Enver Robelli
Konferenca e 61-të e Sigurisë në Mynih, e cila u zhvillua këtë fundjavë, tashmë ka hyrë në histori për shumë ekspertë, politikanë dhe gjeostrategë. Disa nga arsyet e këtij përfundimi gjenden në tekstin e mëposhtëm.
Evropianët me siguri prisnin që zëvendëspresidenti amerikan JD Vance të mbante një fjalim mbi sfidat gjeostrategjike, për luftën në Ukrainë, për bisedimet e ardhshme midis Presidentit Donald Trump dhe diktatorit rus, mbi rolin e Shteteve të Bashkuara në Evropë. Në fjalimin e tij 20-minutësh, Vance ndoshta nuk i kushtoi as 2 minuta temave dhe rreziqeve globale.
Zëvendëspresidenti amerikan mbajti një fjalim pak a shumë elektoral – në favor të partive të ekstremit të djathtë në Evropë. Ai tha se Evropa nuk kërcënohet nga Kina dhe Rusia, por nga forcat e saj të brendshme. Ai u ankua se liria e fjalës po shtypet në Evropë. Ai protestoi kundër izolimit të një partie të ekstremit të djathtë në Gjermani, AfD, e cila është deklaruar nga autoritetet gjermane të sigurisë si pjesërisht e rrezikshme për rendin kushtetues. Në një hotel në Mynih, Vance u takua me lideren e AfD-së, Alice Ëeidel.
Sipas Vance, Evropa vitet e fundit është shndërruar në një lloj zone sovjetike, ku gjoja keqtrajtohen disidentët, censurohen opinionet dhe manipulohen zgjedhjet. Ose anulohet fare, si në rastin e Rumanisë. Sa i përket Rumanisë, Vance ka të drejtë deri diku: si është e mundur që Rusia të manipulojë zgjedhjet presidenciale rumune përmes profileve të rreme në TikTok dhe instrumente të tjera? Ku është përgjegjësia e qytetarëve? Po politikanët? E klasës politike? Rumania duhet të shërbejë si shembull për vendet e tjera: nëse klasa politike mbetet e zhytur në korrupsion, skandale dhe keqqeverisje për vite me rradhë, një ditë shumica e qytetarëve, pasi kanë humbur durimin, do të hidhen në krahët e populistëve pro-rusë, siç ndodhi në Rumani.
Por Rumania nuk është një shembull përfaqësues për të gjithë Bashkimin Evropian, siç u përpoq ta paraqiste nënpresidenti amerikan në fjalimin e tij më shumë ideologjik sesa logjik. Disa shembuj të tjerë ishin absurd. Vance u ankua se në Gjermani policia po kryen kontrolle ndaj qytetarëve të dyshuar për publikimin e komenteve antifeministe në internet. Cila është e vërteta? Sipas gazetës “Frankfurter Allgemeine Zeitung” më 7 mars 2024, policia bastisi dhe mori në pyetje 45 persona të dyshuar për komente mizogjene të publikuara në platformat online. Autoritetet iu referuan një vendimi kundër një burri që kishte postuar komente urrejtjeje kundër grave. Ai kishte shkruar se “gratë” janë “më afër kafshëve” dhe “njerëz të klasit të dytë”.
A është kjo liri e shprehjes? Cila do të ishte përgjigja e JD Vance? Nuk dihet, pasi ai u largua nga salla e hotelit Bayerischer Hof pas fjalimit të tij. Vance u ankua se përfaqësuesit e partive populiste të krahut të majtë dhe të djathtë nuk ishin ftuar në konferencë (Vance kishte parasysh të ashtuquajturën Alternativa për Gjermaninë dhe politikanin Sahra Ëagenknecht, e cila pretendon të jetë e majtë, por në fakt është një propagandiste pro-ruse, sipas mediave kritike gjermane). Kreu i Konferencës së Sigurisë së Mynihut, Christoph Heusgen, tha se këto dy parti nuk ishin të ftuara sepse u larguan nga parlamenti gjerman kur foli atje presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky. Sipas Heusgen, këto dy parti refuzojnë parimin e “paqes përmes dialogut”.
Megjithatë, pas Konferencës së Sigurisë në Mynih, Evropa është zgjuar në një botë të re. Tronditja ishte aq e madhe sa një diplomat evropian tha: “Të gjithë duhet të shkojnë në terapi”. Por përtej toneve dramatike, duhet theksuar se SHBA-ja as nuk përmendi tërheqjen e trupave amerikane nga Evropa dhe as nuk e vuri në dyshim mbrojtjen e Evropës me armët e saj bërthamore. Edhe pse kush e di se çfarë mund të ndodhë. Evropa (dhe bota) tani janë të qetë, vetëm kur banori i njohur i Shtëpisë së Bardhë lodhet nga nënshkrimi i dekreteve dhe e vë në gjumë.
Është një sfidë e madhe për Evropën tani që në bisedimet për Ukrainën, evropianët nuk duket se luajnë një rol qendror. Trump dhe Putin duan të jenë në tryezën e madhe. Siç theksonte një gazetë gjermane, shumë evropianë tani, pas 80 vitesh miqësi me SHBA-në, ndjehen si skllevër të padobishëm. Për dekada, evropianët kanë jetuar nën iluzionin se siguria dhe prosperiteti janë të garantuara përgjithmonë nga SHBA. Pas 80 vitesh nën ombrellën amerikane, këtë fundjavë evropianët u zgjuan nga gjumi i thellë. Ka pasur presidentë të tjerë amerikanë që janë përpjekur t’i zgjojnë evropianët nga gjumi (Barack Obama, Joe Biden). Donald Trump po e bën atë në mënyrën e tij.
Ka dy mënyra për të përballuar këtë situatë: evropianët mund të tërhiqen në një cep dhe të vajtojnë. Ose ata mund të jenë të vetëdijshëm për fuqinë e tyre: në ekonominë globale Bashkimi Evropian është pothuajse i barabartë me SHBA-në dhe pothuajse i barabartë me Kinën. Rrjedhimisht, duhen vënë në dispozicion shumë më tepër mjete mbrojtjeje sesa deri tani.
Shoku dhe frika nuk duhet të bëhen një shtet i përhershëm në Evropë. Presidenti Trump ka një stil tjetër politik, pavarësisht nëse na pëlqen apo jo. Por siç e pamë kur vendosi tarifa ndaj Meksikës dhe Kanadasë, ai u tërhoq shpejt nga frika dhe kjo do të ketë pasoja për tregun e aksioneve dhe ekonominë amerikane në përgjithësi. Ajo që pamë në Mynih gjatë fundjavës është realpolitika në formën e saj më të ashpër. Ka qenë gjithmonë e qartë se me këtë nivel të mbështetjes nga bota perëndimore, Ukraina nuk do të jetë në gjendje të kthejë të gjithë territorin e saj. Kjo është thënë mes rreshtave nga politikanët evropianë. Trump dhe ekipi i tij po thonë disa gjëra të pakëndshme, por a janë plotësisht të pavërteta? Nr.
Mbetet për t’u parë nëse strategjia e Trump do të funksionojë tani, pasi ai – përpara se të fillojnë negociatat me Rusinë – dërgon mesazhin përmes ministrave të tij se Ukraina nuk do të pranohet në NATO dhe nuk do të ekzistojë në kufijtë e saj para vitit 2014. Me fjalë të tjera: përpara se të fillojnë negociatat, Putini e di se çfarë do të fitojë. Një mësim nga e kaluara është ky: para se të hyni në negociata, nuk duhet të dorëzoni mjetet e presionit. Ose siç tha Presidenti Theodore Roosevelt: “Fol butësisht, por mbaj një shkop të madh me vete”.
