Statusi i të rinjve shqiptarë (15-29 vjeç) në tregun e punës për vitin e shkuar tregon një realitet sfidues. Rreth 49.4% e të rinjve nuk janë as në punë dhe as duke ndjekur shkollën.
Ka një panoramë shqetësuese për të rinjtë shqiptarë të moshës 15-29 vjeç. Sipas INSTAT, gati gjysma e tyre (49.4%) nuk janë as të punësuar dhe as në arsim, sipas të dhënave që u referohen vitit 2023. Kjo kategori, e njohur botërisht si “NEET” (Not in Employment, Education, or Training), tregon sfidat e thella ekonomike dhe sociale me të cilat përballet rinia në Shqipëri.
Me dallime të theksuara gjinore dhe arsye të ndryshme për inaktivitetin, këto të dhëna reflektojnë një mungesë të qartë të programeve dhe politikave që mund të integrojnë këtë grup të rëndësishëm në zhvillimin e vendit.
Duke analizuar të rinjtë të cilët nuk janë të punësuar, nuk janë duke ndjekur shkollën apo trajnim profesional sipas gjinisë dhe statusit të tyre në tregun e punës, vihet re se meshkujt janë më aktivë në treg sesa femrat (60.9% e meshkujve janë në kërkim të një pune dhe të gatshëm për të punuar, ndërsa tek femrat kjo përqindje është 39,0%).
Meshkujt e rinj kanë një përqindje më të lartë të papunësisë, me 60.9% që janë të papunë. Përkundër femrave, vetëm 1.9% e meshkujve rezultojnë të dekurajuar dhe 0.2% deklarojnë përgjegjësi familjare.
Përqindja e meshkujve të tjerë inaktivë është 37%, duke treguar një dinamikë të ndryshme nga femrat për arsye të inaktivitetit. Ndër femrat e reja, 39% janë të papuna, ndërsa një përqindje e konsiderueshme (25.3%) deklarojnë se janë të inaktive për shkak të përgjegjësive familjare.
Një tjetër grup i femrave, 33.7%, renditen si të tjera inaktive, duke reflektuar mungesën e përfshirjes së tyre në aktivitete arsimore ose tregun e punës.
Sipas sociologes Marsida Simo, këto shifra ngrenë shqetësime të mëdha për politikëbërjen, duke theksuar nevojën për programe që fuqizojnë pjesëmarrjen e të rinjve, veçanërisht të grave, në tregun e punës dhe arsim.
“Pa masa konkrete për të trajtuar këto sfida, përqindja e të rinjve që mbeten jashtë sistemit arsimor dhe tregut të punës mund të ndikojë negativisht në zhvillimin ekonomik dhe social të vendit.”-shprehet ajo.
Sociologia Marsida Simo e cilëson këtë situatë si një “fenomen alarmues që reflekton pasojat e një politike të pamjaftueshme për të rinjtë”. Sipas saj, mungesa e programeve të dedikuara për fuqizimin e të rinjve dhe krijimi i një mjedisi të favorshëm për punësim dhe arsim është rrënja e problemit.
“Femrat, në veçanti, janë të prekura nga normat sociale dhe presionet që lidhen me rolet tradicionale familjare, duke i detyruar ato të mbeten jashtë tregut të punës dhe arsimit. Nga ana tjetër, për meshkujt, mungesa e mundësive dhe dekurajimi nga situata ekonomike krijojnë një hendek të madh në aktivizimin e tyre,” thotë Simo.
Ajo thekson se zgjidhja kërkon një qasje të gjithanshme, duke përfshirë programe të arsimimit profesional, trajnime dhe lehtësira për krijimin e një balance midis jetës profesionale dhe familjare për gratë. “Nëse nuk veprojmë shpejt, kjo gjeneratë e të rinjve rrezikon të mbetet një gjeneratë e humbur,” përfundon ajo./MONITOR/ S,M
