Çfarë është futbolli i amputee dhe si luhet ky sport?
Futbolli i amputee është një sport që luhet nga personat me aftësi të kufizuara e që zhvillohet me shtatë lojtarë në secilin ekip (gjashtë lojtarë në fushë dhe një portier). Lojtarët e fushës kanë amputim (probleme) të ekstremiteteve ose gjymtyrëve të poshtëm të, ndërsa portierët kanë një probleme të ekstremitetit të sipërm. Lojtarët e fushës përdorin paterica (parakrahu) dhe luajnë pa protezat e tyre.
Në të gjithë botën ka disa shoqata të futbollit amputee. Disa shembuj të kësaj janë Shoqata e Amputee në Angli dhe Shoqata e Futbollit Amputee Irlandez. Çdo organizatë promovon avancimin e sportit dhe fiton më shumë njohje. Shoqata e Futbollit të Amputee të Anglisë ka deklaruar qëllimin e tyre kryesor në faqen e internetit si: “Qëllimi i Shoqatës së Futbollit të Amputee të Anglisë është të sigurojë të gjithë amputët, njerëzit me mangësi kongjenitale të gjymtyrëve dhe personat me përdorim të kufizuar të gjymtyrëve, me mundësinë për të luajtur futboll në vend, kombëtar dhe ndërkombëtar”.
Në kontinentin evropian ndodhet Federata Evropiane e Futbollit të Amputee (EAFF), është organi administrativ për futbollin amputee që përfaqëson shoqatat kombëtare të këtij sporti, megjithëse disa shtete anëtare janë kryesisht ose plotësisht të vendosura në Azi.
Federata Evropiane e Futbollit Amputee u krijua nga dhjetë vende në kongresin e saj inaugurues të mbajtur në Dublin, Irlandë në shkurt 2015. Vendet fillestare anëtare ishin Anglia, Franca, Gjermania, Italia, Polonia, Republika e Irlandës, Rusia, Spanja, Turqia dhe Ukraina. Belgjika, Gjeorgjia dhe Holanda u bashkuan më vonë në federatë. Mateus Vidlak nga Polonia u zgjodh si Presidenti i saj i parë dhe Simon Bejker nga Irlanda Sekretari i Përgjithshëm. Në të njëjtin vit, EAFF fitoi mbështetjen e Unionit të Shoqatave të Futbollit Evropian (UEFA) brenda portofolit të tij “Futbolli për të gjitha aftësitë.
EAFF zhvillon një konkurs kombëtar si Kampionati Evropian i Futbollit të Amputee. Edicioni i parë i kampionatit u mbajt në Stamboll, Turqi, në tetor 2017.
Mbështetur nga UEFA, EAFF ka krijuar projekte duke përfshirë futbollin e fëmijëve me dëmtim të gjymtyrëve dhe konferenca për trajnerë dhe gjyqtarë. Është parashikuar që futbolli amputee të njihet si pjesë e Lojërave Paraolimpike.
Ndikimi frymëzues i futbollit amputee
Historia e Rebekës Sellarit, një futbolliste ampute që kurrë nuk u dorëzua në dëshirën e saj për të luajtur. Teksa tregon historinë e jetës së saj, Rebeka e vë theksin te diferenca që gjithmonë ndihej mes saj dhe fëmijëve normalë, duke mos iu dhënë mundësia as për të luajtur e jo më konkurruar me ta.
“Nëse nuk do të merresha me futboll nuk do të kisha mundësitë që kam tani dhe nuk e di se ku do të ndodhesha, çfarë do të ishte bërë me jetën time, sepse unë nuk isha normale nuk linda si një person normal. Unë linda me deformime kongjenitale që do të thoshin se më mungonte një fibulë. Mjekët e dinin që unë nuk do të mund të ecja duke përdorur atë këmbë, kështu që ata amputuan dhe më pajisën me protezë.
Në shkollë, nuk kishte asnjë sport që lidhej me aftësinë e kufizuar. Ishte në thelb: ‘Mund të bashkoheni, por nëse nuk mund të vazhdoni me fëmijët e tjerë, shkoni në bibliotekë.’ Tani është e ndryshme, për fat të mirë, por nuk kishte më parë mundësi për fëmijët si unë për t’u përfshirë në sport”, – shprehet ajo.
Më tej futbollistja tregon për “FIFA.com” momentin më të keq të jetës së saj, nga ku kishte përfunduar në një gjendje depresive e ishte mbyllur gjatë gjithë kohës e vetme në shtëpi. Madje në këtë rrëfim e reja thekson faktin se aq keq ishte gjendja e saj sa nuk e donte më veten e saj.
“Mbaj mend një moment të keq në 2015-ën, kur isha duke provuar të laja enët dhe as nuk mund të qëndroja, sepse po dridhesha aq keq.
Unë përfundova duke u izoluar plotësisht në atë fazë, sepse po ndikonte aq shumë në jetën time të përditshme dhe e kufizova veten për t’u shoqëruar me njerëz të tjerë. Isha në banesën time me askënd për të biseduar dhe asgjë për të bërë. Humba të gjithë vetëbesimin dhe përfundova duke e shkatërruar jetën time. Përfundova në një vend ku në të vërtetë nuk e pëlqeja më veten time”, -shtoi ndër të tjera Sellar.
Por, më pas në jetën e Rebekës hyri futbolli, një lojë për njerëzit që ishin të ngjashëm me të, aty ku lojtarja mund të tregonte veten e më pas të ishte krenare për arritjet që do të vinin më pas.
“Jam shumë e lumtur që kam zbritur në fushë sepse sporti i aftësisë së kufizuar ndryshoi gjithçka për mua. Ishte masive për mirëqenien time fizike dhe mendore. Unë me të vërtetë nuk mund ta imagjinoja ndikimin që do të kishte. Të luash për Skocinë ka qenë padyshim arritja më e lartë dhe që më bëri shumë krenare e më dha shumë vetëbesim. Unë kam punuar kaq shumë pasi jam marrë me futbollin dhe kjo u ndje si kulmi dhe shpërblimi për të gjitha këto përpjekje.
Si person me aftësi të kufizuara, gjithmonë do të kem probleme me të cilat do përballem. Por futbolli më ka ndihmuar të ndeshem me ato dhe do të vazhdon të më ndihmojë. Jeta ime është shumë e mirë tani dhe unë do vazhdoj me të”, – tha në përfundim Rebeka Sellar.
Me anë të këtij rrëfimi Rebeka u tregon të gjithëve se jeta mund të përballë me vështirësi të shumta, gjithmonë do të kesh ulje dhe njerëz që nuk do të përkrahin, por duhet të jesh ti personi që do e ndihmosh veten tënde e që do e bësh të eci përpara.
Gjithmonë duhet luftuar për të arrirë gjërat që do e kush më mirë se një person me aftësi të kufizuara mund ta vërtetojë këtë gjë dhe Rebeka ia doli që të jetë shembull për të gjithë të rinj e të vjetër kudo ndodhen.
Rregullat e këtij sporti që tashmë janë zyrtare dhe që FIFA i ka sanksionuar janë:
Një amputee është përcaktuar si dikush që është “i shkurtuar” ose afër kyçit të këmbës ose kyçit të dorës.
Lojtarët e fushës mund të kenë dy duar, por vetëm një këmbë, ndërsa portierët mund të kenë dy këmbë, por vetëm një dorë.
Loja luhet me paterica metalike dhe pa proteza, i vetmi përjashtim është që amputee të dyanshme mund të luajnë me një protezë.
Lojtarët nuk mund të përdorin paterica për të përparuar, kontrolluar ose bllokuar topin. Një veprim i tillë do të penalizohet në të njëjtën mënyrë si një shkelje e hendbollit. Sidoqoftë, kontakti i rastësishëm midis patericës dhe topit tolerohet.
Lojtarët nuk mund të përdorin gjymtyrët e tyre të mbetura për të avancuar vullnetarisht, kontrolluar ose bllokuar topin. Një veprim i tillë do të penalizohet në të njëjtën mënyrë si një shkelje e hendbollit. Sidoqoftë, kontakti i rastësishëm midis gjymtyrëve të mbetura dhe topit është toleruar.
Përdorimi i një patericë kundër një lojtari do të çojë në largim nga loja dhe një goditje dënimi për ekipin kundërshtar.
Fusha duhet të jetë maksimumi 70 x 60 metra.
Dimensionet e portave janë 2.2 metra maksimum (lartësia) x 5 metra maksimum (gjerësia) x 1 metër (thellësia).
Përdoret një top standard i FIFA-s.
Lojërat përbëhen nga dy pjesë 25-minutëshe (të ndryshueshme sipas turneut), me një periudhë pushimi dhjetëminutësh në mes.
Të dyja skuadrat u lejohet një pushim dyminutësh në lojë.
Rregullat jozyrtare nuk zbatohen në futbollin amputee.
Rregullat ndërkombëtare përcaktojnë që një ekip të përbëhet nga gjashtë lojtarë në fushë dhe një portier. Sidoqoftë, disa turne kërkojnë skuadra prej katër lojtarësh të skuadrës në fushë plus portier, siç ishte rasti në Sierra Leone.
Një portier nuk lejohet të largohet nga zona e tij/saj. Nëse kjo ndodh me qëllim, portieri do të nxirret nga loja dhe skuadra kundërshtare do të bëjë një goditje dënimi.
Një numër i pakufizuar i zëvendësimeve mund të bëhet, në çdo pikë gjatë lojës.
/Nga Katerina Tafa/ Gazeta Fjala/
