Pas tendencës për të gjykuar negativisht formën fizike të njerëzve dhe për t’i bërë ata të turpërohen për trupin e tyre, ka shekuj paragjykime për mbipeshën.
Gjimnastika ritmike në Itali është pushtuar nga skandali i ankesave të sportistëve, viktimave të dhunës psikologjike dhe abuzimit, të cilat në disa raste kanë sjellë fillimin e çrregullimeve të të ngrënit. Fatkeqësisht, kjo është një “histori e vjetër”, e cila nuk ka të bëjë vetëm me sportin: ne e rishikojmë historinë e turpërimit të trupit gjatë shekujve përmes artikullit “Të shëndoshë dhe të përqeshur” nga Claudia Giammateo, marrë nga arkivat e Focus Storia.
NJË PROBLEM I LASHTË. Nga njëra anë, trupat e ngushtuar dhe të tonifikuar të disa të zgjedhurve. Nga ana tjetër, një hapësirë me fytyra topolake dhe forma të buta. Të parët ngjallin admirim dhe zili, të dytat mosmiratim, keqardhje, shpesh tallje. Turpja e trupit ndaj proshutës dhe rrumbullakosjeve të ndryshme (por edhe lloje të tjera të papërsosmërive fizike, në grilat e mishit të rrjeteve sociale mund t’i japë fund gjithçkaje) nuk është shtrembërimi i shumëfishtë i këtyre viteve. Përkundrazi, është rezultat i një paragjykimi aq të vjetër sa njeriu. Sepse mbipesha, me përjashtim të një moshe të caktuar, është parë gjithmonë si një defekt karakteri (dobësi, lakmi) nëse jo një gabim që duhet shlyer. Çfarë kuptimi ka dhe nga vjen dënimi i kësaj gjendjeje fizike specifike?
OPEKTET E LASHTA. “Mjerë ju, burra të trashë”, gjëmonte profeti Amos shtatëqind vjet para Krishtit. Ndërsa profeti i ashpër Isaia i vendosi të trashët në mesin e të ligjve, “sepse lakmia e tyre shkon përtej kufijve të ligjshëm”. Demonizimi i mbipeshës i ka rrënjët në Shkrimet e Shenjta. “Zbutësia, apatia, e lidhur me yndyrën janë pjesë përbërëse e kulturave të lashta perëndimore dhe kanë krijuar stereotipe të qëndrueshme”, shpjegon historiani Christopher E. Forth në librin Grassi. Një histori kulturore e çështjes së jetës (Espress Edizioni). Kthimi pas ngjarjeve të atyre stereotipeve ofron disa surpriza.
POSHTRIMET DJE DHE SOT. “Nëse sot janë gratë viktima të trupit, për shumë shekuj stigma është drejtuar ndaj trupave mashkullorë. Në idealin grek kalòs kai agathòs (“i bukur dhe i mirë”), sipas të cilit ai që është i bukur zotëron të gjitha virtytet, dhënia e yndyrës nuk ishte thjesht një përshtypje prekëse: ishte një simptomë e së njëjtës “butësi morale” të grave, të konsideruara inferiore dhe për këtë arsye të përjashtuara nga qeveria e polisit. Për filozofin Platon, “gastrimargia” (lakmia) ishte armiku i muzave; në traktatin aristotelian “Fizionomia grykësit” konsideroheshin të pandjeshëm, pasi shqisat ishin të shtypura për shkak të rezervave të tepërta ushqimore. Poshtërues, sipas kronikave të kohës, ishte trajtimi që spartanët rezervonin për yndyrat: çdo 10 ditë të rinjtë duhej të dilnin lakuriq para eforëve (magjistratëve), të cilët shqyrtonin fizikun e tyre duke kërkuar shenja të feminitetit të dobët, duke përfshirë një bark të dalë.
GOLIARDIA LATINE. Për të kandiduar për t’u strehuar, mjeku Hipokrati i Coo (shek. V p.e.s.) përshkroi ilaçet e mëposhtme: hidhni yndyrat duke iu përkushtuar vrapimit ose grindjeve, duke shkaktuar të vjella (me purgativë të bazuar në ujë, uthull dhe kripë) dhe duke u përmbajtur nga marrëdhëniet seksuale sepse shkaktuan dembelizëm. Nga ana tjetër, me përjashtime të rralla, romakët e zgjeruan stigmën e yndyrës (nga latinishtja crassus, “i trashë”) nga butësia morale në sferën njohëse. Nëse sarkazma nuk i kursente gratë trupmadh, objektivi ishin mbi të gjitha “të tjerët”, të huajt: “dhjami etrusk”, “umbrioja i ngopur”, ushtarët persianë të trashë e dembelë, tiranët e trashë. Ndër këta të fundit, greku Dionisi i Erakleas (361-306 p.e.s.), i riemërtuar në burimet “derr i vogël”, ose Magas i Kirenës (320-250 p.e.s.) që nuk bënte kurrë ushtrime fizike dhe hante, hante … Ku ka bërë ai vijnë nga shumë sarkazëm? “Për grekët dhe romakët përbuzja nuk ishte çështje estetike, por statusi: njeriu i shëndoshë e uli veten në nivelin e skllevërve, grave dhe kafshëve,” përgjigjet Forth. Por ngarkesa e viteve nëntëdhjetë erdhi me ardhjen e krishterimit, i cili prezantoi konceptin e neverisë ndaj yndyrës. Nga pikëpamja e krishterë, mëkatet e grykësisë dhe epshit i kthyen edhe shpirtrat më fisnikë në gjendjen shtazore. Ndërsa trupi i hollë ishte një armaturë në gjendje të ndërmjetësonte edhe para oborrit hyjnor.
BULLYING ANTE LITTERAM. Në epokën perandorake, edhe njeriu më i fuqishëm në perandori duhej të shqetësohej për pamjen e tij. Kur romakët u revoltuan kundër perandorëve Neron, Vitellius (“nga ezofagu pa fund” sipas historianit Suetonius) dhe Domitian për mënyrën e tyre të qeverisjes, ata nuk kursyen gërmimet në obesitas ventris të tyre, krejtësisht të papajtueshme me vlerat latine të gravitas, që është dinjiteti dhe autoriteti. Ndonjëherë, megjithatë, ishin perandorët ata që talleshin me të varfërit e tepërt. Një nga argëtimet e Elagabalusit ekstravagant ishte të kërkonte tetë “burra të trashë” të uleshin në një divan të vetëm, duke ngjallur të qeshura të përgjithshme, sepse nuk kishte vend për të gjithë.
MORALI I KRISHTER. Kështu, nëse për apologjetin e krishterë Tertullian, i cili jetoi në shekullin e dytë, trupi i kequshqyer kaloi më lehtë nëpër grilat e ngushta të Parajsës dhe u ringjall së pari në Ditën e Gjykimit, më vonë Shën Gjon Gojarti në një predikim mbi Letrën. e Shën Palit drejtuar Korintasve u kërkoi besimtarëve që të përmbaheshin nga grykësia për shkak të asaj që i priste në jetën e përtejme: “Këtu fëlliqësi dhe obezitet, atje krimba dhe zjarr”. Megjithatë, shumë prej tyre predikuan mirë dhe gërvishtën keq. Sepse midis agjërimeve të shenjta dhe zisë së bukës, ngrënia e fortë sa më shpejt ishte çështje mbijetese. Edhe për fetarët, të cilët në thelb kujdeseshin edhe për jetën tokësore. Ata lindën të ashtuquajturat “të shëndosha si murg” dhe u mblodhën si Baldus nga Teofilo Folengo (1517), i cili tallej me pangopurinë e fretërve kapuçinë. Rroftë përdhesi. E goditur nga murtajat, luftërat dhe zitë e bukës, Mesjeta në një farë mënyre u shndërrua në epokën e artë për shkak të rrumbullakësisë. Siç shpjegon historiani i ushqimit Massimo Montanari, “dhjami i mashkullit dhe i femrës ishte një shenjë e mirëqenies, sigurisë dhe pasurisë”. Termat e sajuara në atë periudhë e tregojnë këtë: “Bologna la grassa”, domethënë i lumtur; dhe “njerëz të trashë”, që do të thotë pjesa më e pasur e Firences. Dhe madje edhe përdhes, një sëmundje e qarkullimit të gjakut për shkak të mishit të tepërt, ishte pothuajse një shenjë e privilegjit klasor në kohë të caktuara. Duke përjashtuar të varfërit dhe luftëtarët e dobët dhe të uritur: “Ai që është shumë i shëndoshë nuk mund të ushtrojë detyrën e kalorësit”, gjëmonte teologu katalanas Ramon Llull në kohën e Dantes. Përballë banketeve luksoze të Rilindjes dhe anatemave të lëshuara nga mjekët (“më shumë vdes nga lakmia se nga murtaja”, ata u ankuan në gjykatën angleze të Tudorëve) filluan të qarkullojnë traktatet e para dietike, shumë të ngjashme me manualet aktuale për peshën. humbje. Midis tyre, Discorsi della vita sobria (1550) shkruar nga fisniku venecian Luigi Alvise Cornaro. Në vitin 1602, frati domenikane Tommaso Campanella parashikoi një shoqëri utopike në të cilën njerëzit e trashë do të eliminoheshin përfundimisht. Në “qytetin e diellit” të tij, një republikë platonike të virtytit, burrat dhe gratë duhej t’u tregonin gjykatësve të ngarkuar për të vendosur se cilat çifte duhet të çiftoheshin për të siguruar një prejardhje më tërheqëse.
MAGJI E QYTETARIZUAR. “Të shëndosh është i bezdisshëm, i pashëndetshëm dhe i pagabueshëm”, i shkroi politikani anglez Philip Dormer Stanhope, Earl of Chesterfield, djalit të tij në 1748, duke e ftuar atë të shtiret si i sëmurë “në vend që të kënaqet me kuzhinën e pasur të Parisit”. Me Iluminizmin, kritika sociale e yndyrës (të cilën fiziologu skocez Malcolm Flemyng në 1769 e lidhi me idenë e “papastërtisë që grumbullohej në trup”) investoi fisnikërinë dhe klerin dhe retorikën revolucionare në shënjestër të mbretit korpulent Louis XVI: “Njeriu që u shëndos duke i lënë njerëzit urie”.
TRUPI I GRAVE. Me Revolucionin Industrial, stigma e yndyrës u zhvendos në trupat e grave. Pika më e ulët u arrit në gjysmën e dytë të shekullit të nëntëmbëdhjetë me teoritë raciste të Cesare Lombrosos. Antropologu e lidhi dhjamin e femrës me një imoralitet të lindur, veçanërisht të “hottentots, afrikanë dhe abisinianë, të cilët të pasurit dhe dembelët bëhen jashtëzakonisht të trashë”. Zinxhiri i shoqatave arriti kulmin me tezën se “në burgje dhe azile të çmendurit janë shpesh shumë më trupmadh se burrat”.
“KAFAZI” I SHEK. XX. “Nuk jemi shumë larg asaj që deklaronte në vitin 1926 mjeku amerikan Leonard Williams, autor i best seller-it Obeziteti, i cili damkoste me egoizëm njerëzit që ishin tepër të trashë, sepse u impononin të tjerëve spektaklin e pahijshëm të përmasave të tyre”, nënvizon antropologu kulturor. Marino Niola në esenë Të poshtëruar dhe të trashë. As lëvizjet feministe të viteve 1970, as edhe më herët, lëvizja sufragiste që përfaqësonte gra të holla, të bardha dhe me pamje të bukur “të pushtuara nga policët trupmadh”, nuk ia dolën të shmangnin mentalitetin e përbashkët nga kurthi i paragjykimit.
NJË FORMË E RE RACIZMI. Shekulli XX, i cili u imponoi burrave e grave vlerën e formës së hollë fizike si një model estetik, thjesht përkeqësoi stereotipet tashmë të rrënjosura. Dhe jo vetëm. Paragjykimet e lashta kanë përcjellë idenë se mungesa e vetëdisiplinës dhe vetëkontrollit është një “faj” për t’u shlyer, kostot mjekësore të të cilit bien mbi komunitetin. Rreziku është të transformohet, siç ndodhi në të kaluarën, tallja e njerëzve mbipeshë në një formë të re racizmi. Në dritën e shekujve, është një perspektivë që meriton vëmendjen tonë të plotë.
Burimi: focus.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
