21 Marsi – Dita Botërore e Poezisë
Nga Leonard Veizi
“To be, or not to be, that is the question.”
“Të jesh a të mos jesh, kjo është çështja.”
Ky varg nga Hamleti i William Shekspirit mund të cilësohet si një nga më të famshmit në botë, në mos më i qarkulluari dhe më i cituari në histori.
Jemi në Ditën Botërore të Poezisë. Kjo ditë përkon me 21 marsin, datë e cila në vitin 1999 u shpall nga UNESCO si dita e këtij arti magjepsës. Motivacioni? “Për të nxitur leximin, shkrimin, botimin dhe mësimin e poezisë në të gjithë botën.” Ndaj, kjo është një ditë kushtuar artit poetik dhe rëndësisë së tij në kulturën dhe shoqërinë tonë.
Në mbarë botën, më 21 mars organizohen aktivitete të ndryshme për të promovuar poezinë. Poetët dhe shkrimtarët lexojnë krijimet e tyre, mbahen konkurse poetike, bëhen biseda dhe analiza letrare, ndërsa shkollat dhe institucionet kulturore inkurajojnë të rinjtë të shkruajnë e të lexojnë poezi.
Poezia – arti i pavdekshëm
“Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vëlla.
Të lutem, pak dritë në këtë natë kur shpirti vuan!”
— Migjeni
Poezia është një nga format më të hershme dhe më të ndjera të shprehjes njerëzore. Ajo ka fuqinë të prekë zemrat, të ngjallë ndjenja të thella dhe të përcjellë mesazhe universale që kalojnë kufijtë e kohës dhe hapësirës.
“E shkuara ka çaste dhe orë të hidhura, mos ma kujto!
Për shembull, më pe me duar të lidhura, mos ma kujto!”
— Dritëro Agolli
Poezia ka lindur shumë herët në histori, duke kaluar nga epet heroike te poezia lirike dhe më pas tek format moderne. Sapfo nuk është krijuesja e parë e poezisë, por ajo mbetet një nga zërat më të hershëm dhe më të fuqishëm të poezisë lirike, sidomos në kulturën greke dhe atë perëndimore.
Para se të shkruhej, poezia ishte pjesë e traditës gojore, ku tregimet dhe këngët epike transmetoheshin nga brezi në brez. “Epi i Gilgameshit” – rreth 2100 p.e.s. – është një nga tekstet më të hershme poetike të njohura, e shkruar në pllakëza argjile në gjuhën akadike. “Iliada” dhe “Odisea” – rreth shek. VIII p.e.s. – të Homerit janë ndër poezitë më të rëndësishme të letërsisë botërore.
Duke ardhur më vonë në histori, Sapfo nga ishulli i Lezbos mbetet një nga poeteshat më të famshme të antikitetit, e njohur për poezinë e saj lirike dhe temat e dashurisë, emocioneve dhe natyrës femërore. Ajo krijoi një stil poetik të njohur si strofa sapfike, i cili ndikoi shumë në zhvillimin e poezisë perëndimore.
“Se s’dashuronja-as unë, as ti,
Po dashuronte dashuria:
Një dashuri — një fshehtësi,
Më e fshehur sesa fshehtësia.”
— Lasgush Poradeci
Poetët që bënë epokë
Kjo ditë nuk është thjesht një përkujtim simbolik, por një mundësi për të reflektuar mbi rolin e poezisë në jetën tonë. Poezia na ndihmon të kuptojmë botën dhe veten, duke shprehur gëzimin, dhimbjen, dashurinë dhe sfidat e jetës. Ajo ka qenë gjithmonë një mjet i fuqishëm për të ruajtur gjuhën, për të përcjellë traditat dhe për të ngritur çështje të rëndësishme sociale.
“Mos u bëj poet nëse s’mund të lindësh
me secilin varg, të lindësh me secilën fjalë.”
— Azem Shkreli
Në historinë e letërsisë botërore, ka pasur shumë poetë që kanë lënë gjurmë të pashlyeshme me vargjet e tyre, të cilat vazhdojnë të lexohen dhe të kujtohen brez pas brezi. Dante Alighieri me veprën e tij madhështore “Komedia Hyjnore”, Shakespeare me sonetet e tij të pavdekshme, Goethe me “Faustin”, Rumi, poeti persian i misticizmit dhe dashurisë hyjnore, Pablo Neruda, poeti i dashurisë dhe revolucionit, si dhe Federico García Lorca, i cili solli ndjeshmëri të veçantë në poezi.
“20 qindarka për të folur me ty,
30 qindarka për të ardhur tek ty,
sikur miliona të më jepnin,
nuk do të kthehesha mbrapsht nga ty…”
— Natasha Lako
Poezia dhe shoqëria shqiptare
Poezia nuk është vetëm një formë arti, por edhe një mënyrë për të pasqyruar realitetin shoqëror. Poetët shpesh e përdorin atë për të shprehur ndjenjat e një kombi, për të protestuar ndaj padrejtësive ose për të shpërndarë mesazhe shprese dhe frymëzimi. Në historinë shqiptare, poetë si Naim Frashëri, Migjeni, Lasgush Poradeci, Azem Shkreli, Dritëro Agolli, Natasha Lako, Ali Podrimja, Fatos Arapi, Xhevahir Spahiu, Ismail Kadare kanë luajtur një rol kyç në formësimin e identitetit kombëtar dhe në pasurimin e gjuhës shqipe përmes vargjeve të tyre të fuqishme.
“Unë biri yt, Kosovë, t’i njoh dëshirat e heshtura,
t’i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj.”
— Ali Podrimja
Epilogu
Dita Botërore e Poezisë na kujton se arti i fjalës është një thesar i çmuar që duhet ruajtur dhe promovuar. Poezia e shekullit XXI vazhdon të evoluojë, në përshtatje me teknologjinë, duke mbetur një formë e fuqishme arti që lidh breza dhe kultura të ndryshme.
“Ca pika shiu ranë mbi qelq.
Për ty unë befas ndjeva mall.
Jetojmë të dy në një qytet,
Dhe rrallë shihemi, sa rrallë.”
— Dritëro Agolli
Më 21 mars, le të lexojmë, të shkruajmë dhe të ndajmë poezinë, duke mbajtur gjallë një nga format më të vjetra dhe më të bukura të shprehjes njerëzore. Poezia, mbetet forma e parë e shprehjes artistike… edhe e fundit.
