Histeria e masës nuk është diçka për të cilën dëgjojmë çdo ditë, por shumica prej nesh e kemi hasur këtë term dhe mund ta kuptojmë idenë e përgjithshme. Zakonisht mendohet si një fenomen ku grupe të mëdha njerëzish bëhen irracionalë dhe shfaqin simptoma të pazakonta të ngjashme, shpesh pa ndonjë shkak fizik.
Ka raste historike të histerisë së masës, si shpërthimet e “sëmundjes së kërcimit” në Mesjetë ose paniku i përvitshëm për ëmbëlsirat e Helovinit të kontaminuara, pavarësisht mungesës së provave për ta mbështetur këtë frikë.
Atëherë, çfarë e shkakton saktësisht histerinë e masës dhe si ndodh që grupe të tëra njerëzish “çmenden” në të njëjtën kohë?
Çfarë është histeria e masës?
Histeria e masës, tani e quajtur më saktë psikoza kolektive, ndodh kur një grup njerëzish shfaqin simptoma të një sëmundjeje ose çrregullimi psikologjik pa ndonjë shkak të qartë mjedisor ose fizik. Termi “histeri” rrjedh nga fjala greke për mitrën dhe dikur besohej se prekte vetëm gratë. Edhe pse kjo ide është hedhur poshtë, gratë, veçanërisht vajzat, janë më të ndjeshme, ndonëse të dy gjinitë mund ta përjetojnë atë.
Histeria e masës mund të ndodhë kur njerëzit besojnë se janë të sëmurë ose të rrezikuar, edhe kur nuk ka asnjë kërcënim real. Kjo gjendje përhapet shpejt në grupe të afërta si shkolla ose vende pune, dhe simptomat përfshijnë të fikët, marramendje, të përziera, dhimbje koke ose madje edhe kriza. Këto simptoma fizike janë reale, por shkaktohen nga faktorë psikologjikë, jo nga një sëmundje apo toksinë e jashtme.
Mendohet se gjendja ndodh për shkak të ankthit ose stresit kolektiv. Shpesh, një person me ndikim në grup (si një nxënës i njohur) shfaq simptomat i pari, duke bërë që edhe të tjerët të besojnë se janë të sëmurë. Ky fenomen është i ngjashëm me mentalitetin e turmës, ku emocionet e grupit mund të mbizotërojnë mbi arsyetimin individual.
Çfarë e shkakton histerinë e masës?
Histeria e masës mund të ndodhë si pasojë e frikës së perceptuar, e cila shpesh nuk bazohet në realitet. Këto frikëra mund të përfshijnë frikën nga epidemitë e sëmundjeve, toksinat mjedisore ose fenomenet mbinatyrore. Për shembull, në vitin 1998, një grup nxënësish në Tenesi u sëmurën pasi pretenduan se ishin ekspozuar ndaj një toksine misterioze. Pavarësisht hetimeve të gjera, nuk u gjet asnjë toksinë, por sëmundja vazhdoi të përhapej mes nxënësve që kishin parë shokët e tyre të sëmurë.
Në vitin 2014, në Kolumbi, mbi 200 vajza filluan të shfaqnin simptoma si të përziera dhe marramendje pasi u përhapën thashetheme se shkaku ishte vaksina Gardasil. Megjithatë, nuk kishte asnjë provë mjekësore që ta mbështeste këtë pretendim, dhe më vonë u konfirmua si një rast i psikozës kolektive. Simptomat e vajzave ishin reale, por ishin një reagim psikologjik, jo rezultat i një toksine fizike.
Psikoza kolektive mund të shkaktohet edhe nga stresi i fortë kulturor ose shoqëror. Për shembull, në vitin 2006, një grup adoleshentësh në Portugali përjetuan simptoma pasi panë një serial televiziv me një histori të ngjashme sëmundjeje. Niveli i lartë i stresit në mjedisin e tyre (provimet, presioni i bashkëmoshatarëve) luajti një rol në shkaktimin e epidemisë.
Roli i ankthit dhe sugjestionit
Ankthi është një faktor kryesor në shfaqjen e histerisë së masës. Situatat stresuese, qoftë personale apo shoqërore, mund ta bëjnë një person më të ndjeshëm ndaj psikozës kolektive. Kjo mund të ndodhë në periudha pasigurie, si gjatë provimeve, trazirave shoqërore ose pas dëgjimit të lajmeve për rreziqe të mundshme. Njerëzit në këto mjedise stresuese mund të fillojnë të shqetësohen dhe, nëse shohin të tjerët duke shfaqur simptoma, janë më të prirë t’i përjetojnë edhe vetë.
Në kohët moderne, sugjestioni i masës është bërë më i theksuar. Rrjetet sociale dhe interneti e lejojnë frikën dhe thashethemet të përhapen më shpejt se kurrë. Në vitin 2021, ndodhi një psikozë kolektive që dukej si Sindroma Tourette pasi videot në rrjete sociale, si TikTok, u bënë virale. Shumë nga ata që shfaqnin tiket kishin parë të tjerë duke bërë të njëjtën gjë në platformë, duke i imituar simptomat në mënyrë të pavetëdijshme.
Shembuj historikë së histerisë së masës
Në histori ka pasur shumë raste të histerisë e masës. Një nga më të famshmit është Gjuetia e Shtrigave të Salemit në fund të shekullit të 17-të, ku frika e madhe nga magjia çoi në akuza, gjykime dhe ekzekutime të shumë njerëzve të pafajshëm. Po kështu, në vitin 1837, Londra përjetoi një “sëmundje misterioze” të njohur si paniku i “Spring-Heeled Jack”, ku thuhej se një figurë e ngjashme me një krijesë mitologjike sulmonte gratë, por incidentet ishin kryesisht të nxitura nga thashethemet dhe paniku.
Një tjetër shembull i njohur është “Paniku Satanik” i viteve 1980. Njerëzit besonin se ekzistonte një rrjet i gjerë adhuruesish të Satanit të përfshirë në abuzim të fëmijëve, duke çuar në akuza të rreme dhe jetë të shkatërruara. Po kështu, në vitin 1999, një panik i pabazuar për Coca-Colan e kontaminuar në Belgjikë bëri që kompania të hidhte miliona shishe pije.
Si përhapet histeria e masës?
Histeria e masës përhapet shpejt sepse shpesh fillon me simptomat e një individi, të cilat më pas pasqyrohen nga ata përreth. Kur një person me ndikim sëmuret, të tjerët në grup mund të fillojnë të ndihen po ashtu, edhe nëse nuk ka ndonjë kërcënim real. Histeria e masës mund të shkaktohet edhe nga mediat sugjestive ose stresi shoqëror, dhe kur kombinohet me komunikimin masiv, mund të përshkallëzohet shpejt.
Histeria e masës ndodh kur ankthi, stresi dhe sugjestioni bashkohen për të krijuar simptoma fizike në grupe njerëzish. Edhe pse simptomat janë reale, ato nuk kanë një shkak fizik, dhe përhapja e tyre është psikologjike. Në botën e sotme të lidhur ngushtë, rrjetet sociale dhe komunikimi masiv e bëjnë më të lehtë përhapjen e histerisë e masës, madje edhe ndikimin në diagnostikimin e shëndetit mendor. Qoftë si një alarm i rremë shëndetësor apo frikë kolektive nga mbinatyroret, histeria e masës mbetet një shembull i fuqishëm i ndikimit të mendjes mbi trupin. / Top Tenz – Syri.net/ S,M
