Nexhmije Hoxha vdiq në moshën 99-vjeçare në banesën e saj në Tiranë, më 26 shkurt 2020. Ajo njihej nga armiqtë e saj si ‘Zonja Makbeth e Shqipërisë’, si dora e djathtë e fshehur në regjimin 40-vjeçar komunist drejtuar nga burri i saj, Enver Hoxha. Drejt fundit të regjimit, kur Enveri ishte praktikisht i paaftë nga diabeti, besohet se një numër arrestimesh dhe spastrimesh drejtoheshin nga Nexhmija.
Ajo mbeti në pushtet deri në momentin që President i ri u zgjodh Ramiz Alia, kryetar i Frontit Demokratik Shqiptar, i cili u përpoq të mbronte trashëgiminë e regjimit izolues të burrit të saj dhe frymën e saj egzituese të egër.
Nexhmija ishte stalinistja e fundit e penduar në Evropë dhe një nga të paktat bashkëshorte të liderëve komunist që nuk mbajti pushtetin për vete.
Ndërkohë që shqiptarët ishin populli më i varfër dhe i uritur në Evropë, ajo dhe Enveri dyshohet se i kishin shijuar furnizimet me sallame italiane, verëra franceze, purot perëndimore dhe shërbimet mjekësore franceze. Ata besohet se kishin në pronësi një numër të madh shtëpish, 25 frigoriferë, 28 televizorë me ngjyra dhe 19 telefona. Gazeta Shqiptare shkroi se në vitin 1993, Nexhmija së bashku me burrin e saj kishin harxhuar gjatë 50 viteve një total prej 15 milion dollarësh të fondit të shtetit.
Në vitin 1991 Nexhmije Hoxha ishte në arrest shtëpie, një banesë në Bulevardin Dëshmorët e Kombit Tiranë.
Gjatë një interviste, Nexhmija foli një frëngjishte të rrjedhshme ku tregoi se ajo dhe Enveri ishin takuar për herë të parë në Tiranë në vitin 1941 në një seancë të partisë komuniste të re. Katër vite më vonë, në janar 1945, ata u martuan.
Nexhmije Xhunglini lindur nga prindër myslimanë në Manastir, të Maqedonisë së Veriut, ajo ndoqi studimet në institutin gog, Nëna Mbretëreshë. Më 1941, pasi u bashkua me partinë Komuniste Shqiptare, e cila më vonë u quajt Partia e Punës së Shqipërisë, ajo luftoi së bashku me burrin e saj në Ushtrinë Nacionalçlirimtare kundër fashistëve. Pas rrëzimit të Musolinit, dhe me Shqipërinë që tani u shpall një republikë socialiste, në 1946 Enver Hoxha u bë kryetar i shtetit.
Së bashku, në pushtet, familja Hoxha kolektivizuan tokën shqiptare dhe filluan të zhdukin zakonet vendase siç janë gjakmarrje, të cilat ata i konsideruan si prapambetje. Megjithëse Nexhmije e konsideronte veten një frymë modernizuese, politika shqiptare që ajo ndihmoi të krijonte me Enverin ishte në shumë mënyra një Shqipëri e prapambetur, me ndjenjën e saj ndëshkuese të drejtësisë dhe pastrimin e nderit përmes hakmarrjes. Më shumë se 6000 shqiptarë u ekzekutuan si kundërshtarë të regjimit Hoxha, rreth 34,000 të burgosur (1.000 prej të cilëve vdiqën) dhe 59,000 u dërguan në internim.
Ndërsa vitet 1950 i lanë vendin viteve 60, Shqipëria u copëtua nga një revolucion kulturor i modeluar nga Mao Zedong në Kinë. Në kohën kur Nexhmija u emërua drejtore e Institutit Marksist-Leninist në Tiranë në vitin 1966, Shqipëria ishte bërë një model i planifikimit stalinist. Enveri i kishte prishur të gjitha lidhjet diplomatike me Bashkimin Sovjetik: Nikita Hrushovi ishte një “individ i neveritshëm, me zë të lartë”, i cili kishte guxuar të admironte reputacionin e Stalinit.
Gjatë fillimit të viteve 60, Nexhmija ndihmoi Enverin për të drejtuar policinë sekrete të sigurimit të vendit, përkushtimi i të cilit ndaj regjimit ishte brutal. “Ne bëmë gabime, shoku Enver dhe unë,” pranoi Nexhmija në kujtimin e saj, ‘Jeta ime me Enverin (1998)’. Megjithëse ajo mbeti besnike ndaj regjimit të burrit të saj, ajo tha se shprehu keqardhje për ekzekutimin e kaq shumë njerëzve.
Në fund të viteve 70, tani presidente e Unionit të Grave Antifashiste Shqiptare, Nexhmija hoqi velin për gratë muslimane, si dhe ‘kushtetutën antike’ të pashkruar të Shqipërisë të njohur si Kanuni. Ajo besonte se gratë shqiptare mund të arrinin barazinë.
Në vitin 1978, marrëdhëniet Kinë-Shqipëri u prishën kur Mao u miqësua me njeriun për të cilin Hoxhët (me të drejtë) besuan se donin ta kthenin Shqipërinë në republikën e shtatë të Jugosllavisë: Marshal Tito . Ekipi burrë e grua e kishte vendosur në mënyrë efektive Shqipërinë në letargji ideologjike; rreth 900 bunkerë u ndërtuan kundër kërcënimit të supozuar të pushtimit të huaj, shkruan The Guardian.
Statuja prej bronzi 12 metra e Enverit u rrëzua gjatë demonstratave antikomuniste në Tiranë në shkurt 1991. “Kjo ishte më e dhimbshme për mua sesa vdekja aktuale e Enverit,” më tha Nexhmije. “Ishte tronditëse të mendosh që njerëzit mund të ishin aq barbarë.”
Një vit më parë, Nexhmije ishte detyruar të hiqte dorë nga pushteti, pasi kishte fituar vetë një nofkë tjetër, Ujku i Kuq i Ballkanit. Ajo u la e lirë nga burgu në vitin 1997 pasi vuajti pesë vjet nga dënimi i saj. Ajo i kaloi vitet e fundit në shoqërinë e vajzës së saj, Pranvera, dhe dy djemve, Sokolit dhe Ilirit./Fjala.al
