Ai mbahet mend për organizimin e një skeme piramidale, krim financiar, që sot mban emrin e tij. Karlo Ponci – emri i të cilit është Carlo Pietro Giovanni Guglielmo Tebaldo Ponzi – lindi më 3 mars 1882 në Lugo, afër Ravenës. Pasi kaloi adoleshencën në Parma, ai punoi në zyrën postare dhe u regjistrua në Universitetin La Sapienza të Romës. I mbetur pa para dhe jo shumë i mësuar me studimet, ai vendos të niset për në Shtetet e Bashkuara, në Boston.
Në Amerikë
Pasi mbërriti në Amerikë në vitin 1903 me vetëm dy dollarë e pesëdhjetë cent në xhep (ai kishte humbur të gjitha kursimet e basteve dhe kumarit gjatë udhëtimit me anije), ai mësoi shpejt anglisht dhe siguroi jetesën me disa punë të çuditshme në Bregun Lindor. Ai gjen një punë, ndër të tjera, si pjatalarëse në një restorant: por, pasi gradohet në kamarier, e nxjerrin jashtë sepse gjendet duke vjedhur dhe mashtruar klientët për pjesën tjetër.
Në Kanada
Më 1907 atëherë, Karlo – tani Charles Ponzi – u transferua në Kanada, në Montreal, ku punoi si konsulent për një bankë të re, Banco Zarossi, e themeluar nga Luigi Zarossi (i njohur si Louis) për të menaxhuar paratë e emigrantëve italianë në qytet. Banka po rritet shumë shpejt falë faktit se interesi i garantuar i depozitave është gjashtë për qind, dyfishi i normës aktuale; Megjithatë, Ponzi e kupton se banka është në realitet në një gjendje katastrofike ekonomike, për shkak të disa kredive të pasakta të pasurive të paluajtshme, dhe se pagesa e interesit garantohet nga Zarossi jo nëpërmjet fitimeve nga kapitali i investuar, por nëpërmjet parave që vijnë nga depozitat e mbajtësve të llogarive të reja. Flluska, pas ca kohësh, shpërthen: kur banka dështon, Zarossi arratiset në Meksikë me shumicën e parave të mbajtësve të llogarisë, ndërsa Charles Ponzi zgjedh të qëndrojë në Kanada.
Në burg
Pasi jeton për ca kohë në shtëpinë e Zarosit, duke ndihmuar familjen e tij, ai vendos të kthehet në Shtetet e Bashkuara: për të përballuar udhëtimin, megjithatë, atij i duhen para. Duke u gjendur në zyrën e një ish-klienti të bankës, ai gjen një libër çeqesh: ai shkëput një në emrin e tij për më shumë se katërqind dollarë dhe falsifikon nënshkrimin e tij. Charles, megjithatë, zbulohet nga policia, i dyshimtë për shpenzimet e mëdha të bëra pas mbledhjes së çekut dhe përfundon në burg në Québec. Ai kalon tre vjet në burg, me numrin 6660, edhe nëse nëna e tij e bën të besojë se ka gjetur një punë si ndihmës i një rojtari. Pasi rifitoi lirinë, në vitin 1911 u kthye në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku përfshihej në një trafik të emigrantëve të paligjshëm italianë: i zbuluar, ai u kthye në burg, këtë herë në Atlanta.
Martesa
Ndërsa në burg, ai ndihmon në përkthimet gardianin e burgut, i cili është i zënë duke përgjuar letrat e Ignazio Lupo, një gangster i famshëm. I liruar, ai shkoi në Boston, ku takoi Rose Gnecco, një vajzë italiane me të cilën u martua në vitin 1918. Më vonë Karlo Ponci gjeti punë të ndryshme dhe shkroi një udhëzues tregtari, një vëllim i destinuar për ata që duan të promovojnë marrëdhëniet e tyre të biznesit. Guida ngjall interesin e një kompanie spanjolle, e cila i dërgon Ponzit një kupon ndërkombëtar përgjigjeje, për ta shkëmbyer me pullën postare të përgjigjes.
Pullat e postës
Nga atje Karlo ka një ndriçim: duke përfituar nga inflacioni i lartë i Luftës së Parë Botërore (i cili bëri që kostoja e postës në dollarë amerikanë në Itali të ulej), ai vendos të blejë Kuponë në Itali, për t’i shkëmbyer më pas me pulla amerikane dhe fitoni nga diferenca. Sistemi është me sa duket shumë i thjeshtë: Ponzi dërgon para në Itali dhe ka një agjent që të blejë kuponët, i cili më pas i dërgon në Shtetet e Bashkuara; kuponat këmbehen me pulla amerikane, të cilat në fund shiten.
Norma e fitimit
Duke marrë parasysh kursin e këmbimit dhe transaksionet, Ponci beson se mund të bëjë një normë fitimi prej katërqind për qind, në një mënyrë krejtësisht të ligjshme. Më pas fton miqtë dhe të njohurit të investojnë në sistem, duke siguruar një normë fitimi pesëdhjetë për qind në tre muaj dhe formon Shoqërinë e Shkëmbimit të Letrave me Vlerë. Fjala përhapet dhe investimet e kërkuara janë gjithnjë e më të shumta, deri në atë pikë sa Karlo detyrohet të punësojë agjentë.
Fitimi i shpejtë
Në maj të vitit 1920 ai ka mbledhur tashmë 420 mijë dollarë, të cilat ai fillon t’i depozitojë në Bankën e Trustit të Hanoverit: qëllimi i tij është ta marrë atë në pronësi pasi të rritej depozita. Qëllimi është arritur: Ponci grumbullon fonde falë tarifave të jashtëzakonshme, ndërsa investitorët arrijnë të shpenzojnë të gjitha kursimet e tyre dhe të hipotekojnë shtëpitë e tyre të tërhequra nga fitimet e premtuara. Karlo i jep vetes luksin më të shfrenuar (ai blen një ndërtesë me pishinë të nxehtë dhe ajër të kondicionuar), duke u bërë një hero brenda komunitetit italian.
Mashtrimi
Megjithatë, gjërat shpejt u kthyen për keq: opinioni publik nisi të pyesë sesi ai ish-i pa pronë në Itali arriti të bëhej milioner në një kohë të shkurtër. Në ditët e fundit të korrikut të atij viti, shumë njerëz e kuptuan se ishin mashtruar. Që skema të funksiononte, dhe që të shlyheshin investitorët, duheshin mbi 150 milion kupona. Ndërkohë në fakt kishte vetëm disa dhjetëra mijëra. Por edhe përtej kësaj, u kuptua se ai lloj investimi, me ato fitime dhe ato shuma, nuk mund të funksiononte kurrë. Gazetat nisën të raportonin mbi problemet e mëparshme të Poncit me drejtësinë ndërsa Kelvin Kulixh, që më vonë do të bëhej president i Shteteve të Bashkuara, dhe në atë kohë ishte guvernator i Masaçusetsit, kërkoi nisjen e një hetimi mbi aktivitetet e tij. Për t’i paraprirë arrestimit, Ponci u vetë-dorëzua në polici, dhe në nëntor 1920 u gjykua për dhjetëra akuza, duke u dënuar me 5 vjet burg. Vlerësohet se në ato pak muaj, ai kishte grumbulluar të paktën 15 milion dollarë, të barabarta me rreth 200 milion në kursin e sotëm.
Fundi
U lirua 3.5 vite më vonë. Por gjatë gjithë viteve 1920, vazhdoi të kishte probleme me drejtësinë për shkak të “skemës” e tij, madje një nga proceset arriti deri në Gjykatën e Lartë të SHBA-së. Ponci që ndërkohë ishte përfshirë në veprimtari të tjera mashtruese, u përpoq të kthehej në Itali me një identitet të rremë. U ndalua në port, pasi ia tregoi të vërtetën dikujt, që më pas ua tha të tjerëve. U dëbua në Itali në vitin 1934, menjëherë pasi përfundoi dënimin. Megjithatë ai shkoi në Brazil për shkak të një pune që kishte të bënte me kompaninë ajrore “Ala Littoria”, të cilën e humbi kur nisi Lufta II Botërore. Vdiq pas një goditje në tru në vitin 1948, pas viteve të tëra jetese në varfëri.
Burimi: biografieonline.it
