Ngurrimi i organizatave fetare për të ofruar shpërblim për jetët e shkatërruara i përshtatet një modeli mohimi dhe evazioni
Rhiannon Lucy Cosslett
Ka disa histori kaq të tmerrshme saqë detajet e tyre futen në mishin tuaj dhe ju ndjekin për pjesën tjetër të ditëve tuaja. Vuajtjet e grave dhe foshnjave – rreth 170,000 prej tyre – që u burgosën dhe u keqtrajtuan në lavanderitë Magdalene dhe në shtëpitë e nënave dhe foshnjave që strehonin “gratë të rënë” është një histori e tillë. Është një skandal për të cilin është e vështirë të lexohet pa përjetuar një ndjenjë dërrmuese neverie, nga dëshmitë e abuzimit dhe birësimit të detyruar, te varri masiv në ish-shtëpinë e nënës dhe foshnjës së Shën Marisë pranë Tuam, County Galway, e cila përmbante 796 trupa foshnjash dhe fëmijësh. Murgeshat i vendosën shumë prej tyre në një gropë septike. Nuk kishte të dhëna varrimi.
Përpjekjet e të mbijetuarve, aktivistëve dhe historianëve për të nxjerrë në dritë këto histori përballë pengesave dhe indiferencës kanë qenë punë e dekadave. Qeveria irlandeze kërkoi falje zyrtare në vitin 2021 pas një raporti të komisionit gjyqësor. Megjithatë, kjo histori dhe mjerimi njerëzor që ka shkaktuar nuk ka mbaruar: shtëpia e fundit e mbyllur në vitin 1996. Ka të mbijetuar të gjallë dhe njerëz që rrjedhin nga viktimat. Zhvarrosja e eshtrave të fëmijëve, në mënyrë që ata të identifikohen nëse është e mundur dhe t’u bëhet varrimi i duhur, po vazhdon. Dhe pastaj është çështja e korrigjimit.
Këtë javë, u raportua se, nga tetë organizatat fetare të lidhura me shtëpitë e nënës dhe foshnjave të Irlandës, vetëm dy janë ofruar të kontribuojnë në një skemë të korrigjimit të të mbijetuarve. Motrat e Bon Secours – urdhri që kryesonte varrin masiv të gropës septike – ofroi 12.97 milion € (rreth 11 milion £), ndërsa Bijat e Bamirësisë së Shën Vincent de Paul ka propozuar kontributin e një ndërtese në skemë. Një organ i tretë fetar – Motrat e Shën Gjonit të Zotit – nuk pranoi të kontribuonte, duke thënë se nuk kishte “asnjë bazë ligjore apo morale” për ta bërë këtë pasi “nuk kishte asnjë provë që motrat tona atje vepruan në ndonjë mënyrë të pahijshme”, por ofroi një donacion për të mbijetuarit.
Pesë të tjerët – Kongregacioni i Zojës së Bamirësisë së Bariut të Mirë, Kongregacioni i Zemrave të Shenjta të Jezusit dhe Marisë, Kongregacioni i Motrave të Mëshirës, Legjioni i Marisë dhe Kisha (Anglikane) e Irlandës – nuk bënë asnjë ofertë. Ata dhanë arsye të ndryshme – ose justifikime, në varësi të këndvështrimit tuaj. Ministrja e fëmijëve në Irlandë, Norma Foley, shprehu zhgënjimin e saj, duke thënë se, ndërkohë që shteti kishte pranuar rolin e tij në skandal, duhet të ishte bërë më shumë nga kisha dhe organizatat fetare.
Ndërsa shprehja publike e shtetit të fajësisë së saj ka qenë e qartë dhe kategorike, pendimi i shprehur në anën fetare ka qenë më pak i qartë. Deklaratat e kaluara nga urdhrat e përfshirë si “me keqardhje të thellë … ne e pranojmë se ka gra që nuk e kanë përjetuar strehimin tonë si një vend mbrojtjeje dhe kujdesi” dhe “është për të ardhur keq që shtëpitë e Magdalenëve duhej të ekzistonin fare” u mungon një ton i caktuar keqardhjeje, do të themi. Motrat Good Shepherd, siç njihen tani, e kanë përdorur veçanërisht mbresëlënës gjimnastikën gramatikore gjatë viteve (“Na vjen keq sinqerisht që gratë mund të kenë përjetuar lëndime dhe vështirësi”). Ndoshta më tronditëse ishte kjo: “Ishte pjesë e sistemit dhe kulturës së kohës”.
Asgjë nga murgeshat, apo kisha katolike, nuk i është afruar vërtet shprehjes së pendimit të vërtetë. Një falje “përfundimtare” në vitin 2021 nga Eamon Martin, figura më e lartë e kishës në Irlandë, u formulua kështu: “Unë pranoj se kisha ishte qartësisht pjesë e asaj kulture në të cilën njerëzit stigmatizoheshin, gjykoheshin dhe refuzoheshin shpesh. Për këtë, dhe për lëndimin afatgjatë dhe shqetësimin emocional që ka rezultuar, unë kërkoj falje pa rezerva.”
Megjithatë kisha nuk ishte vetëm pjesë e asaj kulture. Ishte kultura, që ngopte çdo aspekt të jetës në Irlandë, formësonte qëndrimet e publikut ndaj grave dhe foshnjave të tyre, duke inkurajuar turpërimin dhe përjashtimin e tyre. Disa aktivistë kanë bërë thirrje që asetet e kishës të konfiskohen nëse institucioni nuk kontribuon në një skemë korrigjimi të drejtuar nga shteti.
Pa një njohje të vërtetë të dhimbjes që është shkaktuar, si filloni të lëvizni nga diçka kaq traumatike? Po, ka pasur ngjarje dhe kopshte përkujtimore – në Dublin, një monument guri udhëtimi u zbulua në vitin 2022 dhe Qendra Kombëtare për Kërkim dhe Kujtim do të mbajë të dhëna në lidhje me traumën institucionale, me një muze dhe hapësirë ekspozite. Në aspektin kulturor, skandali është rishikuar në mënyrë inteligjente dhe të ndjeshme, nga novela dhe filmi Small Things Like This te drama e BBC-së, The Woman in the Wall, dhe Sinéad O’Connor, i papublikuar më parë, The Magdalene Song. Liam Neeson po bashkëpunon me Catherine Corless – historianen amatore që i kushtoi shumë orë kërkimeve të mundimshme në St Mary’s, dhe që luftoi heroikisht pavarësisht nga indiferenca e përhapur kur u përpoq të bënte publik varrin masiv – në një film, Fëmijët e Humbur të Tuam.
Nuk ka asnjë shans që këta fëmijë dhe nënat e tyre të harrohen tani, dhe kjo është kuptimplotë. Isha shumë e re kur pashë në vitin 2002 The Magdalene Sisters, një dramë që më dha një neveri të përjetshme ndaj murgeshave irlandeze, aq e neveritshme dhe sadiste ishte sjellja e tyre ndaj grave vulnerabël nën kontrollin e tyre. Të qenit mbesa e një gruaje që dikur u quajt “e paligjshme” – mizoria tullace e këtij termi, mendimi për të etiketuar një foshnjë në këtë mënyrë, mjafton për t’ju sjellë lot në sytë tuaj – ndoshta më çoi në interesimin tim për këtë kapitull të errët të historisë irlandeze. Gjyshja ime ka lindur në një shtëpi nënë dhe fëmijë, por në Uells. Nuk ishte piknik, por po të ishte në Irlandë – në vendin e babait të saj të dyshuar – do ta kishin pritur mjerim edhe më të madh.
Trajtimi i fëmijëve të lindur jashtë martese në Irlandë si “një nënspecie inferiore” – më pas i tha fjalët e Enda Kenny në 2014 – dhe poshtërimi të cilit ata iu nënshtruan është një njollë në historinë e kishës. Corless tha në një intervistë në atë kohë se ajo kishte humbur respektin për kishën katolike. Ajo nuk është aspak e vetme në këtë.
