Nga Jacque Attali
Nëse ndjekim atë që na mësojnë teoritë ekonomike konvencionale, tregu duhet të krijojë një ekuilibër midis ofertës dhe kërkesës, duke i kënaqur të dyja; dhe progresi teknik duhet të ndihmojë për ta bërë atë. Kjo është për të harruar një fjalë thelbësore në këtë arsyetim: kërkesa duhet të jetë solvabël që ajo të merret parasysh në kërkimin e këtij ekuilibri. Një kërkesë që vjen nga njerëz që nuk kanë mundësi ta plotësojnë atë, qoftë me të ardhura, qoftë me votë, nuk llogaritet.
Kështu, tregu neglizhon të prodhojë atë që është më e dobishme për më të varfërit, por edhe atë që mund të jetë e dobishme për brezat e ardhshëm, të cilët sot nuk kanë fuqi blerëse.
Në mënyrë të ngjashme, shteti nuk inkurajon prodhimin, në vetvete apo nga tregu, të asaj që mund të jetë e nevojshme për votuesit më të varfër, fuqia e të cilëve për të ndikuar në votë është përgjithësisht, për një mijë e një arsye (ideologjia dominuese, propaganda, pushteti e lobeve) shumë më e ulët se numri i tyre. Dhe këtë e bën edhe më pak për brezat e ardhshëm, të cilët nuk kanë të drejtë vote.
Kjo është veçanërisht e vërtetë përsa i përket inovacioneve: se inovacionet aspak utilitare përmbytin tregun, konsumojnë sasi të çmendura lëndësh djegëse fosile, transportohen në të gjithë planetin, pa ndonjë utilitet të vërtetë. Kështu, për shembull, veshjet, me produkte të reja që prodhohen çdo javë me mijëra, pa i sjellë askujt asgjë përveç mbeturinave dhe shfrytëzimit të fëmijëve që i prodhojnë, pa mundur të shkojnë në shkollë. Po kështu edhe ushqimi, me produkte që janë secila më e ëmbël dhe më yndyrore se të tjerat, që konkurrojnë me njëra-tjetrën përmes ambalazheve dhe përzierjeve të tyre, duke sjellë vetëm helme te konsumatorët e tyre dhe duke shkatërruar prodhuesit e lëndëve të para që përdorin. Kështu një mijë e një aplikacione në internet, video lojëra, droga virtuale gjithnjë e më shkatërruese.
Ndërsa, në shumë fusha, shumë risi të rëndësishme janë vonuar për shkak se kanë reduktuar burimet e fitimit; dhe asgjë nuk bëhet për të përmirësuar jetën konkrete të njerëzve kur nuk është fitimprurëse diku tjetër. Për shembull, asgjë nuk bëhet, në fabrika apo kantiere, për të reduktuar vështirësinë e punës, përveç nëse automatizimi i saj përmirëson përfitimin e kapitalit dhe redukton nevojën për personel. As bankat nuk bëjnë asgjë për t’u ofruar klientëve të tyre një aplikacion të thjeshtë që do t’u mundësonte të gjithëve të dinë shpenzimet dhe të ardhurat vjetore dhe të paralajmërohen në rast deficiti. Të besojnë se bankat jetojnë me gabimet e klientëve të tyre.
Asgjë nuk bëhet as për t’i ndihmuar të gjithë të dinë sasinë e gazeve serrë që prodhon secili, drejtpërdrejt ose tërthorazi. Asgjë nuk po bëhet as për të ndihmuar njerëzit me aftësi të kufizuara në mbarë botën të marrin protezat që u nevojiten, por që nuk mund të përballojnë.
Gjithsesi, e gjithë kjo do të ishte e realizueshme. Për shembull, mund të imagjinohet dhe zbatohet teknika për prodhimin bujqësor, therjen e kafshëve, prodhimin industrial, ndërtimin e ndërtesave, punët publike, rrugët, ambalazhimin, shumë më të kursyera në përpjekjet e punonjësve, shumë më pak të mërzitshme, shumë më pak rraskapitëse. Kompanitë pretendojnë se po. Nuk është kështu: askush nuk punon atje nëse nuk ka kërkesë tretës për të. Ose nëse politika nuk e kërkon atë. Mund të pendohemi; por jo të jemi tëkënaqur me këtë gjendje.
Për ta ndryshuar atë, së pari duhet të inkurajojmë kërkimet themelore për të studiuar në këto drejtime që janë shumë të neglizhuara: ka shumë më pak laboratorë kërkimorë në botë të specializuar për lodhjen në punë, në edukimin financiar ose në matjen e gjurmës së personalizuar ekologjike sesa ka për të studiuar përdorime të reja të lëndëve djegëse fosile, ose sheqerna artificiale. Në fakt, kërkimi themelor ndikohet gjithnjë e më shumë nga kërkesat e kompanive private, të cilat luajnë një rol në rritje në financimin e tij.
Është gjithashtu e nevojshme të bëhet solvabël ajo që nuk është. Për shembull, bankat mund të inkurajohen, fiskalisht ose ligjërisht, që të vënë në dispozicion pa pagesë softuerin personal të menaxhimit financiar për secilin prej klientëve të tyre. Dhe kompanitë industriale duhet të inkurajohen, fiskalisht ose ligjërisht, të bëjnë gjithçka për të reduktuar vështirësitë e punës së punonjësve të tyre.
Më në fund mund t’i lejojmë të gjithë të kenë një analizë të hollësishme të asaj që bëjnë me kohën e tyre. Do të ishte padyshim një zbulim i vërtetë, për shumëkënd, që do të ndryshonte rrjedhën e shumë jetëve.
