Nga Leonard Veizi
Në Evropë ka një lloj alarmi. Raportet e reja që po vendosen në skenën gjeopolitike ndërkombëtare kanë nxjerrë zbuluar shumë anë të dobta të Evropës fragmentare që është lidhur si një e tëra më një fjongo të brishtë politike…
…Në botën e sotme ku stabiliteti politik dhe ekonomik duket gjithnjë e më i brishtë, pyetja nëse Evropa kërcënohet nga lufta është më e rëndësishme se kurrë. Historia e kontinentit është e mbushur me konflikte dhe luftëra që kanë formësuar kufijtë dhe kanë përcaktuar fatin e miliona njerëzve. Megjithatë, pas Luftës së Dytë Botërore, Evropa ka përjetuar një periudhë të gjatë paqeje dhe bashkëpunimi, veçanërisht falë krijimit të Bashkimit Evropian dhe NATO-s. Mbështetja është gjetur tek Shtetet e Bashkuara.
Por, çfarë ndodh nëse çadra mbrojtëse amerikane largohet? A është Evropa e gatshme të mbrojë veten pa ndihmën e Shteteve të Bashkuara?
Rreziqet
Marrëdhëniet ndërkombëtare luajnë një rol kyç në sigurinë evropiane. Tensionet me Rusinë, përfshirë aneksimin e Krimesë dhe konfliktin në Ukrainë, kanë rritur shqetësimet për një ringjallje të skenarëve të Luftës së Ftohtë. Për më tepër, rivalitetet globale, si tensionet SHBA-Kinë, ndikojnë në mënyrë indirekte mbi Evropën, duke e bërë atë një fushë beteje gjeopolitike ku përplasen interesa të fuqive të mëdha. Nëse SHBA do të reduktonte ose tërhiqte mbështetjen e saj ushtarake ndaj Evropës – qoftë përmes dobësimit të angazhimit të saj në NATO apo përmes një izolacionizmi të ri – vendet evropiane do të përballeshin me sfida të mëdha në fushën e mbrojtjes. Shumë vende të BE-së e kanë mbështetur sigurinë e tyre në praninë ushtarake amerikane dhe në strategjinë e parandalimit të NATO-s. Në mungesë të kësaj mbështetjeje, Evropa do të përballej me një dilemë të madhe: të ndërtojë një mbrojtje të pavarur dhe të fortë, ose të bëhet më e ekspozuar ndaj kërcënimeve të jashtme.
Sfidat
Përveç kërcënimeve të jashtme, Evropa përballet edhe me sfida të brendshme që mund të minojnë aftësinë e saj për t’u mbrojtur në mënyrë efektive. Rritja e nacionalizmit dhe populizmit ka krijuar ndasi brenda BE-së dhe ka dobësuar besimin në institucionet evropiane. Në një kohë kur uniteti është i domosdoshëm për ndërtimin e një mbrojtjeje të fortë, përçarjet politike e bëjnë më të vështirë koordinimin e një strategjie të përbashkët. Një pengesë tjetër është buxheti i mbrojtjes. Për dekada, shumica e vendeve evropiane kanë investuar më pak në ushtritë e tyre, duke u mbështetur tek ombrella mbrojtëse amerikane. Nëse SHBA tërhiqet, BE-ja do të duhet të rrisë ndjeshëm shpenzimet e saj ushtarake dhe të krijojë një strukturë mbrojtjeje më të fortë, ndoshta përmes një ushtrie të përbashkët evropiane – një ide që është diskutuar, e hedhur për diskutim. Një kërcënim modern për Evropën nuk është vetëm lufta konvencionale, por lufta hibride – një kombinim i sulmeve kibernetike, propagandës dhe ndikimit ekonomik për të destabilizuar vendet pa përdorur forcë ushtarake tradicionale. Rusia dhe aktorë të tjerë janë akuzuar për përdorimin e këtyre metodave për të ndërhyrë në proceset demokratike dhe për të përhapur dezinformim.
Nëse Evropa mbetet pa mbështetjen amerikane, ajo duhet të përmirësojë mbrojtjen kibernetike, sigurinë energjetike dhe mekanizmat e saj për të luftuar dezinformimin, përndryshe mund të bëhet më e prekshme ndaj ndërhyrjeve të huaja. NATO ka qenë për dekada garancia kryesore e sigurisë evropiane. Megjithatë, nëse SHBA e redukton praninë e saj, atëherë vendet evropiane do të duhet të marrin më shumë përgjegjësi për sigurinë e tyre. Një nga opsionet më të diskutuara është krijimi i një ushtrie të përbashkët evropiane, që do t’i jepte BE-së një kapacitet real për të mbrojtur veten. Por ky skenar kërkon një bashkëpunim më të ngushtë mes vendeve anëtare, një rritje të ndjeshme të buxheteve ushtarake dhe një unifikim të politikave të mbrojtjes – sfida që për momentin duken të vështira për t’u realizuar.
Lideri
Kush do të jetë lideri ushtarak i Evropës?
Nëse Evropa duhet të ketë një lider ushtarak të qartë, dy kandidatë natyralë janë Franca dhe Gjermania, por secili prej tyre ka avantazhe dhe kufizime specifike. Gjithsesi përgjigja më realiste është një bosht Francë-Gjermani. Franca do të ofrojë lidershipin strategjik dhe fuqinë bërthamore. Gjermania do të ofrojë financimin dhe modernizimin e kapaciteteve ushtarake evropiane. Megjithatë, për një mbrojtje efektive të Evropës, bashkëpunimi mes këtyre dy vendeve duhet të jetë më i fortë dhe të përfshijë edhe vende të tjera si Italia, Spanja dhe Polonia.
Franca
Franca ka ushtrinë më të fuqishme në BE, me një forcë të madhe të gatshme për luftim, industri të zhvilluar ushtarake dhe një arsenal bërthamor. Është i vetmi vend i BE-së me armë bërthamore pas Brexit. Franca historikisht ka ndjekur një politikë të pavarur mbrojtjeje, shpesh duke u distancuar nga varësia e plotë nga SHBA. Dalja e saj nga komanda e përbashkët e NATO-s në vitin 1966 (deri në 2009) tregon këtë qasje të veçantë. Franca ka treguar gatishmëri për të ndërhyrë ushtarakisht në Afrikë dhe në Lindjen e Mesme, duke dëshmuar se është një fuqi ushtarake me përvojë. Por Franca, megjithëse është një fuqi ushtarake, nuk ka kapacitet të plotë për të mbrojtur të gjithë Evropën e vetme. Gjithashtu, ka tensione brenda BE-së mbi idenë e një lidershipi të saj të qartë ushtarak.
Gjermania
Gjermania ka ekonominë më të fuqishme në Evropë dhe një industri të avancuar teknologjike, që mund të përkthehet në investime të mëdha në mbrojtje dhe zhvillimin e një force të avancuar ushtarake. Pas dekadash kufizimesh për shkak të konventave pas Luftës së Dytë Botërore, Gjermania po rrit ndjeshëm buxhetin e saj të mbrojtjes, veçanërisht pas agresionit rus në Ukrainë. Kancelari Scholz ka shpallur një epokë të re (“Zeitenwende”) për ushtrinë gjermane, duke investuar mbi 100 miliardë euro në modernizimin e Bundeswehrit. Për shkak të së kaluarës së saj në Luftën e Dytë Botërore, shumë vende evropiane e shohin me skepticizëm një Gjermani me fuqi ushtarake dominuese. Kjo e bën të vështirë që Berlini të marrë një rol udhëheqës ushtarak pa dyshime apo rezistencë politike.
Epilogu
Evropa ndodhet në një pikë kthese. Në kushtet aktuale, Evropa nuk është ende e përgatitur. Kjo nuk do të thotë se është e pamundur, por kërkon një ndryshim strategjik dhe politik në mënyrën se si BE-ja dhe vendet evropiane e konceptojnë sigurinë e tyre. Evropa nuk është e imunizuar ndaj rreziqeve të konfliktit dhe paqëndrueshmërisë. Ndërsa shumë nga sfidat me të cilat përballet janë të reja, disa janë eho të së kaluarës. Nëse historia na ka mësuar diçka, është se paqja nuk është e garantuar. Për të siguruar një të ardhme të qëndrueshme dhe të sigurt, Evropa duhet të investojë më shumë në mbrojtje, të forcojë unitetin e saj politik dhe të përshtatet ndaj realitetit të ri gjeopolitik. Nëse SHBA zgjedh të tërhiqet, Europa nuk ka zgjidhje tjetër veçse të marrë fatin e saj në duart e veta. Pyetja që mbetet është: A është gati për këtë sfidë?
