Boshti u rrit nga përpjekjet diplomatike të Gjermanisë, Italisë dhe Japonisë për të siguruar interesat e tyre specifike ekspansioniste në mesin e viteve 1930
Pas Luftës së Parë Botërore e quajtur ndryshe edhe Lufta e Madhe, Konferenca e Parisit (disa e njohin edhe me emrin Traktati i Versajës) shënoi një hap të madh në negociatat e paqes. Në këtë konferencë merrnin pjesë vendet fitimtare në luftë si Anglia, Franca e të tjerë. Ndërmjet tyre edhe SHBA e përfaqësuar nga presidenti Wilson.
Bisedimet vendosën kushte të rënda mbi palët humbëse. Gjermania ishte një nga vendet që u dëmtua më shumë, por Austria në të vërtetë pati humbjet më të mëdha si në njerëz, ashtu edhe në territore.
Embargo që iu vendos Gjermanisë ishte me të vërtetë e rëndë. Gjermania u limitua në një ushtri defensive me 100.000 ushtarë si edhe nuk i’u lejua të prodhonte tanke, aeroplan, anije dhe nëndetëse.
Kjo gjendje e rënduar dhe varfëria do të bënte më vonë të mundur hipjen në pushtet të forcave naziste në krye me Hitlerin. Megjithatë kjo konferencë nuk pati suksesin e pritur…
…Në 2 nëntor 1936, diktatori italian Benito Musolini shpall Boshtin Romë – Berlin, duke krijuar aleancën e Fuqive të Boshtit. Termi “bosht” besohet të jetë përdorur fillimisht nga kryeministri fashist i Hungarisë, Gyula Gombos, i cili përkrahte idenë e një aleance Gjermani – Hungari – Itali.
Ai veproi si ndërmjetës mes Gjermanisë dhe Italisë për të arritur një aleancë të tillë. Por Gombos vdiq papritur në vitin 1936, dhe ardhja e Kalman Daranyit – pasardhës jo-fashist në postin e kryeministrit – i dha fund përpjekjeve të Budapestit për krijimin e një boshti 3-palësh.
Prologu
Më 12 nëntor 1918, Asambleja Kombëtare e Austrisë e shpalli Austrinë një pjesë përbërëse të Republikës Gjermane. Ky ishte Anschluss-i i parë.
Më 22 nëntor, katër provincat gjermane Sudeten u pranuan nga Asambleja Kombëtare në Austrinë Gjermane. Dhe vetëm në fund të Nëntorit, trupat Çeke dolën kundër provincave gjermane dhe deri në fund të vitit i pushtuan plotësisht.
Më 2 Mars 1919, u përfundua një traktat sekret (Protokolli i Berlinit) midis Gjermanisë dhe Austrisë për aneksimin e Austrisë Gjermane në Gjermani, përveç nëse traktati i paqes ndalon Anschluss.
Mussolini ishte i fiksuar fjalë për fjalë me idenë e krijimit të një Konfederate Danubi, së cilës Austria do t’i bashkohej. Sigurisht, Italia do të luante rolin kryesor në konfederatë.
Në vitin 1933, Kancelari Dollfuss prezantoi një diktaturë personale në Austri. Ai u mbështet tek Partia Socialiste e Krishtere dhe forcat e tjera klerikale. Në drejtimin e Kancelarit, Parlamenti njoftoi një “vetë-shpërbërje”.
Zgjedhjet për këshillat bashkiakë dhe tokat dhe të gjitha kuvendet politike u ndaluan. Organizata socialdemokrate “Schutzbund”, partitë komuniste dhe nacional-socialiste u ndaluan.
Më 19 tetor 1936, Ministri i Jashtëm Italian Count Ciano mbërriti për një vizitë miqësore në Gjermani. Berlini dhe Mynihu përshëndetën solemnisht dhëndrin e Musolinit. Në një bisedë me Ciano, Hitleri njoftoi njohjen e sovranitetit të mbretërisë italiane mbi Etiopinë.
Më 11 mars 1938, trupat gjermane hynë në Austri. Shumica dërrmuese e popullsisë austriake i priti njësitë e Ëehrmacht me gëzim.
Më 30 mars 1939, e gjithë Spanja u vu nën sundimin e gjeneralit Franko. 18 ditë më parë, në Romë, Kardinali Eugino Pacelli ishte zgjedhur Papa i ri. Ai mori emrin Pius XII. Akti i parë politik i papës së ri ishte fjalimi i tij në radio në spanjisht në 17 Prill me urime për Frankon, i cili përmbyti të gjithë vendin me gjak.
Boshti Roma-Berlin-Tokio
Fuqitë e Boshtit, të njohura si “Boshti Roma-Berlin-Tokio”, gjithashtu u njohën me një nofkë që i përkonte një emri italian “Roberto”. Gjithçka u motivua nga inicialet e: “RO-ma”, “BER-lin” dhe” TO-kio”.
Boshti u rrit nga përpjekjet diplomatike të Gjermanisë, Italisë dhe Japonisë për të siguruar interesat e tyre specifike ekspansioniste në mesin e viteve 1930. Hapi i parë ishte traktati i nënshkruar nga Gjermania dhe Italia në tetor 1936.
Benito Mussolini deklaroi më 1 nëntor se të gjitha vendet e tjera evropiane nga ajo kohë do të rrotulloheshin në boshtin Romë-Berlin, duke krijuar kështu termin “Boshti” që në italisht shkruhet: Asse.
Hapi i dytë pothuajse i njëkohshëm ishte nënshkrimi i nëntorit 1936 i Paktit Anti-Comintern, një traktat antikomunist midis Gjermanisë dhe Japonisë. Italia u bashkua me Paktin në vitin 1937.
“Boshti i Romës dhe Berlinit” u bë një aleancë ushtarake në vitin 1939 nën të ashtuquajturën “Pakti i Çelikut”, me Paktin Trepalësh të vitit 1940 që çoi në integrimin e qëllimeve ushtarake të Gjermanisë, Italisë dhe Japonisë.
Në zenitin e saj gjatë Luftës së Dytë Botërore, Boshti kryesonte territoret që zinin pjesë të mëdha të Evropës, Afrikës veriore dhe Azisë Lindore. Nuk pati takime të nivelit të lartë në tre drejtime dhe bashkëpunimi dhe koordinimi ishte minimal, me pak më shumë midis Gjermanisë dhe Italisë.
Krijimi i “boshtit” dëshmoi përgatitjen e hapur të shteteve fashiste për shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore
Pakti i Trifishtë
Shfaqja e ideologjisë fashiste dhe vendosja e diktaturës fashiste të B. Mussolini në Itali në fillim të viteve 1920 në Itali ishte kryesisht produkt i Luftës së Parë Botërore dhe paqëndrueshmërisë ekonomike të pasluftës.
Rrënjët e shfaqjes së Nacional-Socializmit Gjerman, i cili zuri rrënjë në Gjermani nën ndikimin e krizës ekonomike botërore të 1929-1933, gjithashtu qëndrojnë atje.
Sistemi politik i Japonisë ka evoluar në një mënyrë pak më ndryshe. Krijuar fillimisht për të ruajtur fuqinë e fortë të perandorit, ai krijoi shumë mundësi për sundim ekstra-kushtetues.
Por, ndryshe nga diktaturat fashiste evropiane, sistemi politik i Japonisë u ndikua ndjeshëm nga traditat dhe feja kombëtare. Një tipar dallues mbresëlënës i Japonisë në vitet 1920 dhe 1930 ishte shkalla e lartë e ndikimit të ushtrisë në formimin dhe zhvillimin e kursit politik të vendit nga qeveria.
“Pakti i Tre Fuqive” (Pakti i Trifishtë) u nënshkrua nga Gjermania, Italia dhe Japonia në një mjedis krejtësisht të ndryshëm nga “Pakti Anti-Komintern”. Ajo u nënshkrua gjatë shpërthimit të luftës në Evropë dhe ishte një bashkim i vërtetë ushtarako-politik i tre vendeve.
Epilogu
Lufta përfundoi në vitin 1945 me humbjen e fuqive të Boshtit dhe shpërbërjen e aleancës së tyre. Ashtu si në rastin e Aleatëve, anëtarësimi në Bosht ishte i lëngshëm, me disa vende që kalonin anët ose ndryshonin shkallën e përfshirjes ushtarake gjatë rrjedhës së luftës.
Përgatiti për botim: L.Veizi