Një formacion i ekstremit të djathtë, Rendi i Ri, organizoi sulmet me qëllim vendosjen e një qeverie autoritare në Itali
2 dhjetor 1969, ora 16:37: një bombë e mbushur me 7 kg TNT shpërthen në selinë e “Banca Nazionale dell’Agricoltura” në Piazza Fontana, Milano – një masakër që kushtoi 17 të vdekur dhe 88 të plagosur. “Focus Storia” botoi një artikull: 10 vjet gjyqe, keqdrejtime, dënime dhe lirime nga gjyqtari Guido Salvini, i cili kreu hetimin nga viti 1989 deri në 1997.
Më 12 dhjetor 1969 nisi për Italinë një lloj “11 shtatori” i errët, i ngadaltë, por gjithsesi vdekjeprurës: domethënë filloi strategjia e tensionit. Siç priremi të bëjmë me kujtimet e këqija, pak flitet për ato fakte, por strategjia e tensionit, e përbërë nga bomba në banka, masakrat e civilëve në trena dhe mitingjet e sindikatave, i përket historisë sonë të kohëve të fundit dhe njohuritë historike mund të ndihmojnë. për të mos qenë më viktima të logjikave të caktuara politike dhe të pushtetit.
ROMA DHE MILANO: 5 BOMBA NË 53 MINUTA.
Gjithçka filloi më 12 dhjetor 1969 me bomba në Altare della Patria dhe në nënkalimin e Banca Nazionale del Lavoro në Romë, me disa të plagosur. Dhe, në të njëjtën kohë, me bombën e tmerrshme në Banca Nazionale dell’Agricoltura, në Piazza Fontana, në Milano, e cila shkaktoi 17 të vdekur dhe 88 të plagosur, që ndryshoi rrënjësisht mendimin e shumë njerëzve ndaj institucioneve të vendit.
Për këtë masakër u bënë dhjetë gjyqe, me keqdrejtime, ikje jashtë të të akuzuarve, të arratisur mbi dhjetë vjet, dënime, pafajësi. Deri në pafajësinë përfundimtare të ekzekutorëve të dyshuar: Delfo Zorzi, Giancarlo Rognoni dhe Carlo Maria Maggi. “Por jo e zonës nazi-fashiste që kishte organizuar masakrën dhe e asaj pjese të aparateve shtetërore që bashkëpunonin me ta, për të favorizuar, nga frika, vendosjen e një qeverie autoritare në Itali”, pohon gjyqtari milanez Guido Salvini që kreu hetimin 1989-97 në Piazza Fontana në bazë të të cilit të pandehurit u dënuan në shkallën e parë (30 qershor 2001) dhe lirimin e tyre në apel (12 mars 2004) me konfirmimin e lirimit në Gjykatën Supreme (3 maj 2005).
Këtu është publikuar intervista e tij me “Focus Storia” në vitin 2006.
Gjyqtar Salvini, pavarësisht se nuk është marrë vendimi përfundimtar i gjykimit të individëve, ju vazhdoni të jeni dëshmitar i kujtesës historike të atyre fakteve. Nga çfarë përbëhet kjo kujtesë sot?
Të gjitha dënimet në Piazza Fontana, madje edhe ato të pafajësisë, çojnë në përfundimin se ishte një formacion i ekstremit të djathtë, Rendi i Ri, që organizoi sulmet e 12 dhjetorit. Edhe në gjyqet e përfunduara me dënime pafajësie për të pandehurit individualë, megjithatë motivi i vërtetë i bombave u rindërtua: të shtyhej kryeministri i atëhershëm, kristiandemokrati Mariano Rumor, të dekretonte një gjendje të jashtëzakonshme në vend, për të lehtësuar krijimi i një qeverie autoritare.
Siç u konstatua edhe nga Komisioni Parlamentar i Masakrave, në ato vite, edhe në lidhje me masakrën, ishin planifikuar seriozisht hipotezat e grushtit të shtetit për të frenuar fitimet sindikaliste dhe rritjen e së majtës, të parë si “rreziku komunist”, por Përgjigja popullore bëri që këto plane të jenë të paimagjinueshme. Presidenti Rumor, ndër të tjera, nuk e ka ndjerë dëshirën për të shpallur gjendjen e jashtëzakonshme. Grushti i shtetit u shty për një vit, por përfaqësuesit politiko-ushtarakë në favor të kthesës autoritare, të shqetësuar nga reagimet e shoqërisë civile, hodhën në momentin e fundit nazifashistët. Të cilët vazhduan të kryenin sulme vetë. Ata tentuan të vrisnin edhe Mariano Rumorin, me bombën përballë selisë së policisë së Milanos (4 të vdekur dhe 45 të plagosur) më 17 maj 1973, duke rekrutuar terroristin Gianfranco Bertoli.
Më 7 dhjetor 1970, operacioni Tora Tora, një tentativë për grusht shteti, fillon në Romë. Për ta drejtuar atë, Princi Junio Valerio Borghese (1906-1974) nga dhomat e selisë romake të Ballit Kombëtar, një lëvizje politike e ekstremit të djathtë. Objektivat janë ministritë e mbrojtjes dhe të brendshme, selia e RAI-t dhe centralet telefonike dhe telegrafike, me qëllim që të bëjnë kërdinë në vend duke goditur zemrën e shtetit – plani parashikon gjithashtu rrëmbimin e Presidentit të Republika, Giuseppe Saragat, dhe vrasja e shefit të policisë, Angelo Vicari. Por grushti i shtetit dështon dhe Borghese ikën në Spanjë .
Pse nuk ka pasur prova të mjaftueshme të përgjegjësisë personale në sulmin në Piazza Fontana?
Aktgjykimi përfundimtar i pafajësisë u shpall me një formulë që gjykon të paplotë, por jo pa vlerë grupin e provave të mbledhura. Në këtë aferë kishte keqdrejtime të rënda nga bota politike dhe shërbimet sekrete të kohës. Megjithatë, nuk është plotësisht e saktë që përgjegjësitë personale në asnjë rast nuk janë konstatuar në dënime. Ka të paktën një fajtor, edhe në dënimin përfundimtar të Gjykatës së Lartë të vitit 2005: është Carlo Digilio, eksperti i armëve dhe eksplozivëve të grupit venecian të Rendit të Ri, i vetë-rrëfyer, që furnizoi eksplozivët për masakrën dhe për të cilën ai gjithashtu pranoi se ishte i lidhur me shërbimet amerikane.
Digilio foli gjerësisht për aktivitetet subversive dhe disponueshmërinë e eksplozivëve të grupit ordinovist të Venecias, pjesë e të cilit ishte edhe Delfo Zorzi, i shpallur më pas i pafajshëm për masakrën për shkak të paplotësimit të provave kundër tij, pasi Gjykata nuk mori në konsideratë gjetjet e fajësisë së arritur. Nuk ishin as zbulimet e Martino Sicilianos, i cili kishte marrë pjesë në sulmet përgatitore të 12 dhjetorit së bashku me atë grup, me synimin për të krijuar rrëmujë dhe për të hedhur akuza mbi elementët e majtë. Por në tre fjalitë vërtetohen përgjegjësitë e të pandehurve historikë të Piazza Fontana-s, po ashtu të Rendit të Ri: paduanit Franko Freda dhe Giovanni Ventura. Megjithatë, ata, tashmë të dënuar në shkallën e parë në gjyqin Catanzaro me burgim të përjetshëm, dhe më pas të pafajshëm për mungesë provash në shkallët e mësipërme, nuk mund të ndiqeshin më penalisht. Sepse në Itali, si në të gjitha vendet e qytetëruara, dënimet e formës së prerë të pafajësisë nuk janë më objekt rishikimi.
Mund të na shpjegoni më mirë? A do të thotë ai që Freda …
Po, nëse Freda dhe Ventura do të ishin gjykuar me elementët hetimor, për fat të keq, do të kishin ardhur shumë vonë, kur nuk ishin më të proceduar, do të ishin dënuar, siç shkruan Gjykata e Lartë.
Mund të jepni një shembull?
Elementi i ri, historikisht vendimtar, ishte dëshmia e Tullio Fabris, elektricisti i Fredës, i cili ishte i përfshirë në blerjen e kohëmatësve të përdorur më 12 dhjetor për të shpërthyer bombat. Dëshmia e tij u mor vetëm në vitin 1995. Një vonesë vendimtare dhe “providenciale” për të akuzuarin. Fabris në vitin 1995 përshkroi me detaje sesi në studion ligjore të Freda, Ventura aktuale, kryheshin testet e funksionimit të kohëmatësve dhe më pas përdoreshin si shkas për bombat e 12 dhjetorit.
Hetimet e reja zgjeruan gjithashtu njohuritë për lidhjet organike midis nazi-fashistëve, elementë të Shërbimit Sekret Ushtarak dhe të Zyrës së Çështjeve të Rezervuara të Ministrisë së Brendshme, të drejtuar në atë kohë nga Federico Umberto D’Amato. Dhe ka edhe më shumë: senatori kristiandemokrat Paolo Emilio Taviani, në një dëshmi të dhimbshme të dhënë pak para vdekjes së tij dhe për fat të keq të pa marrë nga Gjykatat e Milanos, tha se kishte mësuar se avokati romak Matteo Fusco, agjent i SID, informacionet nga Mbrojtja, pasditen e 12 dhjetorit 1969 ai ishte gati të largohej nga Fiumicino për në Milano, pasi u akuzua, megjithëse me vonesë, për parandalimin e sulmeve që do të kishin pasoja më të rënda se ato të parashikuara. Misioni i pasuksesshëm, i konfirmuar nga dëshmia e vajzës ende gjallë të avokatit Fusco, e cila kishte parasysh keqardhjen e të atit ndër vite që nuk mundi të shmangte masakrën, tregon edhe një herë se fushata e terrorit nuk ishte e drejtë. lindja e një grupi të vogël fanatikësh, por që në Romë të paktën një pjesë e aparatit institucional ishin në dijeni të përgatitjes së sulmeve dhe u përpoqën vetëm në momentin e fundit të pakësonin efektet e tyre. Pas përfundimit tragjik, ata punuan për të rrëzuar një perde tymi mbi përgjegjësitë në nivelin më të lartë.
A e favorizoi këtë perde tymi fragmentimi i provave në gjyqet e shumta?
Pa dyshim. Por rikonstruksioni i akuzës, pa efekte, e përsëris, tek personat që nuk mund të ndiqen më penalisht, është se grupi i Fredës bleu valixhe të prodhuara në Gjermani në një dyqan në Padova dhe bleu kohëmatësit, të një marke specifike, të cilat i vendosën në valixhe së bashku. me eksplozivin se grupi venecian ndoshta kishte depozitat e veta. Disa valixhe u sollën në Romë dhe iu dorëzuan eksponentëve të Avantgardës Kombëtare që kryen “sulmet e vogla”. Militantë të tjerë, nga ana tjetër, arritën në Milano me dy valixhe të tjera shpërthyese, të pritura nga përfaqësuesit vendas të Rendit të Ri. Një bombë në Banca Commerciale në Piazza della Scala nuk shpërtheu, tjetra, në bankën e Bujqësisë, shkaktoi masakrën. Objektivat e Romës dhe Milanos mund të interpretohen të gjitha në një çelës antikapitalist dhe antimilitarist, në mënyrë që të fajësohen anarkistët dhe në përgjithësi të majtët.
Tre ditë pas masakrës, një anarkist, Giuseppe Pinelli, fluturoi nga kati i katërt i Drejtorisë së Policisë së Milanos. Një tjetër anarkist, Pietro Valpreda, u burgos dhe u referua si “përbindëshi” në faqet e para të gazetave dhe në lajme. Kur njeriu as nga larg nuk mendonte për internetin, një grup të rinjsh, në vetëm gjashtë muaj, duke shkëmbyer informacione, ngritën një kundër-hetim kolektiv të mbledhur më vonë në një libër të famshëm, “Masakra e Shtetit”. Çfarë vlere kishte angazhimi i tyre për hetimet e mëvonshme gjyqësore?
Ishte vërtet profetike dhe gati përgatitore për hetimet gjyqësore që u zhvilluan më pas. Mbi të gjitha, ai kishte meritën e çmontimit të shpejtë të gjurmës anarkiste, të ndërtuar qëllimisht nga të infiltruarit e Rendit të Ri, të Avantgardës Kombëtare dhe të shërbimeve sekrete për të anashkaluar hetimet dhe për të akuzuar anarkistët dhe, si rrjedhojë, studentët para publikut. Protestuesit dhe forcat e majta u angazhuan në luftën sindikale të asaj periudhe, duke përgatitur klimën për kthesën autoritare. Gjë që nuk kishte, edhe sepse shtypi i madh, pas një kohe, i bëri për vete shumë tema të atij libri investigativ.
Çfarë përfundimesh duhen nxjerrë nga kjo histori?
Masakra në Piazza Fontana nuk është një mister pa parime, një ngjarje që i atribuohet kujtdo, ndoshta për spekulime të pastra politike. Masakra ishte vepër e së djathtës subversive, lidhja përfundimtare në një seri rrathësh koncentrikë të bashkuar nëse jo nga një projekt, nga një klimë e përbashkët (siç tha edhe Corrado Guerzoni, një bashkëpunëtor i ngushtë i Aldo Moros në Komisionin Parlamentar të Masakrave. në vitin 1995). Në qarqet më të jashtme ishin forcat që llogarisnin të bëheshin “përfituesit” politikë të ngjarjeve të tilla tragjike. Duke plotësuar metaforën, qarqet më të jashtme, që i përkisnin edhe institucioneve të kohës, u bënë menjëherë një strukturë përgjegjëse për mbulimin e hallkës përfundimtare, pra autorëve të masakrës kur “përfitimi” ishte i pamundur, sepse ajo që kishte ndodhur kishte provokuar një përgjigje e mirëpërcaktuar në vend, e ndryshme nga ajo e imagjinuar: jo vetëm nga frika, por nga drejtësia dhe mobilizimi kundër planeve antidemokratike.
Burimi: fokus.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
