Nga Leonard Veizi
Nuk ka më befasi rreth sentencës që: me para mund të blesh gjithçka, madje edhe atë që konsiderohet e pashitshme. Që do të thotë se gjithçka shitet. Dhe gjithçka blihet gjithashtu, nëse ke paratë e mjaftueshme për ta blerë. E që nëse e shtyjmë më tej argumentimin do të thotë se gjithçka e ka një çmim. Përderisa njerëzit sot kanë blerë parcela në Hënë, – edhe pse hëna është në pronësi të Zotit, – do të thotë se gjithçkaje që njohim si objekt fizik i është vënë një çmim. Mund ta kesh në zotërim kundrejt parave. Madje paraja është aq e fortë sa arrin ta mundi dashurinë, madje dhe kur ajo është sublime…
…Edhe pse në jetën reale, shumë burra nuk e kanë për gjë të ta shesin bashkëshorten me para në dorë, në një vepër letrare a film artistik, mesazhi nuk mund të jetë në favor të tyre. Sepse kjo do ta bënte botën edhe më keq se sa ajo është në të vërtetë. Sepse dashuria është kult dhe duhet të ngrihet mbi paranë duke e mundur përfundimisht atë edhe kur kjo ka të bëjë thjesht me etikën, por dhe qoftë në kufijtë e ekzistencës.
Kështu ka menduar edhe shkrimtari amerikan Xhak Engellhard mesazhet e të cilit na i transmeton nëpërmjet romanit të tij “Indecent Proposal” i cili në shqip vjen si “Propozimi i pahijshëm”, të cilin e botoi në vitin 1988. Pesë vite më pas, – pra në vitit 1993, – “Propozimi i pahijshëm” u kthye në një film dramatik ku mbi skenarin e shkruar nga Emi Holldën Xhons punoi se regjisor Edrian Lajn. Ndërsa në televizionin publik shqiptar ky film është transmetuar nën titullin më të thjeshtëzuar: “Propozimi”.
Romani
“Propozimi i pahijshëm” i Xhak Engellhard mbetet një nga romanet më të famshëm në mbarë botën. Martesa e një çifti prishet nga oferta e një të huaji prej një milion dollarësh që gruaja të kalojë natën me të.
Romani u përkthye në më shumë se 22 gjuhë dhe shiti miliona kopje nga kontinenti në kontinent, duke e vendosur atë si një klasik ndërkombëtar.
Një çift i varfër provon fatin në një kazino në Atlantik Siti. Gruaja, Xhoan, është jashtëzakonisht e mrekullueshme. Ajo tërheq vëmendjen e një sheiku nafte, i cili mund të blejë gjithçka që i bie në sy dhe që e pëlqen.
A mund të blejë njerëz? A mund ta “blejë” Xhoan-ën?
Filmi
“Indecent Proposal”, me regji të Edrian Lajn, është një film dramatik-romantik që eksploron tema të thella si dashuria, morali, dhe fuqia e parasë. Ky film provokues tregon historinë e një çifti të martuar, Dajana dhe Dejvid Mërfi – të interpretuar nga Demi Mur dhe Udi Harrelson, – të cilët përballen me një dilemë etike dhe emocionale kur një miliarder, Xhon Geixh, – që interpretohet nga Robert Redford, – ofron një milion dollarë për një natë me Dajanën.
Filmi shtron pyetjen: A mund të blihet gjithçka me para?
Përmes ofertës së Geixh-it, theksohet mënyra sesi paraja mund të destabilizojë marrëdhëniet njerëzore dhe t’i vendosë ato në provë.
Marrëdhënia mes Dejvit dhe Dajanës është zemra e filmit. Oferta e Geixh-it i shtyn ata të ballafaqohen me kufijtë e dashurisë dhe besimit të tyre. A është dashuria më e fortë se tundimi i pasurisë?
Filmi përqendrohet te dilemat morale që dalin nga situata. Vendimi i Dajanës për të pranuar ofertën dhe mënyra sesi ky vendim ndikon jetën e tyre të përbashkët është qendra e tensionit dramatik.
Xhon Geixh simbolizon kontrollin dhe fuqinë që vjen nga pasuria. Ai përdor paranë si një mjet për të manipuluar situatën dhe për të arritur dëshirat e tij.
Filmi mori kritika të përziera kur u publikua. Disa e panë si një eksplorim të rëndësishëm të temave universale, ndërsa të tjerë e kritikuan për qasjen melodramatike dhe skenarin e thjeshtuar. Megjithatë, “Indecent Proposal” ngriti debate të mëdha rreth kufijve moralë dhe ndikimit të parasë në marrëdhënie.
Performancat
Edrian Lajn, i njohur për eksplorimin e marrëdhënieve intime dhe konflikteve morale në filma si “Fatal Attraction” dhe “Unfaithful”, përdor këtu një estetikë vizuale të pasur dhe një rrëfim të ngadaltë për të thelluar ndikimin emocional të tregimit. Muzika e shkruar nga Xhon Barri kontribuon në atmosferën melankolike dhe sensuale të filmit.
Robert Redford interpreton me një elegancë të ftohtë, duke i dhënë Geixh-it një aureolë misterioze dhe joshëse. Ai nuk është një antagonist tipik, por një burrë i fuqishëm që vepron brenda parametrave të moralit të tij.
Demi Mur sjell një ndjeshmëri dhe kompleksitet në rolin e saj, duke pasqyruar dhimbjen dhe dilemat e një gruaje të kapur midis dashurisë dhe përgjegjësisë.
Udi Harrelson portretizon një burrë që përpiqet të ruajë integritetin dhe krenarinë, ndërsa përballet me humbjen e besimit dhe xhelozinë.
Mesazhi
Filmi nuk ofron përgjigje të thjeshta për pyetjet që shtron. Në vend të kësaj, ai fton shikuesin të reflektojë mbi zgjedhjet personale dhe pasojat e tyre. Ai vë në dukje se dashuria e vërtetë mund të kalojë sprova të vështira, por gjithashtu se plagët e shkaktuara nga dyshimi dhe tradhtia mund të jenë të vështira për t’u shëruar.
“Indecent Proposal” mbetet një film i diskutueshëm që trajton dilema njerëzore të përjetshme dhe sfidon perceptimet tona për moralin, dashurinë dhe fuqinë e parasë.
