Historia e Ellis Island: një ishull i lindur si një qendër për rritjen e gocave deti dhe u bë një qendër klasifikimi për migrantët që mbërrinin në Nju Jork.
Më 29 nëntor 1954, Ellis Island, qendra e kontrollit të imigracionit në Nju Jork, u mbyll pas 62 vitesh funksionimi. Kufiri kryesor i hyrjes për emigrantët që zbarkojnë në Shtetet e Bashkuara, qendra e klasifikimit, e inauguruar më 1 janar 1892, kishte mirëpritur më shumë se 12 milionë njerëz dhe arriti kulmin e saj të mbërritjeve në vitin 1907, me një milion e 4,756 emigrantë. Ellis Island ishte famëkeq për rregullat e tij të rrepta, të cilat refuzonin hyrjen në SHBA për “të moshuarit, të deformuarit, të verbërit, shurdhmemecët dhe të gjithë atyre që vuanin nga sëmundje ngjitëse, devijime mendore dhe çdo dobësi tjetër”. Shihni sesi ishulli me rritje goca deti u shndërrua në qendrën më të madhe të emigracionit në Shtetet e Bashkuara.
“Ndodhte gjithmonë që në një moment të caktuar dikush të ngrinte kokën… dhe ta shihte. Është një gjë e vështirë për t’u kuptuar. Dua të them… Ne ishim më shumë se një mijë veta në atë anije, mes njerëzve të pasur që udhëtonim, dhe emigrantë, njerëz të çuditshëm, dhe ne… E megjithatë ishte gjithmonë një, vetëm një, që e shihte i pari… Ndoshta ai ishte atje duke ngrënë, ose thjesht duke shëtitur në kuvertë… ndoshta ai ishte atje duke rregulluar pantallonat… ngriti kokën. një çast hidhte një sy kah deti… dhe e shihte. anije, drejt të gjithëve dhe bërtiste (butë dhe ngadalë): Amerikë”. (Shekulli i njëzetë, Alessandro Baricco). Në atë moment Nju Jorku ishte aty, brenda mundësive, por së pari duhej të kapërcehej një pengesë jo indiferente: inspektimet shëndetësore dhe marrja në pyetje e Ellis Island, derës (pak) të artë të Amerikës.
SHTËPI-BURG. Ky ishull i vendosur në qytetin e Nju Jorkut të Epërm, nën hijen e Statujës së Lirisë, i detyrohet famës së tij për faktin se, që nga viti 1892, ka qenë selia e stacionit federal për imigracionin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, një “shtëpi. të pritjes së parë-burg” që qëndroi aktiv deri në nëntor 1954. Gjatë viteve në të cilat ai ishte në funksion, këtu kaluan më shumë se 12 milionë emigrantë nga e gjithë bota, duke sjellë me vete breza historish e praktikash kulturore që nuk kanë pasuruar vetëm Nju Jorku dhe Nju Xhersi, por të gjithë SHBA-në.
ISHULLI I FANTAZMAVE. Ishulli Ellis ishte fillimisht një nga tre ishujt (më vonë u bë Black Tome Island dhe Liberty Island) i rrethuar nga shtretërit fitimprurës të gocave deti që kishin ushqyer popullsinë vendase për shekuj me radhë. Kolonët e parë holandezë që u vendosën në rajon i quajtën Ishujt Oyster (Ishujt Oyster) dhe i shfrytëzuan derisa hedhja e mbeturinave nga bregu shkatërroi të korrat. Më vonë, ndërtimi i hekurudhës trazoi ujërat e gjirit, duke zhdukur një nga tre ishujt dhe duke e afruar bregdetin e Nju Xhersit me dy të mbeturit. Por Ellis Island, ose Ishulli i Vogël Oyster siç njihej deri në blerjen e tij në fund të viteve 1700, arriti të mbijetonte. Njeriu që e bleu atë në 1785 ishte një farë Samuel Ellis, një tregtar dhe kolon në Nju Jork me origjinë nga Uellsi. Nga ana tjetër, shteti i Nju Jorkut e pushtoi ishullin vetëm në 1794, duke e përdorur fillimisht si arsenal federal, pastaj si bazë ushtarake për tetëdhjetë vjet. Pas përfundimit të Luftës Civile, Shtetet e Bashkuara, pasi dolën nga konflikti i provuar, por i forcuar, filluan të tërheqin një fluks të madh emigrantësh nga jashtë. Në tre dekadat para hapjes së qendrës së Ellis Island, më shumë se 8 milionë migrantë ishin identifikuar dhe kontrolluar nga shteti i Nju Jorkut në Depon e Emigracionit në Castle Garden që ndodhet në Manhatan, por që nga viti 1880, duke pasur parasysh fluksin e madh, çështja u bë një çështje federale.
NJU JORK: MIRAZHI E NJE JETE TE RE. Tashmë ishte e qartë se qyteti i madh në bregun lindor ishte një mirazh lirie i aftë për të tërhequr refugjatë nga e gjithë bota, kështu që qeveria federale vendosi të ndërtojë një stacion të ri të kontrollit të imigracionit, i projektuar për të frenuar ardhjen e qytetarëve të mundshëm nga deti. Për ndërtimin e kantierit u nda një shumë e madhe për kohën: 75 mijë dollarë (sot një milion e gjysmë dollarë). Për shkak të vendndodhjes së tij ideale midis Nju Jorkut dhe Nju Xhersit, Ellis Island u bë menjëherë një kandidat për të pritur një qendër përpunimi të emigrantëve, por madhësia e ishullit nuk ishte e mjaftueshme për të strehuar strukturën imponuese që qeveria amerikane kishte në mendje.
NJË STRUKTURË MBRESËLËNËSE. Më pas filloi një seri e tërë landfillesh përmes gërmimit të puseve arteziane të cilat u mbushën me mbeturina për të zgjatur artificialisht sipërfaqen e ishullit (shumica e tokës erdhi nga gërmimi i tuneleve për metronë e Nju Jorkut). Puna zgjati vite, por në kohën kur përfunduan sipërfaqja e ishullit ishte dyfishuar.
Ndërtesa e parë e ngritur ishte një strukturë e madhe trekatëshe dhe sapo u përurua më 1 janar 1892, më shumë se 700 emigrantë kaluan menjëherë për t’u kontrolluar përpara se të hynin në Shtetet e Bashkuara. Deri në fund të vitit të parë të funksionimit, 450,000 njerëz kishin zbritur tashmë në portet e Ellis Island. Por sistemi i rreptë i kontrolleve nuk e ndaloi fluksin e emigrantëve që vendosën të rrezikonin të kalonin Atlantikun për të marrë një jetë të re në SHBA.
MIGRIMI MASIV. Çfarë i shtyu miliona njerëz të çrrënjosin familjet e tyre dhe të nisin një udhëtim të rrezikshëm detar për në Amerikë? Shumë po iknin nga lufta, thatësira, uria dhe persekutimi fetar ose politik. Hebrenjtë, për shembull, kishin emigruar këtu masivisht nga Evropa Lindore dhe Rusia Cariste, duke ikur nga një regjim brutal antisemitik (500,000 hebrenj mbërritën në ishullin Ellis vetëm në vitin 1910). Me zvogëlimin e fluksit të emigrantëve nga Britania e Madhe dhe Skandinavia, emigracioni nga vende si Italia, Polonia, Hungaria, Greqia, Turqia, Armenia, Serbia dhe Siria u rrit. Si arritën deri këtu këto familje që ishin të gatshme të braktisnin tokën e tyre për një atdhe birësues që e njihnin vetëm me “përfolje”? Ata nuk udhëtonin gjithmonë bashkë. Midis viteve 1900 dhe 1910, pothuajse 95% e njerëzve që mbërritën kishin tashmë një të afërm në Nju Jork.
KLASA E TRETË. Një udhëtim në Amerikë ishte jashtëzakonisht i shtrenjtë, kështu që zakonisht një anëtar i familjes dërgohej në punë për të grumbulluar paratë e nevojshme për të paguar udhëtimin për të afërmit e tjerë. Këto bileta të parapaguara u bënë një mënyrë popullore për të financuar ardhjen e qytetarëve të rinj, duke zënë 50% të të gjitha uljeve në 1890. Shumica e emigrantëve udhëtonin nën kabinë, ku biletat ishin më të lira. Këta pasagjerë iu desh të duronin një udhëtim të ngjeshur në një vend të ngushtë, ku mungonte edhe tualeti. Të ardhurit e rinj duhej të përballeshin me pengesën e parë të imigracionit tashmë në anije: një pyetësor me 31 pyetje që hetonte çdo aspekt të migrantit: nga informacioni personal te informacioni shëndetësor, nga shkalla e shkrim-leximit te specializimi profesional. Këta pyetësorë do të bëheshin baza e arkivave të Qendrës së Imigracionit të Ellis Island në vitet e mëvonshme.
SAKRIFIKIMI I FAMILJEVE. Por çfarë kishin para atyre që arritën të përfundonin udhëtimin aventuresk jashtë shtetit? Për hebrenjën ukrainase Bessie Akawie (1910-1993), e cila mbërriti në vitin 1921 në ishullin Ellis në moshën 11-vjeçare, eksodi filloi me largimin e babait të saj, i cili kishte bërë udhëtimin vite më parë për të financuar ardhjen e e gjithe familja. “Babai im u largua kur unë isha tre ose katër vjeç,” kujton Bessie në një intervistë në 1986. “Pati një stuhi dëbore e papritur dhe të gjitha bimët ishin ngrirë. Kishim humbur gjithçka. Kështu babai im mori para hua për të shkuar në Amerikë dhe këtu u bë gëzof”. Sipërfaqja e zonës u rrit gjithashtu: u shtuan edhe dy ishuj të tjerë duke përdorur të njëjtin proces landfilli të përdorur për të rritur sipërfaqen e ishullit Ellis. Njëra prej tyre u përdor për të vendosur një repart të ri psikiatrik. Presidenti Theodore Roosevelt madje u kujdes që të emëronte personalisht një komisioner për të çrrënjosur të gjitha format e korrupsionit në qendrën e klasifikimit.
MONUMENT PËR KUJTIM. Aktiviteti i ishullit pësoi një rënie dramatike të fluksit pasi Shtetet e Bashkuara u tërhoqën në Luftën e Parë Botërore në 1917. Ajo u shndërrua në një bazë të ushtrisë amerikane, një pikë ankorimi të marinës dhe një qendër ndalimi të të burgosurve të luftës. Pas përfundimit të konfliktit, Ellis Island u bë një qendër paraburgimi për emigrantët e dyshuar se donin të destabilizonin Shtetet e Bashkuara me idetë komuniste. Në atë periudhë, mijëra emigrantë u dëbuan në vendet e tyre të origjinës. Më shumë se një dekadë pas mbylljes së tij, Presidenti Lyndon Johnson e shpalli kompleksin e ishullit Ellis një monument kombëtar.
Zona e mbërritjeve është shndërruar në Muzeun e Emigracionit që nga viti 1990.
Burimi: focus.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
