Pamjet e kapura nga satelitët tregojnë se si tërmetet e tmerrshme të 6 shkurtit 2023 në Turqi shkaktuan dy thyerje shumë të gjata në koren e tokës.
Dy të çara të mëdha në koren e tokës janë hapur pranë kufirit turko-sirian, si pasojë e dy tërmeteve të fuqishme që tronditën rajonin më 6 shkurt.
PARA DHE PAS
Ato u vëzhguan dhe studiuan prej studiuesve nga Qendra për Vëzhgimin dhe Modelimin e Tërmeteve, Vullkaneve dhe Tektonikës (COMET) në Mbretërinë e Bashkuar, të cilët gjetën frakturat duke krahasuar imazhet e zonës afër bregut të Detit Mesdhe të marra nga evropianët. Sateliti vëzhgues i Tokës Sentinel-1, para dhe pas tërmeteve shkatërruese.
RRETH 300 KM
Më e gjata nga dy ndërprerjet shtrihet rreth 300 kilometra në drejtim verilindor nga maja verilindore e detit Mesdhe. Faji (siç e quajnë gjeologët një thyerje kore) u krijua nga i pari nga dy tërmetet e mëdha që goditën rajonin, më i fuqishmi, me magnitudë 7.8. Faji i dytë, 125 km i gjatë, u hap gjatë tërmetit të dytë me magnitudë 7.5 ballë, rreth nëntë orë më vonë.
“Fraktura të ngjashme shfaqen mjaft normalisht pas tërmeteve të fuqishme”, shpjegoi Tim Wright, i cili drejton ekipin COMET. “Këto dy çarje, megjithatë, janë jashtëzakonisht të gjata, duke reflektuar sasinë e madhe të energjisë të lëshuar nga tërmetet. Sa më i madh tërmeti, aq më i madh po lëviz faji,” shpjegoi Wright. “Ai turk është një nga më të gjatët e regjistruar ndonjëherë pas një tërmeti në kontinente. Është gjithashtu shumë e pazakontë që dy tërmete kaq të mëdha të ndodhin brenda disa orësh nga njëri-tjetri.
NE SIPERFAQE
Lëvizja e pllakave tektonike që shkaktuan tërmetet ishte e tillë që thyerjet duken qartë në sipërfaqe, duke kaluar nëpër qytete. “Ne me sa duket vlerësojmë zhvendosjet horizontale edhe prej 5 metrash ose 6 metrash,” shpjegoi studiuesi i COMET Milan Lazecky.
Që nga tërmetet që goditën rajonin, satelitët e operuar nga agjenci të ndryshme qeveritare dhe kompani private kanë kryer studime të vazhdueshme në zonën e madhe për të përcaktuar sa më shpejt dhe sa më saktë dëmet. Kjo përdoret nga mbrojtja civile për të identifikuar zonat e dëmtuara edhe në vende të paarritshme. Sipas NASA-s, tërmetet u zhvilluan përgjatë një linje thyerjeje 18 kilometra nën sipërfaqe. Kjo thellësi e cekët, tha NASA në deklaratë, bëri që energjia të përhapet deri në qindra kilometra larg dhe me intensitet të lartë.
———————
Pse Turqia është një zonë me rrezik shumë të lartë tërmetesh
Tërmete të fuqishme tronditën Turqinë dhe Sirinë. Por pse ajo zonë është kaq e prirur ndaj tërmeteve?
Fatkeqësisht, do të duhet shumë kohë përpara se të kemi një pamje përfundimtare të viktimave dhe dëmeve të shkaktuara nga tërmetet që ndodhën në zonën jugore të Turqisë gjatë natës dhe më pas në mëngjesin e vonë të 6 shkurtit 2023. Tërmetet shënuan vlera me magnitudë 7.8 dhe 7.5 ballë dhe u pasuan nga pasgoditje të shumta të cilat do të vazhdojnë për ditë, javë dhe ndoshta muaj. Por ne tashmë po përpiqemi të kuptojmë se çfarë i shkaktoi ato.
FAJET. E ngjeshur nga një “shtrëngim” i dy çarjeve, Turqia është një nga vendet më të prekura nga tërmeti në botë, sepse shtrihet në pllakën e Anadollit midis dy çarjeve kryesore (thyerje në koren e tokës): faji i Anadollit të Veriut (me të verdhë në foto 1, më poshtë) që përshkon vendin nga perëndimi në lindje dhe faji i Anadollit lindor (në rozë në foton 1) i cili ndodhet në rajonin juglindor të vendit. Ato kanë origjinën nga një zonë e vetme e njohur si “Kryqëzimi i trefishtë i Karliovës”, i quajtur kështu sepse është pika e kryqëzimit midis tre pllakave: ajo anadollake, euroaziatike dhe arabe.
NJË DEFEKT NË RRËSHQITJE. Për të kuptuar pse ndodhin tërmete të tilla të dhunshme, shikoni foton 2 (më poshtë). Ylli i kuq tregon zonën ku kanë ndodhur tërmetet e fundit në Faktin e Anadollit Lindor. Ky gabim është i tipit “transcurrent”, që do të thotë se dy rajonet në kontakt rrëshqasin horizontalisht në lidhje me njëri-tjetrin kur ndodh një tërmet.
Në këtë rast, nga të dhënat e para të marra duket se ka pasur një rrëshqitje të zonës më veriore të thyerjes drejt jugut me rreth 2 metra. E gjithë kjo për faktin se pllaka arabe e cila ndodhet në jug po lëviz drejt veri-verilindjes me një shpejtësi prej rreth 24 milimetra në vit dhe ndërsa në veri të Gjirit Perisco ajo rrëshqet nën Euroazi (ku në foton 2 ka trekëndëshat e vegjël përgjatë një vije të zezë), përgjatë thyerjes lindore të Anadollit pllaka krijon një lëvizje rrëshqitëse.
Rrëshqitja nuk ndodh vazhdimisht, por ndodh vetëm kur forcat e përfshira grumbullohen në sasi të mëdha përgjatë thyerjes dhe në një moment të caktuar kjo i çliron papritur.
Burimi: fokus.it/ Nga Luigi Bignami
