Norma e interesit e BQE-së është norma zyrtare e interesit që Banka Qendrore Evropiane aplikon për bankat private kur u jep atyre kredi. Kjo normë indirekt ndikon në interesin që bankat i ngarkojnë më pas njëra-tjetrës dhe klientëve privatë.
Për këtë arsye, norma e interesit të BQE-së është shumë më tepër se një përqindje e kthimit të huave: është një masë e politikës monetare që zbatohet për të stimuluar ekonominë ose për të rregulluar inflacionin. Rritja e normave të BQE-së, ashtu si ulja e tyre, ka pasoja direkte edhe tek individët, sepse ndikon në interesat e depozitave dhe kredive.
Politika monetare e BQE
Objektivi sasior. Objektivi kryesor i BQE-së është ruajtja e stabilitetit të çmimeve, pra ruajtja e fuqisë blerëse të euros. BQE e bën këtë duke siguruar që inflacioni – norma me të cilën çmimet e përgjithshme të mallrave dhe shërbimeve ndryshojnë me kalimin e kohës – të mbetet e ulët, e qëndrueshme dhe e parashikueshme.
Mandati i stabilitetit të çmimeve është dhënë nga Traktati për Funksionimin e Bashkimit Evropian. Stabiliteti i çmimeve krijon kushtet për rritje më të qëndrueshme ekonomike dhe një sistem financiar më të qëndrueshëm. Besimi se BQE po përmbush mandatin e saj të stabilitetit të çmimeve u jep njerëzve dhe bizneseve më shumë besim për të konsumuar dhe investuar.
Traktati nuk jep një përkufizim të saktë se çfarë nënkuptohet me stabilitet çmimesh. Këshilli Drejtues i BQE-së, pasi ka përfunduar vlerësimin e tij strategjik në korrik 2021, konsideron se mënyra më e mirë për të ruajtur stabilitetin e çmimeve është synimi për një inflacion prej 2% në një periudhë afatmesme.
BQE e konsideron indeksin e harmonizuar të çmimeve të konsumit (IHÇK) si treguesin e duhur për të vlerësuar arritjen e objektivit të stabilitetit të çmimeve. Objektivi i inflacionit të BQE-së tregon qartë se politika monetare e BQE-së është e fokusuar në zonën e euros në tërësi. Prandaj, objektivi i inflacionit prej 2% vlerësohet në bazë të zhvillimeve të inflacionit në ekonominë e eurozonës.
Cfarë janë normat e interesit?
Në përgjithësi, norma e interesit paraqet mënyrën e llogaritjes së kompensimit që i takon personit që i jep hua tjetrit. Kur një ndërmjetës (si një bankë e licencuar) e privon veten nga një shumë parash duke i dhënë një hua një personi (ose banke ose institucioni tjetër), ai duhet të kompensohet për mungesën e disponueshmërisë së parave në një periudhë të caktuar kohore. Për këtë arsye, sa më e gjatë të jetë periudha, aq më e lartë do të jetë shuma e detyrimit.
Si llogaritet norma e interesit?
Norma e interesit llogaritet si përqindje e shumës së huazuar, përqindje e cila nga ana tjetër është e parametrizuar në një periudhë kohore. Për shembull, nëse norma është 3% në vit, kjo do të thotë se huadhënësi që jep hua 100 € pas një viti do të ketë të drejtë për €103. Nëse periudhat janë më të gjata, mund të aplikohet edhe interesi i përbërë, i cili llogarit interesin për vitet në vijim edhe mbi shumat e përllogaritura tashmë si interes. Në fund të fundit, norma e interesit është kostoja e huamarrjes.
Sa lloje të normave të interesit ekzistojnë?
Në përgjithësi, nëse ky është kuptimi i një norme interesi, do të kuptoni se në teori çdo kredi e vetme mund të ketë çdo normë, nga zero në 100%: për sa kohë që ka një marrëveshje midis kreditorit dhe debitorit. Megjithatë, në teori, sepse në praktikë nuk është kështu: së pari, normat e interesit nuk mund të jenë shumë të larta, sepse ato mund të cenojnë kreditë me fajde, që është shkejje e rëndë. Nga ana tjetër, megjithatë, kredia me interes zero nuk është e ndaluar apo edhe e pazakontë, duke qenë se ajo aplikohet shpesh në kreditë e dhëna nga ndërmjetësit për blerjen e mallrave. Prandaj ekzistojnë lloje të ndryshme të normave të interesit, të cilat janë të lidhura me njëra-tjetrën.
Norma e BQE
Norma e BQE-së është në burimin e të gjitha të tjerave dhe përfaqëson normën kryesore. E quajtur edhe norma zyrtare e skontimit, është norma e interesit që banka qendrore e një vendi, dhe në rastin e Eurozonës, Banka Qendrore Evropiane, ngarkon për kreditë që u jep bankave private. Institucionet e kreditit, në fakt, shkëmbejnë vazhdimisht likuiditet me njëra-tjetrën, për të plotësuar nevoja të ndryshme dhe për të marrë kredi nga banka qendrore.
Euribor (dhe Libor)
Një pasojë pothuajse e natyrshme e ndryshimeve në normën e BQE-së është se ndikohen edhe normat që bankat përdorin për t’i dhënë hua njëra-tjetrës. Rrjedhimisht, duke qenë shkëmbime ndërmjet individëve privatë, këto mund të ndryshojnë ndjeshëm.
Megjithatë, ekziston një normë që tani është bërë një pikë e rëndësishme referimi: Euribor (Euro Inter Bank Ofered Rate). Euribori përftohet nga mesatarja e normave të aplikuara nga bankat kryesore evropiane për kreditë ndërbankare.
Ekuivalenti për Mbretërinë e Bashkuar, e cila nuk është më pjesë e BE-së dhe nuk ka qenë kurrë pjesë e eurozonës, është Libor (norma e ofruar ndërbankare e Londrës). Prandaj, Euribor dhe Libor janë parametri i përdorur për të aplikuar ndryshime në interes në huatë me norma të ndryshueshme.
Norma e interesit të BQE
Kur flasim për normën e interesit të BQE-së nënkuptojmë normën zyrtare dhe primare të skontimit, të vendosur nga Banka Qendrore. Në realitet, edhe norma e referencës së BQE-së (që të mos ngatërrohet me kursin e këmbimit të BQE-së që lidhet me vlerën e euros në krahasim me monedhat e tjera) nuk është vetëm një: janë tre. Ekziston norma e interesit për operacionet kryesore të rifinancimit, norma e interesit për rifinancimet marxhinale dhe norma e depozitave pranë bankës qëndrore.
Tre normat e BQE
Norma kryesore e rifinancimit është norma që BQE-ja aplikon për shumat që u jep hua institucioneve të kreditit në kushte normale; norma e operacioneve të rifinancimit margjinal në vend të kësaj i referohet kredive shumë afatshkurtra ose kredive njëditore; norma e depozitave në bankën qendrore, nga ana tjetër, lidhet me shumat që bankat private i japin BQE-së.
Këto tre norma janë të ndryshme nga njëra-tjetra, por jo të pavarura, pasi BQE zakonisht i rrit ose i ul ato në të njëjtën kohë dhe me të njëjtën shumë.
Si ndikon norma zyrtare tek të tjerët?
Siç e kemi parë, norma e Bankës Qendrore Evropiane është shumë më tepër se një normë e kredive ndërmjet individëve. Në fakt, bankat e përdorin atë si referencën kryesore kur duhet të vendosin normën që do të zbatohet në shkëmbimet mes tyre dhe në kreditë për individët, apo në depozitat private pranë institucioneve.
Se si norma zyrtare ndikon në normat e tjera është mjaft e thjeshtë. Për shembull, nëse norma është 2%, nuk do të ishte e përshtatshme për një bankë të ofronte një normë më të ulët, pasi do të pësonte një humbje, por jo edhe shumë të lartë, përndryshe do të mposhtet nga konkurrenca e bankave të tjera. Më pas çdo gjë i përshtatet situatave makroekonomike dhe tregut në një hark kohor të caktuar.
Pse ndryshon norma e BQE?
Pse po ndryshon norma e BQE? Bankat qendrore si BQE përdorin ndryshimet në normën e skontimit për të drejtuar dhe influencuar ekonominë e një vendi, duke kërkuar të stimulojnë rritjen dhe të ruajnë stabilitetin. Norma e interesit është një nga dy masat kryesore të politikës monetare (tjetra është sasia e parasë në qarkullim). Kur normat janë të ulëta, depozitat nuk ia vlejnë, për rrjedhojë rriten investimet dhe lëviz aktiviteti ekonomik. Nga ana tjetër, me ritme të larta, shohim ulje të konsumit dhe rritje të kursimeve.
Rritja e normës së BQE: çfarë po ndodh
Në këtë periudhë po shohim një rritje të normave të BQE: pse? A ka ndonjë gjë për t’u shqetësuar? Cilat janë avantazhet dhe disavantazhet?
Për shumë vite, normat e interesit, të udhëhequra nga normat e BQE-së në Evropë dhe normat e Rezervës Federale në SHBA, kanë qenë shumë të ulëta, pothuajse afër zeros. Kjo situatë erdhi nga recesioni i madh ekonomik që pasoi krizën e hipotekave subprime në Shtetet e Bashkuara në 2008: për një kohë të gjatë nuk ishte e përshtatshme të ruheshin paratë në bankë, duke pasur parasysh normat e depozitave të cilat nuk ishin as të mjaftueshme për të mbuluar shpenzimet e llogarisë. Nga ana tjetër, edhe inflacioni ka qenë i ulët dhe ekonomia është rritur, mbi të gjitha sepse normat e ulëta janë sinonim i investimeve produktive të biznesit.
Megjithatë, deri më sot, situata duket krejtësisht e kundërt: normat e interesit po rriten në qiell, çmimet po rriten dhe inflacioni nuk duket se dëshiron të ndalojë rritjen. Ky kërcim i papritur i inflacionit është për shkak të shkaqeve të shumta që kanë tronditur ekonominë botërore, duke filluar me rimëkëmbjen pas pandemisë.
Në të vërtetë, pas vitesh të mbyllura për dyqanesh dhe biznesesh, rihapjet kanë parë një rritje tepër të shpejtë të kërkesës në krahasim me ofertën në qarkullim. Kësaj i shtohen edhe ndërprerja e zinxhirit të furnizimit industrial global dhe rritja e vazhdueshme e çmimeve të lëndëve të para, përfshirë gazin, energjinë elektrike dhe naftën, të shkaktuara nga konflikti ushtarak midis Rusisë dhe Ukrainës.
Si rezultat, çmimet në të gjithë sektorët janë rritur, me rritjen e përgjithshme që luhatet rreth 8.5% (shifra e shkurtit 2023 e ekstrapoluar në zonën e BE-së).
Prandaj, për të ruajtur stabilitetin ekonomik dhe për të zbutur këtë garë rritëse, Bankave Qendrore u është dashur të zbatojnë manovra ekonomike që janë diskutuar veçanërisht kohët e fundit: rritjen e normave bazë të interesit.
Inflacioni rritet, normat rriten
Muajt e fundit, pas rimëkëmbjes pas pandemisë, por edhe për shkak të vështirësive të zinxhirit të furnizimit të tregut global, dhe mbi të gjitha pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia dhe luftës, ka pasur një rikuperim të inflacionit.
Çmimet kanë filluar të rriten sërish, me një ritëm marramendës në sektorë të caktuar, por në çdo rast në përgjithësi rreth 8.5% (shifra e shkurtit 2023 në zonën e BE-së). Kjo situatë ka alarmuar bankat qendrore, të cilat kanë rritur normat e interesit në përpjekje për të ulur qarkullimin e parasë dhe inflacionin.
Rritja aktuale e çmimeve ka shkaqe të jashtëzakonshme dhe ekzogjene, për këtë arsye normat e larta mund të kenë një efekt negativ në ekonomi, pa ndikuar pozitivisht në inflacion: duke shkaktuar një situatë stagflacioni të mundshëm.
Më tej, sipas presidentes së Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde, tensionet janë ende të forta dhe për rrjedhojë politika monetare që do të zbatohet do të jetë kryesisht kufizuese, për këtë arsye tashmë është arritur rritja e gjashtë radhazi e normave të BQE-së, konkretisht. një tjetër +0,5%.
Kjo është arsyeja pse, të paktën në këtë periudhë historike, ata që kanë një kredi mund të gjenden në vështirësi ekstreme. Mjafton të thuhet se nga korriku 2022 deri në mars 2023, rritja ishte 3%, një përqindje që mund të ketë një ndikim të madh në një kredi, si ajo për një shtëpi apo një makinë.
Nga ana tjetër, gjejmë IRS ose Sëap-in e Normave të Interesit, i cili është trefishuar që nga fillimi i vitit 2022, si dhe Euribor-in, duke iu referuar kredive me norma të ndryshueshme, i cili duket se nuk dëshiron të ndalojë së rrituri.
Norma e BQE-së: parashikime
Në një nga mbledhjet e fundit të BQE-së, pikërisht më 15 qershor, u njoftua një rritje e mëtejshme, e cila çoi në 4%, për operacionet e rifinancimit margjinal në 4,25 për qind dhe për atë të depozitave në 3,5 për qind normat e operacioneve të rifinancimit kryesor.
Duhet theksuar se kjo është rritja më e fundit deri më sot: parashikimet për normën e BQE-së janë për rritje të mëtejshme, siç thuhet nga vetë Banka Qëndrore Europiane në njoftimin për shtyp. “Këshilli Drejtues ka bërë përparim të konsiderueshëm në largimin nga qëndrimi i tij lehtësues i politikës monetare.
Këshilli Drejtues ka marrë këtë vendim dhe planifikon të rrisë më tej normat e interesit për të siguruar kthimin në kohë të inflacionit në objektivin 2% në një periudhë afatmesme.
Në njoftimet e fundit për shtyp u saktësua gjithashtu se, krahasuar me vitin 2008, bankat janë në një situatë më të mirë, si për shkak të mungesës së krizës së likuiditetit, ashtu edhe sepse disponohen të gjitha mjetet për uljen e inflacionit.
Sipas parashikimeve, inflacioni mund të arrijë në 5.3% në 2023, për të rënë më pas në 2.9% në 2024 dhe 2.1% në 2025. Në të njëjtën kohë, siç specifikohet nga BQE, presionet e forta inflacioniste vazhdojnë ndaj çmimeve, ndërsa inflacioni për energjinë dhe ushqimni ka vazhduar të rritet edhe gjatë muajve të fundit.
Për të kuptuar ndikimin e politikës monetare të zbatuar, mjafton të theksohet se sa shpesh dhe me sa pikë bazë janë rritur normat në më pak se një vit.
Këtu është një listë e takimeve të kaluara, nga korriku 2022 e në vazhdim, me ndryshimet përkatëse të normave të interesit:
- Vendimet e politikës monetare të 21 korrikut 2022: “në përputhje me angazhimin e fortë për të përmbushur mandatin e tij për të ruajtur stabilitetin e çmimeve, Këshilli Drejtues ka ndërmarrë hapa të mëtejshëm kyç për të siguruar një kthim të inflacionit drejt objektivit të tij afatmesëm prej 2%, duke rritur normat e interesit. me 50 pikë bazë (+0,5%);
- Vendimet e politikës monetare të 8 shtatorit 2022: rritje me 75 pikë bazë (+0,75%) për të “parashikuar kalimin nga niveli aktualisht shumë akomodues i normave bazë të interesit në nivele që do të sigurojnë një kthim në kohë të inflacionit në objektivin 2%”;
- Vendimet e politikës monetare të 27 tetorit 2022: rritja e normave të interesit me 75 pikë bazë (+0,75%), duke bërë “progres të konsiderueshëm në braktisjen e qëndrimit akomodues të politikës monetare”;
- Vendimet e politikës monetare të 15 dhjetorit 2022: rritje me 50 pikë bazë (+0,5%), me vetëdijen se “normat e interesit duhet ende të rriten ndjeshëm me një ritëm konstant për të arritur nivele mjaft kufizuese për të siguruar një kthim në kohë të inflacionit në nivelin 2. % objektiv”;
- Vendimet e politikës monetare të datës 2 shkurt 2023: rritje me 50 pikë bazë (+0,5%), duke komunikuar se “tashmë synohet të rriten normat e interesit edhe me 50 pikë bazë në mbledhjen e ardhshme të politikës monetare në mars”;
- Vendimet e politikës monetare të datës 16 mars 2023: siç u parashikua në mbledhjen e mëparshme, pati një rritje të mprehtë prej 50 pikësh të tjera bazë (+0,5%), duke deklaruar se “niveli i lartë i pasigurisë rrit rëndësinë e një përqasjeje të orientuar nga të dhënat ndaj Vendimet e Këshillit Drejtues për normat bazë, të cilat do të përcaktohen nga vlerësimet e tij për perspektivën e inflacionit në dritën e të dhënave të reja ekonomike dhe financiare.
- Vendimet e politikës monetare të datës 4 maj 2023: Këshilli Drejtues vendosi të rrisë tre normat kryesore të interesit të BQE-së me 25 pikë bazë. Rrjedhimisht, normat e interesit për operacionet kryesore të rifinancimit, kredinë marxhinale dhe lehtësinë e depozitave do të rriten përkatësisht në 3.75%, 4.00% dhe 3.25% nga data 10 maj 2023.
- Vendimet e politikës monetare të datës 15 qershor 2023: Këshilli Drejtues vendosi të rrisë tre normat kryesore të interesit të BQE-së me 25 pikë bazë. Prandaj, normat e interesit të operacioneve kryesore të rifinancimit, të kredisë marxhinale dhe të depozitave do të rriten përkatësisht në 4.00%, 4.25% dhe 3.50% nga data 21 qershor 2023.
Pra, duke parë këto të dhëna, ka shumë gjasa që gjatë mbledhjeve të ardhshme të BQE-së në lidhje me vendimet e politikës monetare, të shohim një rritje të mëtejshme të normave të interesit.
