Skënder Minxhozi
Presidenti i Panamasë Jose Raul Mulino iu përgjigj i ngrysur në Davos pyetjeve që i vinin nga të gjitha anët në lidhje me Kanalin e Panamasë dhe fatin e tij të ardhshëm. “Tregohuni seriozë” që përgjigja e tij për kërcënimet në distancë që vendi i tij ka marrë nga presidenti i ri amerikan Donald Trump për rikthimin e Kanalit nën zotërimin e Shteteve të Bashkuara. Më pas, në një postim të gjatë në rrjetin social Mulino deklaronte se “Kanali është dhe do të mbetet pronë e Panamasë”, duke shtuar se “asnjë shtet i botës nuk po ndërhyn në menaxhimin e tij”. Nënkuptonte Kinën.
Një shtet tjetër fqinj i Panamasë ndodhet aktualisht i përfshirë në një vorbull nacionalizmi e frike, në lidhje me kërcënimet që po i vijnë nga i njëjti burim: Uashingtoni. Meksika ka parë manifestime masive në qytetet e saj ditët e fundit, pasi krerët e shtetit replikuan në distancë me Presidentin Trump, në lidhje me kërcënimet e fundit për vendosjen e tarifave tregëtare dhe shpalljen e karteleve të drogës si organizata terroriste nga Uashingtoni. Presidentja meksikane Claudia Sheinbaum konfirmoi orët e fundit se mbi 4000 persona të deportuar nga autoritetet amerikane, kanë kapërcyer kufirin që ndan Meksikën me SHBA.
Një kapitull tjetër që tregon sesa të trazuara janë në këto momente raportet mes qeverisë Trump dhe vendeve latino-amerikane, përfshiu edhe Kolumbinë, ku presidenti socialist Gustavo Pedro ktheu fillimisht avionët ushtarakë amerikanë që sillnin mbrapsht emigrantët në Kolumbi. Më pas fituan “gringot”, për të përdorur një term historik.
Fillimi i operacionit masiv të deportimeve të emigrantëve të paligjshëm nga SHBA ka shkaktuar një tërmet të vërtetë në marrëdhëniet tradicionalisht nevralgjike të Amerikës me vendet latine.
Në këtë vorbull disamilionëshe personash që pritet të përzihen nga shtëpitë, fabrikat e fushat ku punojnë prej vitesh në të gjithë territorin amerikan, janë mbivendosur edhe kërcënimet për aneksime shtetesh apo ndryshime emrash si në rastin e Gjirit të Meksikës. Nga Kanadaja e deri poshtë në Amerikën Latine, politika e re e jashtme e Donald Trump po kërkon të nxjerrë përfitime përmes strategjisë së tensionit dhe presionit mbi vendet fqinje.
Megjithatë Donald Trump nuk e ka harruar as Evropën, në skakierën e tij të diplomacisë së kaosit dhe luftës verbale. Ai pati një telefonatë të tensionuar me kryeministren e njërit prej vendeve më paqësorë dhe më “në rregull me letrat”, siç është Danimarka. Motivi i sherrit telefonik: dëshira e afishuar dhunshëm nga Trump për të aneksuar ishullin më të madh në botë, Groenlandën. Konflikti me Danimarkën, i dyti me një aleat perëndimor dhe anëtar të NATO-s, ka futur në mendime të gjithë kontinentin e vjetër.
Në 20 janar, kur mori detyrën e presidentit, Trump u kujdes të mos ftonte thuajse asnjë lider evropian, ndërkohë që në fjalimin e tij fjala “Evropë” nuk u artikulua asnjëherë. Në sallën e ceremonialit nga Evropa ndodheshin vetëm krerët e atyre forcave politike që e djathta dhe e majta klasike evropiane i konsideron sot si ekstremiste dhe ksenofobe. Edhe Von Der Leyen e pa ceremoninë televizor si 440 milion evropianë të tjerë!
I shoqëruar nga agresiviteti vulgar i Elon Musk, Presidenti Trump duket i fokusuar në misionin e acarimit të skajshëm të raporteve me vendet evropiane. Nuk është e rastit që kjo qasje në kufinjtë e armiqësisë të nxisë rrudhje buzësh dhe ngritje supesh kudo në këtë anë të Atlantikut.
Dhe çeshtja e Groenlandës duket lakmuesi më i sigurt i kësaj klime të re të prishur. Kjo sepse synimet për aneksim të një territori që menaxhohet nga shtet i vjetër anëtar i BE dhe NATO, shoqëruar me kërcënimet të përditshme për tarifa dhe luftë tregtare, realisht duhen parë si një akt (jo)zyrtar armiqësie ndaj një komuniteti shtetesh që deri dje ishin aleatët historikë dhe të palëvizshëm të SHBA në rang global.
Deklaratat e orëve të fundit të ministrit të jashtëm francez Jean-Noël Barrot pasqyrojnë frustrimin dhe mllefin e kancelarive kryesore evropiane për këtë kurs përplasjeje që po kërkon tani Uashingtoni me Evropën. “Nëse Danimarka bën thirrje për ndihmë, Franca do të jetë aty së bashku me vendet e tjera të Bashkimit Europian, të cilët kanë shprehur mbështetje shumë të fortë për Danimarkën gjatë një takimi të fundit të ministrave të jashtëm të BE-së, me disa vende që konsiderojnë gjithashtu vendosjen e trupave në Groenlandë”, tha Barrot.
Donald Trump po kërkon të imponojë një rend të ri botëror, përmes filozofizë së nacionalizmit ekonomik dhe instalimit të një rrjeti interesash të cilat po zëvendësojnë dhunshëm, në harkun e disa ditëve nga marrja e detyrës prej tij, të gjitha piketat historike mbi të cilat është ndërtuar politika e jashtme e SHBA pas Luftës së Dytë Botërore. Jo më angazhim dhe qëndrim proaktiv ndaj vlerave e standarteve të demokracisë, jo më prezencë në konfliktet e luftrat ku Amerika ka qenë tradicionalisht protagoniste, jo më çek i bardhë në duart e ukrainasve, por shkelje syri dhe qëndrim pritës ndaj Rusisë. Lista e risive të trump drejt shmontimit të librit të trashë të diplomacisë së SHBA, është mjaft e gjatë.
Në anën tjetër, sa i përket evropianëve, Trump e di mirë se po luan me nervat e një koncerti shtetesh që sot ndjehen të lodhura e të përçara së brendshmi. Gjermania e Franca rrezikohen nga e djathta ekstreme, vendet e tjera gjithashtu flirtojnë me idenë e regjimeve të forta, shtetet joliberale të Lindjes si Polonia e Hungaria synojnë të përhapin modelin e tyre, kurse vende si Italia kërkojnë të qëndrojnë në dy karrige njëherësh. Edhe në ceremoninë e inaugurimit të Trump, edhe në vijën e parë të frontit me Zelenskyn.
Kërcënimi për dërgimin e ushtarëve francezë/evropianë në Groenlandë, për të mbrojtur ishullin nga amerikanët, shënon një nga habitë me të cilat po na mëson mandati i dytë presidencial i Donald Trump. Do të shohim të tjera surpriza në vazhdim. Mesa duket s’do na takojë të presim gjatë.
