Margot Friedlander, një nga të mbijetuarat më të famshme të Holokaustit, vdiq në Gjermani, pas shumë dekadash si emigrante në Nju Jork, me qëllim që t’ia kushtonte jetën e saj ndërgjegjësimit të të rinjve rreth krimeve të Nacional-Socialistëve.
“Unë flas në emër të atyre që nuk ia dolën,” kishte thënë Margot Friedlander disa javë më parë në një intervistë për televizionin publik gjerman ARD, ndërsa sonte do të nderohej me Kryqin e Madh të Urdhrit të Meritës nga Presidenti Federal Frank-Walter Steinmeier.
Historia e saj u bë e njohur përmes dokumentarëve dhe kujtimeve personale. Në dekadat e fundit, ajo është nderuar në mënyrë të vazhdueshme dhe në nivelin më të lartë – përfshirë edhe nga ish-Presidenti i SHBA-së, Joe Biden.
Margot Friedlander lindi në një familje hebreje në Berlin, në vitin 1921. Nëna dhe vëllai i saj u vranë në kampin e përqendrimit të Auschwitzit, ndërsa ajo vetë u arrestua dhe u dërgua në kampin Theresienstadt (Terezin, në Republikën Çeke). Ajo mbijetoi, ashtu si edhe bashkëshorti i saj i ardhshëm, me të cilin më vonë emigroi në Shtetet e Bashkuara.
Në vitin 2010, në moshën 88-vjeçare, Friedlander u rikthye në Gjermani dhe iu përkushtua edukimit të brezave të rinj përmes një programi shkollor mbi kujtesën historike që mban emrin e saj. “Misioni im është të them: ‘Ji njeri.’ Ne jemi të gjithë njësoj. Nuk ka gjak të krishterë, hebre apo mysliman – ka vetëm gjak njeriu,” thoshte shpesh ajo. Friedlander vizitoi qindra shkolla dhe inkurajoi të rinjtë dhe të moshuarit “të mos lejojnë që ajo që ndodhi atëherë, të ndodhë përsëri.”
Fjalët e saj “ji njeri” prekën miliona njerëz në mbarë botën. “Deri në fund, ajo bënte thirrje për mbrojtjen e demokracisë – sepse vetëm kujtesa nuk mjafton,” deklaroi Fondacioni Margot Friedlander.
Edhe pse shumë të afërm dhe miq në SHBA u përpoqën ta bindnin të mos kthehej në Berlin, ajo nuk kishte asnjë keqardhje për vendimin e saj. “Nuk mund ta kisha imagjinuar kurrë që do të kthehesha te ata derra,” thoshte karakteristikisht kushërira e saj në një dokumentar për jetën e Margotit. “U ktheva për të folur me ju dhe për t’ju shtrirë dorën,” përgjigjej ajo atyre që shfaqnin kuriozitet. “Sepse doja që ju të ishit dëshmitarë të një epoke që ne nuk mund të jemi më.”
Verën e kaluar, ajo u shfaq në kopertinën e revistës gjermane Vogue, si simbol shprese dhe burim frymëzimi. Aty, ajo foli sërish për “misionin” e saj: “Dua ta ndaj jetën time me brezat e rinj dhe të paralajmëroj për rritjen e së djathtës ekstreme dhe antisemitizmit. Për t’ju kujtuar rëndësinë e kujtesës dhe njerëzimit,” theksoi ajo.
Margot Friedlander, një nga të mbijetuarat më të njohura të Holokaustit, ka ndërruar jetë në moshën 103-vjeçare.
“Margot Friedlander i dha vendit tonë pajtim – pavarësisht asaj që gjermanët i bënë kur ishte e re,” deklaroi Presidenti Federal Frank-Walter Steinmeier. Presidentja e Bundestagut, Julia Klöckner, e quajti atë “një martire bujare që preku zemrat e njerëzve me dhembshurinë e saj.”
Ndërkohë, kancelari Friedrich Merz e përshkroi Friedlander-in si “një nga zërat më të fortë të kohës sonë – për bashkëjetesë paqësore, kundër antisemitizmit dhe harresës”. Ai shtoi: “Ajo na besoi historinë e saj. Është detyra dhe përgjegjësia jonë ta vazhdojmë atë.”/e.s
