Nga Eduard Gjokutaj
Bruksel – 19.10.2021- Në përmbledhjen mbi ekonominë dhe taksimin, që paraqitet nga ekspertët tanë në shqyrtimin e Raportit të KE të vitit 2021 shikohen disa zhvillime si më poshtë: Përsa i përket kritereve ekonomike, Shqipëria ka bërë njëfarë përparimi dhe është e përgatitur mesatarisht në drejtim të zhvillimit të një ekonomie tregu funksionale. Goditur nga tronditja e dyfishtë nga tërmeti i Nëntorit 2019 dhe pandemia COVID-19, PBB-ja u tkurr në vitin 2020, edhe pse me më pak se sa pritej fillimisht. Bllokimi i brendshëm i lidhur me pandeminë dhe kufizimet e udhëtimit ndërkombëtar shkaktuan humbje të konsiderueshme për sektorët e turizmit dhe prodhimit, por ekonomia filloi të rimëkëmbet në gjysmën e dytë të vitit.
Brenda hapësirës së kufizuar të politikës fiskale dhe monetare në dispozicion, qeveria dhe banka qendrore ndërmorën veprime të shpejta dhe të përshtatshme për të mbështetur biznesin, familjet dhe sektorin e shëndetësisë. Kjo zbuti ndikimin në tregun e punës dhe ruajti stabilitetin e sektorit makroekonomik dhe financiar. Kjo gjithashtu rriti raportet e borxhit publik dhe deficitit dhe rrit ndjeshmërinë e vendit ndaj goditjeve të jashtme. Ballafaqimi me goditjen e dyfishtë shtriu kapacitetin e administratës, por ajo kryesisht ruajti vazhdimësinë e biznesit dhe puna vazhdoi në shumicën e reformave të vazhdueshme dhe iniciativave legjislative. Shqipëria ka bërë përparim dhe ka një nivel përgatitjeje në kapacitetin e saj për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda BE -së. Ajo ka bërë përmirësime në infrastrukturën e energjisë dhe transportit, përdorimin e komunikimit dixhital dhe në rezultatet e arsimit, por mbeten boshllëqe të konsiderueshme në krahasim me kolegët rajonalë dhe evropianë.
Konkurrueshmëria e Shqipërisë pengohet nga mungesa e njohurive sipërmarrëse dhe teknologjike, nivele të konsiderueshme të informalitetit, nevoja të paplotësuara për investime në kapitalin njerëzor dhe fizik dhe shpenzime të ulëta për R&D. Boshllëqet ekzistuese në aftësitë dhe arsimin ndoshta janë zgjeruar për shkak të bllokimeve të lidhura me COVID-19 dhe mësimit në distancë, i cili nuk është i arritshëm për të gjithë. Integrimi rajonal dhe eksportet u rritën, por mbetën nën potencialin e tyre. Mungesa e produktit dhe diversifikimi gjeografik në eksportet e Shqipërisë e komplikojnë cenueshmërinë e saj ndaj goditjeve të jashtme. Shqipëria ka arritur një nivel të moderuar të përgatitjes në shumë fusha të lidhura me konkurrencën dhe rritjen përfshirëse, përkatësisht shoqërinë e informacionit dhe mediat, taksat, politikën ekonomike dhe monetare, politikën e ndërmarrjeve dhe industrisë, arsimin dhe kulturën, si dhe bashkimin doganor. Vendi ka një nivel përgatitjeje në politikën sociale dhe punësimin, si dhe në shkencë dhe kërkim.
Shqipëria ka bërë një përparim veçanërisht në Strategjinë e Specializimit të Zgjuar dhe në pjesëmarrjen e saj në programin kërkimor Horizon 2020, por përparimi ishte i kufizuar në politikën ekonomike dhe monetare dhe bashkimin doganor gjatë periudhës raportuese. Reformat socio-ekonomike duhet të ndiqen për të ndihmuar në adresimin e dobësive ekzistuese strukturore, konkurrencën e ulët, papunësinë e lartë dhe ndikimin e pandemisë. Në fushën e politikës ekonomike, nevojitet një harmonizim i mëtejshëm i legjislacionit me acquis të BE -së lidhur me kërkesat për kornizat buxhetore. Shqipëria ka respektuar rregullën fiskale që nga miratimi i saj në 2016, me përjashtim të 2020 dhe 2021 për shkak të ndikimit të COVID-19. Në korrik 2020, një rregull i ri fiskal u përcaktua në legjislacionin e ndryshuar të buxhetit organik i cili synon një bilanc primar pozitiv deri në vitin 2023. Megjithatë, në qershor 2021 ky objektiv u shty në 2024 për të lejuar qeverinë të vazhdojë me stimul fiskal në 2021 me një objektiv më të lartë te deficitit dhe borxhit publik.
Shqipëria paraqiti Programin e saj të Reformës Ekonomike 2021-2023 në kohë, duke pasqyruar masat mbështetëse të qeverisë për t’u marrë me ndikimin e COVID-19 gjatë vitit 2020 dhe parashikimet afatmesme dhe afatgjata makro-fiskale dhe përparësitë e politikave drejt konsolidimit fiskal në 2023. Shqipëria ka nevojë për të forcuar mekanizmin e tij koordinues ndërinstitucional për planifikimin gjithëpërfshirës të politikave strategjike, përfshirë përgatitjen e programit. Sfidat për të siguruar koordinim efikas për formulimin në kohë dhe adekuat të masave të reformës nga institucionet e linjës vazhdojnë të mbeten të tilla. Shqipëria duhet të rrisë kapacitetin e saj administrativ për hartimin dhe koordinimin e politikave ekonomike dhe për monitorimin e zbatimit dhe ndikimit të reformave strukturore në konsultim me aktorët vendorë. Shqipëria ka bërë njëfarë përparimi dhe ka një nivel përgatitjeje në kapacitetin e saj për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda BE -së. Infrastruktura e energjisë dhe e transportit, përdorimi i komunikimit dixhital si dhe rezultatet e arsimit janë përmirësuar, por mbeten boshllëqe të konsiderueshme në nivelet rajonale dhe evropiane.
Konkurrueshmëria e Shqipërisë pengohet nga mungesa e njohurive sipërmarrëse dhe teknologjike, nivele të konsiderueshme të informalitetit, nevoja të paplotësuara për investime në kapitalin njerëzor dhe fizik dhe shpenzime të ulëta për R&D. Aftësitë e rëndësishme ekzistuese dhe boshllëqet në edukim ndoshta janë zgjeruar për shkak të bllokimeve të lidhura me COVID-19 dhe mësimit në distancë. Integrimi rajonal dhe eksportet u rritën por mbetën nën potencialin e tyre. Mungesa e produktit dhe diversifikimi gjeografik i eksporteve e shtojnë ndjeshmërinë e Shqipërisë ndaj goditjeve të jashtme. Meqenëse rekomandimet e vitit 2019 për të përmirësuar konkurrencën dhe për të mbështetur rritjen afatgjatë janë zbatuar vetëm pjesërisht, në vitin e ardhshëm Shqipëria duhet të: – të krijojë mekanizma konsultimi efektiv me bizneset dhe partnerët socialë dhe të rrisë shërbimet e mbështetjes së biznesit për të përmirësuar aksesin në financa dhe njohuri sipërmarrëse. Ndërsa, për taksimin, i cili gjendet në kapitullin 16. të Raporti ne kemi paraqitur një tabelë krahasuese midis vititi 2021 dhe 2020, për të njëjtat tema.
