28 qershor 1922
Më 28 qershor 1922, në zemër të Dublinit, fillon zyrtarisht Lufta Civile Irlandeze, kur forcat e qeverisë së sapokrijuar të Shtetit të Lirë Irlandez sulmojnë dhe bombardojnë kompleksin historik të Katër Gjykatave, i cili ishte pushtuar nga anëtarë të pakënaqur të Ushtrisë Republikane Irlandeze (IRA).
Lufta Civile erdhi menjëherë pas përfundimit të Luftës për Pavarësi nga Britania (1919–1921), dhe u shkaktua nga përçarja e thellë që solli Traktati Anglo-Irlandez. Traktati, i nënshkruar në dhjetor 1921, krijonte Shtetin e Lirë Irlandez si një dominion brenda Perandorisë Britanike – me autonomi të gjerë, por me betim besnikërie ndaj kurorës britanike. Kjo gjendje u konsiderua e papranueshme nga shumë republikanë që kishin luftuar për pavarësi të plotë.
Nga njëra anë ishin forcat pro-traktatit, të udhëhequra nga Michael Collins dhe Arthur Griffith, që përbënin qeverinë e re dhe ushtrinë e Shtetit të Lirë. Nga ana tjetër ishin kundërshtarët e traktatit, pjesa më radikale e IRA-së, që e shihnin marrëveshjen si tradhti ndaj aspiratave republikane.
Bombardimi i Katër Gjykatave – që ishin zënë nga forcat anti-traktat – shënoi shpërthimin e dhunës mes ish-aleatëve të së njëjtës kauzë. Lufta që pasoi zgjati gati një vit dhe ishte veçanërisht brutale dhe vëllavrasëse, duke lënë plagë të thella në politikën dhe shoqërinë irlandeze për dekada.
Lufta përfundoi në maj 1923 me fitoren e forcave të Shtetit të Lirë, por me çmimin e një shoqërie të përçarë dhe me vrasjen e figurave kyçe si Michael Collins – vetë arkitekti i traktatit – gjatë konfliktit.
Përgatiti: L.Veizi
