Ish-pedagogia e gjuhëve të huaja në Akademinë e Arteve, Drita Mato, tregon njohjen me Edi Ramën kur ishte student dhe asistent pedagog. Nga përplasja me ish-ministrin e Brendshëm që i “mbylli gojën” për 5 orë, në “arrogancën” e mbrojtjes së mendimeve të tij…
Nga Margarita Koka
U ndodha në parkun që është thuajse përballë kryeministrisë. Afër meje ulet një zonjë tërheqëse, rreth të 70-a, e njihja që gjatë studimeve në Akademinë e Arteve. Dhe siç e ka parashikuar populli ‘ku dhemb, dhëmbi vete gjuha’, ajo nisi të flasë për mandatin e dytë të kryeministrit. -‘‘ Kam qenë pedagoge në kohën që Edi (Rama), paraqiti projektin e diplomimit’’- filloi bisedën zonja. Ajo është Drita Mato, pedagoge e gjuhëve të huaja te Artet.
-‘’I duhej një faqe muri (ne hollin e arteve skenike, dramës) që të realizonte një pikture murale. Pedagoget diskutuan- “pse ti jepet Edit”. I ati ishte prezent. Kristaqi ishte shumë korrekt, shumë i sjellshëm, shume punëtor. I jashtëzakonshëm. Edi donte të bënte diçka në murin e hollit, por e shprehte me këmbëngulje… “E du”, thoshte. Në pjesë e pedagogeve, s’ishin dakord se atë mur e donin edhe të tjerët.-“
-Unë rallë flisja se nuk isha e profesionit. Jepja rusisht në degën e pikturës. Edi bënte anglisht, nuk e kisha student direkt. Unë thashë ‘më mire shoh atje në mur një pikturë, se një mur të palyer. S’kishe përgjigje. Drejtori vendosi për po, t’i jepej hapësira Edit. Korridori nuk mund të bllokohej se prej aty shpërndaheshin studentet nëpër kate. Iu kërkua një zgjidhje që në mëngjes e gajtë ditës të mos pengohej lëvizja e studentëve. Edi, me atë karakterin e tij shpërthyes, u përgjigj ‘’unë, tha- do të punoj nga ora 10 e darkës deri në orën 4 të mëngjezit. Në mëngjes holli do të jetë i lirë’’.
Ishte këmbëngules, i vullnetshëm? Dinte ndopak rusisht Edi!?
-Dinte i ati. Unë kam bëre edhe tekste të gjuhës ruse për studentet e koreografisë, pikturës dhe dramës.
Emri i juaj?.
Drita Mato: – Edi ishte i talentuar, kur ulej për të bërë punë, bënte punë, por nuk mund ta kontrollonte atë karakterin e tij impulsiv qe e kishte marrë nga e ëma, jo të atit. E ëma është nga Himara, nga Vunoi. Labët e kanë atë forcë, duke pasur edhe talentin, kuptohet sa shpërthyes bëhej Edi. P.sh. vjen në orën e mësimit, unë bëja mësim me pikturën, nga qe e dinte veten pedagog hapi derën
Ç’vit ishte?
Drita Mato: -Ka qenë viti 90.
–‘’Këtë, këtë edhe këtë- tha, i dua për ne qytetin e nxënësve per nje material’’.
Ishte pedagog në ato vite.
-Ishte asistent /pedagog, se pedagog i brendshëm nuk u bë, duheshin disa vite pune, ishte kriter. Mua nuk më foli fare, nuk më përfilli, mësuese rusishte isha unë. I mori studentët dhe doli përjashta. Sapo mbylli derën ju them studenteve qe kisha ne klasë , “të gjithë ne këmbë, përjashta’’. Studentët, dolën jashtë dhe unë kalova para tij, nuk u ndjeva dhe ika.
‘’Pse dolët ju!?.Ç’pati ajo!?. Kush është kjo!!?’’, u dëgjua të fliste
Edi nganjëherë edhe të injoron, …., s’e përfillte mësuesen e rusishtes Edi.
‘’Ah jo, jo!, zysh Drita është e jona’’- thanë studentët. Ai me një ndjenjë të çuditshme u përgjigj: “s’thashë gjë unë”, por u bë kurioz kush është kjo. Unë nuk jam ndjerë tek artet, por një vit më parë kishte ardhur drejtor im shoq. I thanë -‘’e shoqa e drejtorit mo, gruaja e drejtorit është’’ .
‘’Prandaj flisni kështu ju, e kuptoj’’- ju përgjigjet Edi.- ‘’Jo. jo, thuaj çfarë të duash për drejtorin, por për zysh Dritën, jo’’.
A ju kërkoi ndjesë?
“Unë ika, ja lashë atij të diskutonte me studentët. Ai duhet ta merrte vesh dhe e mori. Të diskutonte me njerëzit me studentët dhe pastaj të vendoste, të vlerësonte njerëzit së pari”.
– A të fliste më vonë?
-Po, po më fliste me shumë respekt, por një çikë ftohtë.
– A ishte i pashëm??
Shumë, shumë alamet trupi. Im shoq u emërua drejtor në kohën që unë isha aty, si pedagoge. Kuptohet që unë duhej të largohesha nga institucioni. Karakteristika që mu bë ishte me fjalët më të mira. Unë u çudita se nuk isha shumë pjesë. Thotë Kristaqi: – ‘’do ta bëni nën drejtoreshë Dritën me këtë karakteristike që keni shkruar’’.
‘Jo jo – tha, Ibrahim Madhi, do iki Drita, meqënëse ka ardhur i shoqi drejtor’’.
‘’Të iki Drita?!!! – jo!, tha Kristaqi, më mire të iki ai qe erdhi i fundit’’. Ishte shumë rigoroz, shumë punëtor, shumë i sjellshëm Kristaqi. U vendos unanimisht që të mos largohem nga Instituti i Arteve.
– A kishte vese Edi Rama?
-Nga rrëmbimi thoshte e bënte edhe gjëra të mira edhe gjëra të këqija.
– Si sillej me studentët?.
–Studentët e dëgjonin, kishte autoritet te studentët, por duke përdorur pak arrogancën, jo pak, por shumë.
– Kishte arrogancë banale apo të sofistikuar?!
– Edi ishte i zgjuar dhe e kishte në vetvete, në trashigimi atë forcë, atë ‘arrogancë’.
– E fusni Edin te studentët ekselent?.
-Po, po, ai dinte shumë, kishte njohuri. P.sh., në një mbledhje erdhi vetë Ministri i Brendshëm, erdhi për të kritikuar Edin, ndaj e thirrën aty, seç kishte bërë. I kishin qethur kokën njëherë në ministrinë e brendshme. Në atë mbledhje Edi ka folur nga ora 9 deri në orën 2 të pasdrekës. Ministri i Brendshëm nuk hapi dot gojën, kaq shumë gjëra i tha.
Me argumente të fortë?!
-Shumë, shumë të fortë në të njëjtën kohë me arrogancë, por shumë-shumë gjëra tha. Të them të drejtën jam tronditur, kishte lidhje direkt me problemet por edhe me realitetin. P.sh, Edi përdori disa argumente, mund të duken të rëndomta, por ta zëmë –‘doni t’ju përshkruaj’- dhe filloi të bënte analizën e ministrave të kohës! – ‘‘shikoni ministren e arsimit, s’gjetët një të formuar, të dinte të paktën anglisht a frëngjish. Ajo edhe veturës se vet i thotë ‘’peguoti’’.
Kishte kurajë?
Haptas. Po, po shumë, haptazi me shumë forcë.
Cili vit ishte?
-Ka qenë 89, 1989. Foli pastaj për atë ministren e bujqësisë , e kishte shtëpinë prapa institutit. ‘ I kane vene shtëpisë grila qe të mos ta shohim ne të dramës , qe del ne bahçe me këmbë me lesh. Shikohet nje grua këmbët gjithë lesh, është edhe ministre.
-Hapur?
-Haptazi, me shumë forcë. Dukeshin si komente arrogante por kishte brenda shumë të vërteta. Foli shumë. Vetëm Edi. Ne të tjerët s’thamë asgjë. Foli shumë, më tepër se ç’duhej. Trajtoi një sërë problemesh, dolëm jashtë pas pesë orëve. Patëm frikë të gjithë, edhe ai e pati të vështirë. Do më fusin brenda, diçka do më bëjnë-tha.
Se kokën ja kishin qethur…
Po, po, tani do më fusin brenda –tha. Kishin ardhur gazetarë për ministrin e brendshme, ishin pesë orë në pritje. He- ”u interesuan”-ata ‘’si ishte mbledhja’’. Edi ju drejtohet atyre.
-“Tani unë ju a thashë të gjitha, të gjitha. Tani le të më bëjnë çfarë të duan. Unë e vrava frikën.
– Po t,ju shihte ne rruge do t’u fliste??.
-Kush?, Edi. Nëpër korridor fliste, por kështu jo jashtë, s’kishte shoqëri.
S’kishte shoqëri?
-Nuk kishte shoqëri?… Ai kishte shoqërinë e tij dhe kishte shumë studentë që i mbante afër, shumë afër tij dhe e përkrahnin, dhe ata kishin besim të madh tek ai, edhe ai tek ata.
A ka qenë lider që në atë kohë??!!
-Po, po. Ai frikë nuk kishte, dhe ndajë atyre që e dinte qe i kishte kundër godiste me me fakte të vërteta edhe me arrogancë .
Dmth, kur hapte gojën te vriste??!!!
-Po, po edhe të atit I kundërshtonte.
E donte të atin dhe i ati atë?.
-Nënkuptohet që prindi e do fëmijën e tij, e dinte që kishte aftësi, e dinte që ishte piktor, por sa më shumë rritej aq më shumë vështirësohej komunikimi.
-Psh, kur ka vdekur i ati ka bërë një premtim para varrit. Atë ditë që do të varrosej Kristaqi binte shi i madh. Më fal, gropa që ishte hapur ishte mbushur me ujë, me baltë dhe ujë. Kur e pa ky, Edi, që aty do të fuste babain, në atë gropë të mbushur me baltë, tha jo. Unë duhet të bej diçka për tim atë. Gjithë konfliktet gjithë zemër-thyerjet ju kujtuan, e mbaj mend si sot u rrënua fare, fare. Kërkoi të falur. ‘’Baba –tha, më fal’’, e dëgjuam të gjithë, diku gjeti një kovë, u fut vetë në gropë dhe e ka zbrazur gjithë ujin, e pastroi me shumë përulje. ‘’Tani- tha, të futet babai’’.
A e doni ju Edi Ramën.
– Unë di ta respektoj, ta vlerësoj drejt, por di të them edhe gjëra që i ka jo të mira
Për shembull?!
-Atë që thashë, është i vështire, është shpërthyes, i papërmbajtshëm, por ama bën diçka.
A E do Shqipërinë thua???
-Shqipërinë ai e do, do ta bëjë. E do ndryshe, do ta bëjë; dhe kËtë e ka. Edhe të tjerët bëjnë diçka, nuk them. Vetëm të mendosh qË atë Lanën që ishte bërë banjë. I mori të gjitha parasysh, që do ta shanin, do ta bënin, i hoqi të gjitha. I prishi, me fal, aty bënin drogë, por e prishi atë Lanë. Pallatet i leu. I dha një gjë tjetër Tiranës dha ndjenjë, një ndjenjë të bukur. Ai dëshiron të bëjë diçka, këtë e ka të fortë. -Edi e ka bere historinë e tij. Edi ka ngelur ne histori.
Dmth të mbetet tek mandati i dyte? A mendoni se do të dorëhiqet, meqenëse e ka bëre historinë e vet. Te pyes se ju e njihni mjafte mirë, duket…
-Jo, jo. Nuk e besoj, nuk e bën Edi ketë. Ai nuk e jep veten kollaj, asnjëherë nuk thotë ‘u lodha’. Jo. Më ka bëre përshtypje e shoqja, me një aftësi të jashtëzakonshme, me zgjuarsi…. Ka ndikuar shumë tek ai, unë them se ai e pyet shumë të shoqen.
E shihni më të përmbajtur???
-Po, po.
Nëse Edi ndryshon, teknikisht, ndryshon, bëhet njeri i butë???
Ah jo jo, Edi nuk mund të bëhet ndryshe…. Jo, jo , nuk mund të bëhet.
Nuk do të pëlqente ty fare pastaj????!!
-Jo, jo, jo, është e çuditshme, por jo nuk do të pëlqehej ndryshe.
