Shikimi i këtij gjenocidi të shpalosur në pragun e tyre ka nxitur shumë egjiptianë në veprim, nga bojkotimi i produkteve perëndimore deri te marshimet protestuese.
Nga Reem Abou-El-Fadl
Gjenocidi i shpalosur i Izraelit në Gaza po trondit marrëdhëniet midis shteteve dhe qytetarëve në të gjithë Lindjen e Mesme. Në Egjipt, ngjarjet e kanë shtyrë në qendër të vëmendjes bashkëpunimin e errësuar të regjimit politik me Izraelin dhe kanë tronditur miliona egjiptianë nga fokusi i tyre i brendshëm në mbijetesën e përditshme mes inflacionit në rritje dhe papunësisë. Ata tani po përballen me planet izraelite për të rikolonizuar Gazën duke përdorur Egjiptin si një kanal, duke i detyruar palestinezët në jug të Sinait. Si shteti egjiptian ashtu edhe qytetarët e tij e refuzojnë këtë me forcë, por për arsye të ndryshme. Këto dallime pasqyrojnë një humnerë midis regjimit dhe popullsisë, e hapur me nënshkrimin e marrëveshjeve të Camp David në 1978, ngjarjet e të cilave po zgjerohen më tej çdo ditë.
Egjiptianët kanë një histori të gjatë mbështetjeje për çështjen palestineze, në kontekstin e një identiteti të përbashkët kombëtar arab. Publiku fillimisht kundërshtoi projektin e kolonizimit sionist në vitet 1930 dhe ushtria luftoi në luftën e Palestinës në 1948. Në vitet 1950, presidenti i Egjiptit, Gamal Abdel Nasser, ofroi mbështetje shtetërore për palestinezët dhe siguroi një fitore politike pas sulmit nga Izraeli, Britania dhe Franca në 1956, por pësoi disfatë në luftën e vitit 1967 me Izraelin. Pasardhësi i tij, Anwar Sadat, siguroi një fitore të hershme në luftën e vitit 1973, kur trupat egjiptiane kaluan Kanalin e Suezit për të çliruar Sinain, dhe Izraeli ishte në gjendje të rifitonte ekuilibrin e tij vetëm pas një transporti ajror të armëve amerikane.
Megjithatë, Sadati më vonë e ktheu shtetin egjiptian drejt “normalizimit” me Izraelin. Popullsia u nxit nga protesta nga ndihma amerikane e ofruar në këmbim të asaj që u bë traktati i paqes i vitit 1979 midis Egjiptit dhe Izraelit. Ndërkohë, palestinezët humbën qendrën e tyre në diskursin publik egjiptian dhe madje u njollosen nga disa si përgjegjës për fatkeqësinë e tyre. Për më shumë se 40 vjet, regjimet e njëpasnjëshme egjiptiane punuan për të vendosur praninë e Izraelit si një fakt të jetës. Arsyetimi ishte pretendimi i Sadatit se “SHBA-ja mban 99% të kartave në Lindjen e Mesme” dhe se, si rrjedhim, ishte e kotë të rezistosh. Qëllimi ishte të zhbëhej intimiteti politik, social dhe kulturor i viteve mes egjiptianëve dhe palestinezëve, të cilët ishin të bashkuar në rezistencën ndaj kolonializmit britanik vite përpara se të themelohej Izraeli.
Megjithatë, ky nuk ishte kurrë një projekt i suksesshëm dhe demonstratat në solidaritet me palestinezët do të shpërthyen vazhdimisht. Udhëheqja e zgjuar e Hosni Mubarakut i lejoi këto protesta për të larguar vëmendjen nga problemet e brendshme të njerëzve. Megjithatë, përfundimisht, ata përgatitën terrenin për kryengritjen e janarit 2011 kundër tij. Nën presidentin aktual Abdel Fatah al-Sisi, të gjitha tubimet masive janë ndaluar. Egjiptianët janë penguar të shprehin simpatitë e tyre për palestinezët, ndërkohë që u është thënë të përqëndrohen në të përballuar jetesën. Siç e kanë vërejtur disa me zgjuarsi, kjo e la Egjiptin një anomali rajonale, pa demonstrata solidariteti gjatë kryengritjes palestineze të majit 2021.
Kjo nuk ishte kështu në tetor 2023, megjithatë: mosndëshkimi i dhunshëm i Izraelit ka shkaktuar një reagim popullor në Egjipt që nuk mund të përmbahet. Për egjiptianët, ngjarjet e 7 tetorit nënkuptuan që palestinezët të thyenin rrethimin e tyre, gjë që përshkoi rrjedhën e vazhdueshme të lajmeve të abuzimeve, ndalimeve, ekzekutimeve dhe grabitjeve të tokave në Jerusalem, Bregun Perëndimor dhe Gaza. Egjiptianët më pas ndjenë një ndjenjë pafuqie kur filloi bombardimi, veçanërisht duke pasur parasysh afërsinë e tyre gjeografike me Gazën. Izraeli ka bombarduar në mënyrë të përsëritur vendkalimin Rafah në kufirin Egjipt-Gaza dhe ka penguar kalimin e autokolonave të ndihmave. Ndërsa rrjedha e imazheve shkatërruese vazhdon, pikëllimi dhe zemërimi i egjiptianëve janë rritur. Xhamitë mbajnë lutje të vazhdueshme për të vdekurit, duke u bërë hapësira për një përpunim kolektiv të tmerreve që shpalosen.
Kjo valë e fuqishme simpatie është zhvilluar në një dëshirë për mbështetje aktive. Në atmosferën e mbytur politike të Egjiptit, shumë janë kthyer në mjetin e bojkotit, duke synuar kompanitë perëndimore të njohura për mbështetjen e Izraelit. Për rininë egjiptiane në veçanti, brutaliteti i Izraelit dhe mbështetja e vendosur e perëndimit kanë qenë një thirrje zgjimi. Që nga marrëveshja e Camp David, shumë të rinj egjiptianë i janë drejtuar kulturës popullore dhe konsumatore perëndimore, duke vënë rrallë në pikëpyetje besueshmërinë e gjuhës politike të të drejtave të njeriut dhe demokracisë. Pothuajse brenda natës, këto mite janë shkatërruar për miliona egjiptianë, teksa shohin miratimet e Izraelit të rrjedhin nga Uashingtoni, Brukseli dhe Londra, ndërsa masakra në Gaza vazhdon. Disa nga ata që punojnë në sektorin e OJQ-ve thuhet se po debatojnë për alternativat ndaj financimit perëndimor dhe po shprehin shqetësim të thellë për varësinë e tyre prej tij.
E njëjta gjë vlen edhe për kuptimin e shumë egjiptianëve për bashkëpunimin e fuqive rajonale, veçanërisht nënshkruesve të marrëveshjeve të Abrahamit, si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite, e cila kishte përgatitur marrëveshjen e saj. Një festival arti i fundit në Riad u bojkotua nga artistët egjiptianë; ata që shkuan u kritikuan shumë. Këtë muaj, Sindikata e Gazetarëve Egjiptian filloi organizimin e një ngjarjeje të Palestinës me këngë nga rezistenca popullore e Suezit në vitin 1956. Që atëherë ajo ka nisur “kolona e ndërgjegjes botërore”, duke bërë thirrje për një koalicion ndërkombëtar vullnetarësh për të shkuar në Rafah për t’i bërë presion Izraelit të lejojë më shumë ndihmë dhe të kërkojë përfundimin e luftës. Eshtë e panevojshme të thuhet se para dhe pas armëpushimit të përkohshëm, opinioni publik egjiptian e kundërshton planin e Sinait si një fazë të re të spastrimit etnik në Palestinë.
Kjo është atmosfera e mobilizimit dhe zhgënjimit që mbështjell regjimin egjiptian. Udhëheqja ka shqetësimet e veta të kahershme se Izraeli dëshiron të “eksportoje” konfliktin në Egjipt – këto u konfirmuan nga rrjedhja e një dokumenti të inteligjencës izraelite të datës 13 tetor, që propozonte “transferimin” e palestinezëve të Gazës në gadishullin Sinai. Kjo do të nënkuptonte strehimin e mijëra refugjatëve dhe paraqet rrezikun e tërheqjes së egjiptianëve në radhët e grupeve të armatosura palestineze, duke ftuar sulme izraelite ose më keq. Duke gëzuar mbështetjen e plotë të SHBA-së, Izraeli ka ushtruar presion ndaj Egjiptit për të pranuar, por Sisi ka thirrur samite arabe dhe ka folur me liderët e SHBA-së dhe Evropës, duke përsëritur çdo herë mesazhin e refuzimit.
Regjimi është përpjekur ta arrijë këtë me ndihmën e popullit egjiptian. Më 18 tetor, pa ndonjë ironi, presidenti tha se “miliona” mund të mobilizohen për t’i rezistuar presionit amerikano-izraelit. Vendndodhjet e përcaktuara shpejt u ndanë në internet. Sisi planifikoi ta përdorte këtë për të thithur zemërimin popullor dhe për t’i dërguar një mesazh SHBA-së, BE-së dhe Izraelit se ai thjesht nuk mund ta pranonte planin e Sinait pa rrezikuar pozicionin e tij.
Siç ndodhi, shumë nga ata që morën pjesë përfunduan duke u larguar nga skenari, duke u nisur për në Sheshin Tahrir. Disa madje brohoritën sloganin e kryengritjes së vitit 2011, “Bukë, liri, drejtësi sociale” dhe këmbëngulën: “Ky është një demonstrim i vërtetë, jo një mandat për askënd”. Policia bëri më shumë se 100 arrestime dhe Sheshi Tahrir që atëherë është fortifikuar me automjete të blinduara. Megjithatë, figura të tilla si Al-Azhar Sheikh Muhamed Al-Tayyib kanë folur hapur, duke mbështetur rezistencën palestineze dhe duke kërkuar një rivlerësim të marrëdhënieve të Egjiptit me perëndimin.
Popullariteti i Palestinës është i tillë që regjimi ishte në gjendje ta shfrytëzonte atë – pavarësisht rekordit të tij – për levave të brendshme dhe diplomatike. Megjithatë, ky popullaritet do të thotë se duhet gjithashtu të qëndrojë përpara kurbës, qoftë nga frenimi apo shtypja, që aktivizmi palestinez të mos vlojë në protesta të brendshme siç ka bërë më parë. Në mungesë të opozitës së organizuar, ky proces mund të marrë vite për t’u zhvilluar, por duket se ka një ndjenjë në të cilën mësimet e ditës – dallimi i mikut nga armiku, i së vërtetës nga gënjeshtra, pushteti nga rezistenca – po mprehin pakënaqësitë popullore. Sipas një miku të tij, egjiptianët po shqyrtojnë veten pas viteve të humbjes pas-revolucionare: “Ne jemi si dikush që ngrihet në këmbë, pas një goditjeje të fortë”.
*Reem Abou-El-Fadl është një lektor i lartë në politikën krahasuese të Lindjes së Mesme në Soas, Universiteti i Londrës
