Nga Leonard Veizi
Gjuha shqipe përditë e më shumë po shkon në zgrip. Gjithmonë e më shumë po bëhet e pakontrolluar edhe pse kurrikulat shkollore e kanë të përcaktuar qartë se çfarë duhet të mësojnë fëmijët, sot, për të folur e shkruar një shqipe të pastër nesër. Por e nesërmja vjen çdo ditë, dhe përditë e më shumë shohim që shqiptarët nuk po kuptohen me njëri-tjetrin. Mjafton të shohësh komentet në rrjetet sociale, ku edhe kur flasin për të njëjtin qëllim, njëri i bie gozhdës e tjetri patkoit. Them nëpër rrjetet sociale, sepse aty është sofra e madhe e thashethemit aktiv dhe e të shkruarës pasive të shqipes.
Kjo situatë po ndodh sot, por se si do të merremi vesh mes vedit, 30, 40 apo 100 vjet më vonë, një Zot e di?!
Po e nis nga vetja.
Periudhë provimesh 2023. Djali im doli me rezultate mjaft të mira në shkollë. Por ajo që më bëri përshtypje ishte ky fakt: Gjuhë Shqipe ishte vlerësuar me notën 9, në Gjuhën Angleze kishte marrë një 10 të plotë. Dhe po me 10 ishte vlerësuar edhe në Gjuhën Frënge. Po në Gjermanisht? – e pyeta me ironi. Epo, nuk na e kanë futur në kurrikula, – ma ktheu djali. Qenkemi shtëpi poliglotësh, mendova, duke qenë se edhe vajza ka pasur të njëjtat rezultate. Të paktën iku koha kur shqiptarët mburreshin se ishin shtëpi pushke. Natyrisht, nuk mund t’i bëja vërejtje tim biri se pse nuk kish dalë me të gjitha 10-ta, por vetëm mblodha buzët i pakënaqur. Tek e fundit, gjuha amtare është vetëm një pikë poshtë gjuhëve të huaja.
Prap shqiptarë mbetemi. Dimë të shkruajmë e të lexojmë pastër. E kam fjalën që dimë të shkruajmë e të flasim, për atë që kërkohet zyrtarisht nëpër shkolla.
Meqenëse të gjithë e kemi nga një informator në dorë, informohem përmes celularit mbi provimet e fundvitit. Lajmet shkruanin që çështja e gjuhës është një defekt i përgjithshëm. Të rinjtë e sotëm njohin më mirë gjuhët e huaja se sa gjuhën shqipe.
“Publikohen notat e provimit të Gjuhës Shqipe dhe Letërsisë! 440 mbetës, vetëm 15 nxënës absolutë”, thotë titulli i një shkrimi.
Hë më u lumtë jo! O po ç’e doni shqipen tek e fundit? As 5 milionë njerëz mbi këtë planet nuk e flasin. E rëndësishme është të mësojmë kinezçen, se i kap nja 1.5 miliardë njerëz, e pa bukë nuk mbetesh.
Titulli tjetër: “Dalin rezultatet e testit të Gjuhës së Huaj, 24% e maturantëve kanë marrë notën 10! Mbetën vetëm 4%”.
Në fakt nuk është nevoja të marrësh statistika. Mjafton të kthehemi atje ku e lamë më parë, pra të lexosh gjithfarë statusesh e komentesh nëpër rrjetet sociale dhe do ta kuptosh fort mirë se ku ka përfunduar gjuha shqipe. Dhe kjo situatë më kujton një batutë nga filmi “Kush vdes në këmbë” kushtuar një dëshmori të gjuhës shqipe Petro Luarasit.
-Ç’t’u desh ajo shqipe mor i shkretë? Të kisha thënë kaq herë.
-Edhe ti shqip po e qorton xha Cifi.
Ndërsa në filmin tjetër, kushtuar gjithashtu një heroine të gjuhës shqipe, sekuenca ku në shkollat me fëmijë shqiptarë mësohej edhe turqishtja, edhe greqishtja, por edhe serbo-kroatishtja të lë një shije edhe më të hidhur. Ndërsa mytesarifi osman, që qëndronte në zyrë si kaposhi majë plehut i thoshte mësonjëse Dafinës me përbuzje të hapur:
-Më vjen keq për ty zonjushe dhe do të të përkrah me gjithë zemër. Edhe unë po të isha në vendin tënd kështu do të bëja, do ta ndihmoja gjuhën time në prag të vdekjes.
-Gjuha jonë nuk po vdes zotëri. Shqipja është nga gjuhët më të vjetra të Europës që nuk e zhduku asgjë, – ia ktheu personazhi i luajtur nga Roza Anagnosti, që nuk ishte gjë tjetër veç mësuesja e vashave, Sevasti Qiriazi.
E ja kështu, shqipja është bërë si në kohën e turkut, ku të linin ta flisje por nuk të linin ta shkruaje. Ndaj dhe u bënë përpjekje të mëdha, për të pasur një shqipe të kthjellët.
Për shqipen kemi plot dëshmorë e shumë të tjerë punëtorë të palodhur të saj. Kemi alfabetin e miartuar nga një Kongres dhe drejtshkrimin e miratuar nga një tjetër Kongres. Kjo është alternativa. Rrugë tjetër nuk di të ketë. Pastaj, po t’i qëndrojmë fort parimit: unë shkruaj si më do qejfi mua… është tjetër gjë. Këtu dalim te shtëpitë e pushkës: Pushka top t’u bëftë!
Një film, që si produksion i takon Kosovës, u trasmetua me titra nga një televizion i Shqipërisë. Dhe kjo fillimisht krijoi mjaft ilaritet. Me të drejtë. Të gjithë flasim shqip, ç’është nevoja për titra. Por më pas nisa të mendoj: Nëse nuk do të ishin titrat sipas standardit të vitit 1972, më shumë gjasa nuk do të merrja kuptimin e filmit, sepse dialekti e zhargoni më vinin në vështirësi të herë pas hershme. E pra edhe Kosova ka nënshkruar në Kongresin e ‘72-shit e për më tepërt ka pasur të njëjtën kurrikul me atë të shtetit shqiptar.
Por kjo është e keqja më e vogël. Sepse dialektet janë dialekte në të folur, dhe padyshim që janë dhe një vlerë e madhe. Por në të shkruar ndryshon puna. Dhe gjejmë sot, jo vetëm në komentet banale të rrjeteve sociale, por dhe në mjaft portale – ku mendohet se shkruajnë gazetarë me shkollë, baçelor e master, – të shkruhet me zhargon rruge. Problemet më të mëdha dalin me gërmat “ë”, “r” dhe “rr” që vihen vend e pa vend, si dhe “q”-në që zëvendëson “ç”-në. Hajde qyfyre hajde. Dhe kur e sheh gjuhën të shkruar në këtë mënyrë të dhembin sytë nga mish-mashi, për të cilën duhet të mendohesh që të kuptosh se çfarë ka dashur të thotë autori.
Zoti na ruajtë nga idiotët e gjuhës!
