për të pajtuar marrëdhëniet me SSR-në e Ukrainës, Nikita Hrushovi, së bashku me udhëheqjen tjetër të Bashkimit Sovjetik, transferuan rajonin e Krimesë nga RSFSR-ja ruse në SSR-në e Ukrainës.
Dekret
Më 19 shkurt 1954, Presidiumi i Sovjetit Suprem të Bashkimit Sovjetik nxori një dekret për transferimin e Oblastit të Krimesë nga Republika Socialiste Federative Sovjetike Ruse në SSR të Ukrainës. Dokumentet që tani gjenden në Arkivin Shtetëror të Federatës Ruse konfirmojnë se masa u miratua fillimisht nga Byroja Politike e Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik më 25 janar 1954, duke hapur rrugën për rezolutën autorizuese të Presidiumit të Sovjetit Suprem të Bashkimit Sovjetik tre javë më vonë. Sipas Kushtetutës sovjetike (neni 18), kufijtë e një republike brenda Bashkimit Sovjetik nuk mund të ricaktoheshin pa marrëveshjen e republikës në fjalë. Transferimi u miratua nga Presidiumi i Sovjetit Suprem të Bashkimit Sovjetik. Ndryshimi kushtetues (nenet 22 dhe 23) për të akomoduar transferimin u bë disa ditë pas dekretit të lëshuar nga Presidiumi i Sovjetit Suprem. Dekreti u shpall për herë të parë, në faqen e parë të Pravda, më 27 shkurt 1954. Teksti i plotë i dekretit ishte: “Më 26 Prill 1954 u miratua dekreti i Presidiumit të Sovjetit Suprem të BRSS për transferimin e Oblastit të Krimesë nga RSFSR Ruse në SSR të Ukrainës. Duke marrë parasysh karakterin integral të ekonomisë, afërsinë territoriale dhe lidhjet e ngushta ekonomike dhe kulturore midis Provincës së Krimesë dhe SSR-së së Ukrainës, Presidiumi i Sovjetit Suprem të BRSS dekreton: Të miratojë prezantimin e përbashkët të Presidiumit të Sovjetit Suprem të RSFSR-së Ruse dhe Presidiumit të Sovjetit Suprem të SSR-së së Ukrainës për transferimin e Provincës së Krimesë nga RSFSR Ruse në SSR-në e Ukrainës”. Si pasojë, u bënë ndryshime në kushtetutat e Rusisë dhe Ukrainës. Më 2 qershor 1954, Sovjeti Suprem i Rusisë miratoi ndryshime në Kushtetutën ruse të vitit 1937, të cilat, ndër të tjera, përjashtonin Krimenë nga lista e nënndarjeve të renditura në nenin 14, dhe më 17 qershor 1954, Verkhovna Rada shtoi Krimenë në nenin 18 të Kushtetuta e vitit 1937 e SSR-së së Ukrainës.
Kushtetutshmëria
Sipas një artikulli të vitit 2009 në faqen ruse “Pravda.ru”, Presidiumi i Këshillit të Lartë u mblodh për një seancë më 19 shkurt 1954, kur ishin të pranishëm vetëm 13 nga 27 anëtarë. Nuk kishte kuorum, por vendimi u miratua unanimisht. Dokumentet dhe materialet e publikuara më herët që janë shfaqur kohët e fundit konfirmojnë se transferimi i Krimesë nga RSFSR-ja ruse në SSR-në e Ukrainës u krye në përputhje me kushtetutën sovjetike të vitit 1936, e cila në nenin 18 përcaktonte se “territori i një Republike të Bashkimit mund të nuk mund të ndryshohet pa pëlqimin e tij.” Punimet e takimit të Presidiumit Suprem Sovjetik të BRSS tregojnë se si RSFSR-ja ruse dhe SSR-ja e Ukrainës kishin dhënë pëlqimin e tyre nëpërmjet parlamenteve të tyre republikane. Më 27 qershor 2015, pas aneksimit të Krimesë nga Federata Ruse, Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm të Federatës Ruse pranoi kërkesën e liderit të partisë Rusia e drejtë, Sergej Mironov, për të vlerësuar legjitimitetin e transferimit të Krimesë në vitin 1954 dhe deklaroi se transferimi shkelte Kushtetutën e RSFSR-së Ruse dhe Kushtetutën e Bashkimit Sovjetik. Teksti i dokumentit të nënshkruar nga Zëvendës Prokurori i Përgjithshëm rus Sabir Kekhlerov thoshte: “As Kushtetuta e RSFSR-së dhe as Kushtetuta e BRSS nuk parashikojnë kompetenca të Presidiumit Sovjetik Suprem të BRSS për shqyrtimin e ndryshimeve në statusin juridik kushtetues të Autonome. Republika Socialiste Sovjetike, anëtarë të republikave të bashkimit. Për sa më sipër, vendimi i miratuar në vitin 1954 nga Presidiumi i Sovjetikëve Suprem të RSFSR dhe Sovjetik për transferimin e rajonit të Krimesë të RSFSR në BRSS, nuk korrespondojnë me Kushtetutën (Ligji Themelor) i RSFSR-së dhe Kushtetutën (Ligji Themelor) i BRSS.”
Motivimi
Transferimi i Oblastit të Krimesë në Ukrainë është përshkruar si një “gjest simbolik”, duke shënuar 300 vjetorin e Traktatit të Pereyaslav të vitit 1654. Ai i atribuohej gjithashtu sekretarit të parë të Partisë Komuniste, Nikita Hrushovi, megjithëse personi që nënshkroi dokumentin ishte Kryetari Kliment Voroshilov, kreu de jure i shtetit Sovjetik. Nina Hrushovi, shkencëtarja politike dhe stërmbesa e Nikita Hrushovit, Sekretarit të Parë të atëhershëm të Partisë Komuniste, tha për motivimin e Hrushovit “ishte disi simbolike, disi duke u përpjekur për të riorganizuar sistemin e centralizuar dhe gjithashtu, zbulimi i plotë, Nikita Hrushovi ishte shumë e do Ukrainën, kështu që unë mendoj se në një farë mase ishte edhe një gjest personal ndaj republikës së tij të preferuar. Ai ishte etnik rus, por me të vërtetë ndjente një afinitet të madh me Ukrainën. ” Sergei Hrushovi, djali i Hrushovit, pohoi se vendimi ishte për shkak të ndërtimit të një dige hidroelektrike në lumin Dnieper dhe dëshirës si pasojë që e gjithë administrata të jetë nën një organ. Sevastopol në Krime, duke qenë vendi i Flotës Sovjetike të Detit të Zi, një element thelbësor i politikës së jashtme ruse dhe më pas sovjetike, transferimi pati efektin e synuar për të lidhur Ukrainën në mënyrë të pashmangshme me Rusinë, “Përjetësisht së bashku”, si një poster në përkujtim të ngjarjes së vitit 1954 shpallur. Arsyet e tjera të dhëna ishin integrimi i ekonomive të Ukrainës dhe Krimesë dhe ideja se Krimea ishte një shtrirje e natyrshme e stepave të Ukrainës. Kishte gjithashtu një dëshirë për të ripopulluar pjesë të Krimesë me popuj sllavë pasi gadishulli ishte subjekt i dëbimeve në shkallë të gjerë të tatarëve të Krimesë në Azinë Qendrore në 1944.
Pasojat
Transferimi rriti popullsinë ruse etnike të Ukrainës me gati një milion njerëz. Politikanët e shquar rusë si Alexander Rutskoy e konsideruan transferimin të diskutueshëm. Polemikat rreth ligjshmërisë së transferimit mbetën një pikë e lënduar në marrëdhëniet midis Ukrainës e Rusisë për vitet e para pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, dhe veçanërisht në politikën e brendshme të Krimesë. Megjithatë, në një traktat të vitit 1997 midis Federatës Ruse dhe Ukrainës, Rusia njohu kufijtë e Ukrainës dhe pranoi sovranitetin e Ukrainës mbi Krimenë. Në janar 1992, Sovjeti Suprem i Rusisë vuri në pikëpyetje kushtetutshmërinë e transferimit, duke akuzuar Nikita Hrushovin për tradhti ndaj popullit rus dhe tha se transferimi ishte i paligjshëm. Alexander Rutskoy, ish-zëvendëspresidenti i Rusisë, tha se kjo ishte një “skemë e trurit” për të cilën Hrushovi ishte i famshëm duke thënë se ata që nënshkruan dokumentin duhet të kenë vuajtur nga goditja e diellit ose hangover. Kishte konfuzion në lidhje me statusin e Sevastopolit dhe nëse ai ishte pjesë e transferimit pasi kishte një shkallë pavarësie nga Oblasti i Krimesë dhe kurrë nuk e ratifikoi zyrtarisht transferimin, edhe pse më vonë u përmend si territor ukrainas në Kushtetutën Sovjetike. dhe Marrëveshja e Belavezhës ndërmjet Ukrainës dhe Rusisë. Në vitin 1994, një administratë nacionaliste ruse nën Yuriy Meshkov mori përsipër Krimenë me premtimin për t’ia kthyer Krimenë Rusisë, megjithëse këto plane më vonë u anuluan. Pas përmbysjes së Presidentit Victor Janukovych gjatë revolucionit ukrainas të vitit 2014, territoret e Sevastopolit e Krimesë u kapën nga Federata Ruse; aneksimi u zyrtarizua pas një referendumi në të cilin 96% e popullsisë së Krimesë raportohet të ketë votuar “Po”. Ky veprim u denoncua nga qeveria e re ukrainase dhe u shpërfill nga shumica e shteteve të OKB-së, të cilat vazhdojnë ta njohin Krimenë si pjesë të Ukrainës. Komisioni i Venecias lëshoi një opinion në vitin 2014, duke konkluduar se referendumi ishte i paligjshëm sipas kushtetutës së Ukrainës dhe se “rrethanat në Krime nuk lejuan mbajtjen e një referendumi në në përputhje me standardet demokratike evropiane.”
