AfD-ja e ekstremit të djathtë po kryeson sondazhet në rajonet e ish-RDGJ- dhe paragjykimet e vjetra në median dhe politikën gjermane janë pjesërisht fajtorë.
Nga Katja Hoyer
Muri i Berlinit “do të qëndrojë në këmbë pas 50 dhe madje edhe pas 100 vjetësh”, profetizoi Erich Honecker, udhëheqësi i Gjermanisë Lindore socialiste, në janar 1989. Jo për herë të parë, ai gaboi jashtëzakonisht. Muri ra vetëm 10 muaj më vonë, në nëntor 1989. Por jo të gjitha barrierat për unitetin gjerman ranë bashkë me të. Republika Demokratike Gjermane (RDGJ) e Honecker-it mund të jetë fshirë nga harta nga ngjarjet e mëvonshme, por si një imazh që nuk do të zbehet, konturet e saj mbeten të gdhendura në peizazhin kulturor, ekonomik dhe politik të Gjermanisë.
Në vitin 2024, lindja e vendit mbetet në fokus të mprehtë si zemra e lëvizjeve anti-establishment. Tre nga pesë shtetet që dikur formuan RDGJ-në do të mbajnë zgjedhje rajonale në shtator, rezultatet e të cilave priten me ankth përpara zgjedhjeve të përgjithshme të vendosura për vitin e ardhshëm. Partia e ekstremit të djathtë Alternativa für Deutschland (AfD) kryeson në të tre sondazhet, ndërsa është gjithashtu partia e dytë më e fortë në mbarë vendin. Në kërkimin e furishëm të përgjigjeve që mund të ndihmojnë në shpjegimin dhe luftimin e rritjes së ekstremizmit, shumë pyesin: çfarë nuk shkon në lindje?
Nuk është një pyetje e re. Gjermanolindorët, me nofkën Ossis, janë parë prej kohësh me dyshim nga një peizazh mediatik që dominohet në masë të madhe nga gjermanoperëndimorët, ose Wessis. Edhe shumica e gazetave rajonale në lindje drejtohen nga redaksia perëndimore, dhe kjo ka pasoja në mënyrën se si njerëzit shihen dhe portretizohen. Mathias Döpfner, shefi i një prej grupeve më të mëdha mediatike të Evropës, Axel Springer, iu desh të kërkonte falje vitin e kaluar pasi u zbuluan disa korrespondenca në të cilat ai pretendonte: “Ossit janë ose komunistë ose fashistë … të neveritshëm”.
Ai nuk është i vetmi që mendon se ka pak kuptim të angazhohet me gjermano-lindorët. Gjatë vitit të fundit të zgjedhjeve të përgjithshme të 2021, zyrtari qeveritar përgjegjës për Gjermaninë Lindore nën kancelaren e atëhershme Angela Merkel (e cila u rrit vetë në RDGJ) pretendoi se disa nga shokët e tij Ossis ishin “socializuar në një diktaturë në një mënyrë që ata ende nuk kanë ardhur në demokraci pas 30 vjetësh”. Ai e konsideroi vetëm një pjesë të vogël “potencialisht të rikuperueshme”. Armin Laschet, njeriu që kishte shpresuar të zëvendësonte Merkelin si kancelar, vetëm me ngurrim udhëtoi në shtetin lindor të Saksoni-Anhalt gjatë fushatës së tij, duke folur kryesisht për audiencën e ftuar. Mençuria politike ishte se Ossit e pakënaqur nuk ia vlenin përpjekjet, duke qenë se ata përbëjnë vetëm 16.7% të popullsisë.
Duke qenë se gjermano-lindorët janë një pakicë kaq e vogël dhe e nënpërfaqësuar, sjelljet dhe karakteristikat e tyre janë shlyer me dembelizëm si një devijim nga norma gjermano-perëndimore, duke nxitur një mentalitet sfidues ne-kundër tyre. Sipas një sondazhi të vitit të kaluar, 40% e njerëzve në lindje identifikohen në mënyrë eksplicite si “gjermanolindorë”. Kuptohet, kjo është më pak se 52% që ndihen “gjerman”, por në të kundërt, vetëm 18% e gjermanëve perëndimor identifikohen sipas linjave të shtetit të tyre të mëparshëm të epokës së luftës së ftohtë.
Ky identitet i Gjermanisë Lindore, i kombinuar me ndjenjën e të qenit i tjetërsuar dhe i margjinalizuar, është një gjë e fuqishme për t’u shfrytëzuar nga AfD. Partia e ekstremit të djathtë investon shumë në praninë e saj në nivelin bazë. Në mbrëmjet e pijetoreve, ligjëratat dhe ngjarjet e tjera lokale, ai angazhohet me njerëz të vërtetë dhe jo me audienca të zgjedhura me dorë. Mesazhe të tilla si “Lindja ngrihet!” shfaqen në pankartat e AfD-së, duke u folur njerëzve që mendojnë se janë lënë pas dore nga rryma kryesore.
Rruga për partitë e tjera për të rifituar besimin e votuesve të Gjermanisë Lindore kërkon ndjeshmëri, jo dënim, dhe kjo fillon me pranimin e përvojave të tyre unike në të tashmen dhe në të kaluarën. Jetët komplekse që kishin gjermanët lindorë në RDGJ, shpesh shënohen si “socializimi i diktaturës”, sikur gjithçka që ata bënin dhe mendonin përpara ribashkimit, në rastin më të mirë nuk kishin lidhje me realitetet e sotme, në rastin më të keq toksike për ta. Biografitë e para vitit 1990 shiheshin si të turpshme, të rrezikshme dhe të gabuara, kështu që u vetëcensuruan nga shumë gjermano-lindorë. Edhe Angela Merkel, e cila pushtoi zyrën më të lartë politike të vendit për 16 vjet, nuk mendonte se mund të fliste lirshëm për të kaluarën e saj. Në një intervistë të rrallë vitin e kaluar, ajo pranoi se u përmbajt gjatë gjithë kësaj kohe, sepse kishte frikë se njerëzit do të thoshin: “Tani ajo po vazhdon përsëri për Gjermaninë e saj Lindore”.
Ka edhe çekuilibrime ekonomike, të cilat shumë lindorë nuk duan t’i trajtojnë nga frika se mos etiketohen me termin nënçmues të përhapur “Jammerossi”, ose “Osi i mërzitur”. Megjithatë, faktet e vështira ekonomike janë të pamohueshme. Sipas shifrave të vitit 2021, gjermano-lindorët kanë ende 11% më pak të ardhura të disponueshme sesa bashkatdhetarët e tyre perëndimorë, dhe ata trashëgojnë vetëm gjysmën e më shumë pasuri. Vendosni pothuajse çdo tregues ekonomik në një hartë dhe ndarja e vjetër lindje-perëndim rishfaqet.
Por ka shenja se diçka po ndryshon në dialogun publik për lindjen. Vitin e kaluar, një “debat i ri lindje-perëndim”, siç e kanë quajtur mediat gjermane, filloi të rritet kur një numër librash u shfaqën në listat bestseller që ishin shkruar nga njerëz të lindur në RDGJ. Më i suksesshmi ishte Lindja: Një shpikje e Gjermanisë Perëndimore, një traktat i zemëruar se si kanë ecur gjermanët lindorë që nga viti 1990, shkruar nga profesori i letërsisë Dirk Oschmann. Ai argumenton se një kombinim i diskriminimit, nënpërfaqësimit dhe mosbalancimeve para-ekzistuese të fuqisë dhe pasurisë e kanë mbajtur të hapur përçarjen midis lindjes dhe perëndimit.
Libri i Oschmann-it u shit mbi 150,000 kopje. Ai mendon se pritja ka qenë kaq fenomenale sepse “ajo solli ashpër një pikë të verbër të debatit për problemet e Gjermanisë Lindore në fokus, domethënë pjesën e madhe të përgjegjësisë që Gjermania Perëndimore ka për to”.
Ka shenja të tjera të qarta se lindja po kalon në fokusin kombëtar, edhe përtej debatit shumë të ngushtë politik rreth AfD. Historia ime e RDGJ-së, Përtej Murit, gjithashtu ra në këtë debat të ri lindje-perëndim kur u shfaq në përkthim në Gjermani vitin e kaluar. Shpesh diskutohej në lidhje me librin e Oschmann, dhe gjithashtu kaloi muaj në listat e bestsellerëve. Publikime të tjera të reja, duke përfshirë romane nga dhe rreth Ossis, u shfaqën gjithashtu në raftet. Librat mund të jenë të ndryshëm në stilin, përmbajtjen, formatin dhe audiencën thelbësore, por ajo që kanë të përbashkët dhe ajo që i lejoi ata të preknin një nerv të papërpunuar është se ata të gjithë po bëjnë atë që Merkel mendoi se nuk mund ta bënte vetëm disa vite më parë: “ vazhdon përsëri për Gjermaninë Lindore”.
Një diskutim i nxehtë kombëtar është nisur për të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e Gjermanisë Lindore. Unë ndaj shpresën e Oschmann se ajo bie në një fazë më të gjerë të rinegocimit të vetë-perceptimit kombëtar të Gjermanisë. Tridhjetë e pesë vjet pas rënies së Murit të Berlinit, shqetësimet specifike, përvojat dhe identitetet e gjermano-lindorëve ende kanë rëndësi dhe ato duhet të merren seriozisht në përpjekje për të siguruar që muri i padukshëm në Gjermani nuk do të qëndrojë ende në 50 apo edhe në 100 vjet.
*Katja Hoyer është një historiane dhe gazetare gjermano-britanike. Libri i saj më i fundit është Përtej Murit: Gjermania Lindore 1949-1990
