Kapacitetet ushtarake të Iranit po shqyrtohen gjithnjë e më shumë, meqë mundësitë për një konflikt të madh me Shtetet e Bashkuara janë rritur, prejse këto të fundit kanë vrarë komandantin e forcës elitë të Iranit, Qasem Soleimani, më 3 janar.
Pra, ç’kapacitet kanë forcat e armatosura të Republikës Islamike?
Përgjigjja në këtë pyetje varet në masë të madhe nga synimet strategjike të Iranit.
Qëllim kryesor i Iranit është të thellojë ndikimin dhe të mbrojë interesat e tij në Lindjen e Mesme, ose, së paku, t’i pengojë kundërshtarët, si Arabia Saudite, që të kenë më shumë pushtet.
Kapacitetet ushtarake të Iranit
Për ta arritur këtë, Teherani ka bërë gjithçka të mundur për të frenuar dhe sulmuar kontingjentet e forcave amerikane, të vendosura në dhjetë vende të rajonit. Qëllimi i tij përfundimtar është dëbimi i tyre nga rajoni.
Por, për të ndjekur këtë synim, Irani me gjasë do të shmangë luftën e plotë, sepse ushtria e tij nuk mund të krahasohet me forcat e armatosura amerikane dhe me aleatët e Uashingtonit, të stacionuar në Lindjen e Mesme, thonë ekspertët.
Pa bomba bërthamore, por me shumë milici
Iranianët kanë program shumë të diskutueshëm bërthamor, por, tash për tash, nuk kanë kapacitet për të bërë armë.
“Ata kanë program me raketa balistike, por jo raketa me rreze të gjatë që mund t’i arrijnë Shtetet e Bashkuara”, ka shkruar Atlantic.
Sipas kësaj gazete, Teherani nuk ka ndonjë mik të madh në rajon: “Irani ka marrëdhënie të mira me Rusinë dhe Kinën, por asnjë aleat të fortë, fuqi të madhe”.
Irani, i cili cilësohet si një nga vendet më të izoluara në botë, zbaton një strategji të luftërave të milicive ose kryen sulme asimetrike, duke shfrytëzuar dobësitë e forcave amerikane dhe atyre që udhëhiqen nga SHBA-ja.
Buxhet modest për ushtrinë
Buxheti i mbrojtjes i Iranit në vitin 2018, sipas Institutit Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes, me seli në Stokholm, ka qenë mbi 13 miliardë dollarë.
Por, Teherani qëndron larg kundërshtarëve rajonalë, si Arabia Saudite, e cila ka shpenzuar 70 miliardë dollarë, dhe Izraeli 18.5 miliardë.
Shtetet e Bashkuara, me një buxhet prej 700 miliardë dollarësh, nuk kanë rival.
Për më tepër, shpenzimet ushtarake të Iranit janë zvogëluar për 9.5 për qind në vitin 2018, krahasuar me vitin paraprak, për shkak të problemeve të mëdha ekonomike, që ia kanë shkaktuar sanksionet e Shteteve të Bashkuara – një strategji kjo që Uashingtoni i referohet si “presion maksimal”.
Megjithatë, establishmenti ushtarak i Iranit, sidomos Garda Revolucionare, nuk varet shumë nga buxheti i shtetit sa u përket fondeve, thotë Fondacioni për Mbrojtje të Demokracive, me seli në Uashington.
“Establishmenti ushtarak kontrollon (një të pestën) e vlerës së tregut të kompanive, të listuara në Bursën e Teheranit, dhe zotëron mijëra kompani të tjera, që sjellin të ardhura për forcat e armatosura. Për më tepër, Garda Revolucionare kontrollon një pjesë të konsiderueshme të ekonomisë nëntokësore të Iranit”, thotë Fondacioni për Mbrojtje të Demokracive.
Më i madhi në Lindjen e Mesme
Sa i përket fuqisë së përgjithshme ushtarake, forcat e armatosura të Iranit renditen të 14-tat në botë në një listë prej 134 vendesh që është përpiluar në vitin 2019 nga Global Firepower dhe Business Insider.
Me rreth 523,000 forca në detyrë dhe 350,000 rezervë, Irani ka ushtrinë më të madhe aktive në Lindjen e Mesme.
Forcat aktive përbëhen nga 350,000 ushtarë të rregullt dhe së paku 150,000 pjesëtarë të Gardës Revolucionare, e cila ka pushtetin më të madh në ushtrinë iraniane.
Komandanti i Gardës Revolucionare, Hossein Salami, raporton drejtpërdrejt tek udhëheqësi suprem i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei.
Ushtri brenda ushtrisë
Garda Revolucionare përbëhet nga pesë nëngrupe.
Një prej këtyre nëngrupeve, Forca Kuds, është udhëhequr me dekada nga Soleimani, derisa është vrarë në një sulm me dron nga SHBA-ja – një ngjarje kjo që i ka çuar Iranin dhe Shtetet e Bashkuara në situatën aktuale.
Forca Kuds është e ngarkuar me operacione jashtë shtetit, kryesisht në Lindjen e Mesme.
Vlerësimet për numrin e saktë të pjesëtarëve të saj ndryshojnë.
Por, Jack Watling, nga Instituti për Shërbime të Bashkuara Mbretërore, ka vlerësuar për NBC News se ajo numëron 17,000 deri në 21,000 anëtarë.
Një tjetër nëngrup i Gardës Revolucionare është milicia Basij, një forcë paraushtarake me 90,000 anëtarë, të mobilizuar për të zbatuar rendin.
Si shumë institucione të ndërlidhura në Iran, Basij është formuar fillimisht si forcë vullnetare, gjatë luftës Iran-Irak. Por, që atëherë, “është bërë një pjesë e ngulitur e shtetit”, shkruan Washington Post.
Nën komandën e Gardës Revolucionare veprojnë edhe 20,000 pjesëtarë të forcës detare, të vendosur kryesisht në Ngushticën e Hormuzit.
Kjo Ngushticë, ku kalon mbi 20 për qind e tregtisë globale të naftës, është një rrugë e rëndësishme dhe ka qenë shpesh skenë e konfrontimeve midis anijeve iraniane dhe atyre me flamuj të huaj, në vitin 2019.
Edhe pse më e vogël në numër, Garda Revolucionare është më e fuqishme se ushtria e rregullt, për shkak të natyrës së degëzuar të shtetit iranian. Dhe, për këtë arsye, marrëdhëniet midis qeverisë dhe Gardës Revolucionare kanë qenë gjithmonë të tensionuara.
Tanket
Irani ka 1,634 tanke, duke u renditur i 18-ti në mesin e 137 vendeve. Ky numër mbështetet nga rreth 2,345 automjete të blinduara luftarake dhe 1,900 raketahedhës.
Tanket, megjithatë, janë modele të vjetra. Vetëm modeli i ri Karrar mund të krahasohet me disa tanke më të mira në botë.
Edhe pse Karrar duket shumë i ngjashëm me prodhimin e njohur rus, T-90, Irani i ka hedhur poshtë sugjerimet se ka bashkëpunuar me Rusinë në prodhimin e tij.
Marina
Marina iraniane është krahasimisht një forcë modeste, e cila nuk ka as transportues aeroplanësh, as shkatërrues.
Marina e Iranit posedon gjashtë luftanije, tri korveta, 34 nëndetëse dhe 88 anije patrullimi.
“Fluturuesit e shpejtë”Me rreth 509 avionë luftarakë, Forca Ajrore e Iranit mbetet larg – si për nga sasia, ashtu edhe cilësia – kundërshtarëve rajonalë, si Arabia Saudite dhe Izraeli, që kanë 848, respektivisht 595 aeroplanë në flotat e tyre, raporton National Interests.
Pjesa më e madhe e forcave ajrore të Iranit daton në epokën e shahut ose është mbetje nga forca ajrore irakiane e diktatorit Saddam Hussein.
Forca irakiane i ka çuar shumë nga aeroplanët e saj në Iran gjatë Luftës së Gjirit Persik, më 1991, për të shmangur shkatërrimin e tyre nga forcat e drejtuara nga SHBA-ja.
Forca Ajrore e Iranit mban nofkën “Tizparvazan” (“fluturues të shpejtë”).
Pas marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 – e cila i hoqi Iranit disa sanksione të ashpra ndërkombëtare – ky vend pati një mundësi të shkurtër për të përmirësuar forcën e tij ajrore.
Mirage 2000 i Francës ka qenë një opsion, por Teherani përfundimisht ka vendosur kundër tij, sepse ka qenë më familjar me aeroplanët e prodhuar në Amerikë dhe Rusi.
Irani po ashtu ka pasur shansin të blejë 30 avionë të sofistikuar Su-30 nga Rusia, por ka hequr dorë, raporton National Interests.
“Kjo ndoshta ka ndodhur sepse paraushtarakët e Gardës Revolucionare nuk janë pajtuar kurrë që ushtria e rregullt iraniane të bëhet shumë e fuqishme”, shkruan revista amerikane.
Raketat
Si pasojë e sanksioneve amerikane, që i kanë zvogëluar Iranit eksportet e naftës, importet e pajisjeve ushtarake në Iran kanë rënë ndjeshëm, viteve të fundit.
Importet e armëve në Iran kanë rënë në mënyrë drastike në vitin 2018 dhe importet e përgjithshme të vendit për ushtrinë e tij – nga viti 2009 deri më 2018 – kanë qenë vetëm 3.5 për qind e importeve të përgjithshme të Arabisë Saudite gjatë së njëjtës periudhë kohore.
Për këtë arsye, Teherani është dashur të mbështetet gjithnjë e më shumë në zhvillimin e teknologjive vendase për nevojat e tij ushtarake, përshirë importet e pajisjeve më të lira, që vijnë kryesisht nga Rusia dhe Kina.
Irani po ashtu mbështetet në zhvillimin e raketave dhe thuhet se ka sistemin më të zhvilluar të raketave me rreze të shkurtër dhe të mesme në rajon.
Irani dhe raketat e tij
Përveç tjerave, Irani ka raketa Shahab 1, me rreze prej 300 kilometrash, gjë që e ka bërë Uashingtonin të instalojë sistemin e tij anti-raketor Patritot në disa vende fqinje të Iranit, për t’iu kundërvënë kërcënimeve të mundshme.
Teherani ka punuar edhe në zhvillimin e raketave interkontinentale, edhe pse programet e tilla janë pezulluar pasi Irani ka arritur marrëveshje me gjashtë fuqi botërore në vitin 2015, për të kufizuar programin e tij bërthamor.
Pas tërheqjes së Shteteve të Bashkuara nga marrëveshja, më 2018, Irani ka nisur gradualisht t’i injorojë kufizimet e parapara me marrëveshje. Pas vrasjes së Soleimanit, ka thënë se ndalon së zbatuari marrëveshjen.
Raketa tokë-tokë Shahab-3 është shfaqur pranë një portreti të udhëheqësit suprem të Iranit, Ajatollah Ali Khamenei, në një ekspozitë në Teheran, vitin e kaluar.
Ky zhvillim lë hapur mundësinë e Teheranit për të rinisur përpjekjet për zhvillimin e raketave ndërkontinentale.
Sipas Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike, raketa Shahab 3, me një rreze prej 2,000 kilometrash, mund të godasë Izraelin.
Instituti Ndërkombëtar për Studime Strategjike gjithashtu raporton se Irani ka 32 bateri të sistemit rus të mbrojtjes ajrore S-300.
Lufta kibernetike dhe me dronë
Irani ka dronë që ka përdorur në operacionet në Irak dhe kundër Izraelit. Besohet gjithashtu se një dron iranian është përdorur në shtator të vitit të kaluar, për të sulmuar objektet e naftës në Arabinë Saudite.
Garda Revolucionare krenohet gjithashtu me një njësi kibernetike që dihet se ka qenë përgjegjëse për disa sulme jashtë Iranit.
Pas vrasjes së Soleimanit, shumë kanë menduar se Irani mund të përgjigjet me sulme masive kibernetike kundër njësive amerikane dhe kjo frikë, sipas gazetës New York Times, vazhdon.
Strategjia
Shumë analistë kanë parashikuar se Irani nuk do të hyjë në konflikt të hapur me Shtetet e Bashkuara, për shkak të vrasjes së Soleimanit, porse do t’i shfrytëzojë burimet e tij për të kryer operacione asimetrike, në përpjekje për të dëmtuar forcat amerikane ose interesat amerikanë në Lindjen e Mesme.
Edhe pse tashmë është përgjigjur me sulm me raketa kundër dy bazave ushtarake në Irak, kërcënimi për sulme të nivelit më të ulët, duke përdorur strategji të tjera, vazhdon.
Në një konfrontim të tillë potencial, Teherani do të mbështetet në “tri këmbë”, shkruan Deutsche Welle.
Një këmbë është “mbrojtja para kufirit”, që do të thotë forca Kuds jashtë Iranit të sulmojë forcat amerikane.
Dy këmbët e tjera janë përdorimi i raketave me rreze të gjatë për të goditur caqe të tjera amerikane ose përpjekja për të mbyllur Ngushticën e Hormuzit dhe për të tronditur tregjet globale të naftës.
Në një konflikt që do të përfshinte aksione në Ngushticën e Hormuzit, Irani do të mund të llogariste në rezervat e katërta më të mëdha në botë të naftës, me më shumë se 150 miliardë fuçi.
Shqetësimi i Teheranit për një pushtim tokësor të territorit të tij është me gjasë i ulët, shkruan Guardian.
Trupat amerikane në rajon
Vlerësohet se mbi 50,000 trupa amerikane janë të vendosura në Lindjen e Mesme. Sipas Washington Post-it, kjo është një shpërndarje e përafërt:
Bahrejn: 7,000
Irak: 6,000
Jordani: 3,000
Kuvajt: 13,000
Oman: 600
Katar: 13,000
Arabi Saudite: 3,000
Siri: 800
Turqi: 2,500
Emirate të Bashkuara Arabe: 5,000
“Luftë e muzgut”
Një tjetër opsion i mundshëm është status quo-ja.
Historiani Davic Crist i ka cilësuar katër dekadat e marrëdhënieve SHBA-Iran, që nga Revolucioni Islamik i vitit 1979, si “luftë e muzgut”.
Siç shkruan Atlantic, Irani ka ndjekur një plan të caktuar gjatë kësaj kohe: ai i ka kompensuar aftësitë e mangëta ushtarake, në krahasim me Shtetet e Bashkuara, duke i përfshirë milicitë në luftëra, dhe ka bërë përpjekje për t’i çuar përpara interesat iranianë, me kosto të ulët dhe me rrezik minimal.
Vrasja e Soleimanit nga forcat amerikane dhe përgjigjja ushtarake e Iranit janë konfrontimi i parë i hapur midis dy vendeve, prejse protestuesit iranianë kanë sulmuar ambasadën amerikane në Teheran, më 1979.
Edhe pse situata aktuale është ç’tensionuar për momentin, ajo ka ende rrezik që të bëhet më serioze./Evropa e Lirë
