Në skenarët e dobët të filmave hollivudianë që kanë si subjekt fundin e botës, ata që shpëtojnë janë kryesisht të pasurit – të cilët arrijnë të blejnë një biletë në ‘Arkën e Noes’ si dhe një grup i vogël njerëzish të aftë dhe të kualifikuar, që kanë si qëllim ta rindërtojnë shoqërinë nga e para.
Por pas një oferte të bërë publike nga drejtuesi i Spitalit Amerikan në Tiranë për të bërë teste për koronavirusin e ri COVID-19, me një kosto nga 150 euro deri në 350 euro – të barabartë me pagën mujore të një punëtori shqiptar, trillimet e filmave duket se po i ofrohen realitetit dhe situatës së jashtëzakonshme të krijuar nga pandemia në Shqipëri.
Oferta e Spitalit Amerikan, e bërë publike në një dalje televizive nga drejtuesi i tij, Klodian Allajbeu dhe mjekja e laboratorit, Albana Daka, ka ngritur shqetësime mes drejtuesve të shëndetit publik në Shqipëri, pasi legjislacioni shqiptar shprehet qartë se diagnoza dhe kura për të sëmurët nga një sëmundje epidemike duhet të ofrohet pa diskriminim dhe falas, pavarësisht nëse institucioni që e ofron është publik apo privat.
“Duhet të zbatohet fort ligji dhe të ndihmohen qytetarët falas për sëmundjet infektive sipas ligjit,” tha Silva Bino, shefja e Departamentit të Epidemiologjisë dhe Kontrollit të Sëmundjeve Infektive pranë Institutit të Shëndetit Publik.
Ndërkohë, mjeku i sëmundjeve infektive, Pëllumb Pipero nënvizoi se decentralizimi i kontrollit mbi epideminë mund të krijonte konfuzion.
“Shteti është ai që ka përgjegjësinë për shëndetin publik, jo privati,”tha Pipero. “Privati nuk e bën dot hetimin epidemiologjik dhe as e ka për detyrë,” shtoi ai, duke theksuar se edhe nëse vendosej të bëheshin testime në privat, ato duhej të kryheshin nën “kontrollin apo monitorimin” e Institutit të Shëndetit Publik.
I pyetur nga BIRN, drejtori i Spitalit Amerikan, Klodjan Allajbeu tha në një bisedë telefonike se ligji nuk kishte asnjë dispozitë që të pengonte ofrimin e testeve në treg për ata që donin t’i bënin me pagesë, por shtoi se ende nuk ishte përcaktuar se si do të procedohej në këtë rast.
“Nëse do kërkohej nga Ministria e Shëndetësisë, Spitali Amerikan do i ofronte testet falas,” pranoi Allajbeu, ndërsa shtoi se do të prisnin dhe do zbatonin “strategjinë e ministrisë” dhe nëse kishte nevojë për hetim epidemiologjik, kjo do duhej të kryhej nga Instituti i Shëndetit Publik.
Ndërkohë, Ministria e Shëndetësisë nuk iu përgjigj një kërkese për koment nga BIRN mbi ligjshmërinë e ofertës së Spitalit Amerikan.
Ligji sanksionon që testet janë falas
Ligji shqiptar për “Për parandalimin e sëmundjeve e epidemike”, i miratuar në vitin 2016 e ndalon mundësinë për të komercializuar dignostifikimin dhe kurimin e sëmundjeve epidemike.
Neni 4 i ligjit “Për parandalimin e sëmundjeve e epidemike” ndalon diskriminimin midis pacientëve, ndërsa në pikën “ç” për të mos lënë hapësirë abuzimi, sanksionon se “parandalimi dhe luftimi i sëmundjeve infektive me karakter epidemik…, ofrohet falas për çdo person”. Ligji e përsërit këtë detyrim edhe dy herë të tjera.
“Çdo person i sëmurë nga sëmundjet infektive me karakter epidemik ka të drejtën dhe detyrimin të mjekohet falas në çdo institucion shëndetësor publik apo jopublik,” thuhet më tej në ligj.
Po ashtu në nenin që përcakton financimin, bëhet e qartë se ndërsa barra ishte mbi buxhetin e shtetit, edhe “institucionet jopublike marrin masa që, me financat e tyre, të përmbushin detyrimet që rrjedhin nga zbatimi i këtij ligji dhe akteve nënligjore në zbatim të tij.”
I pyetur nga BIRN rreth parashikimeve ligjore, Allajbeu tha se nuk ishte në dijeni që ligji kërkonte që testimet të ishin falas.
“Unë nuk e di që ligji të thotë që shërbimi do jetë falas,” tha ai, ndërsa shtoi se juristë e spitalit i kishin shpjeguar se shërbimi falas nuk përfshinte testimin. Allejbeu megjithatë shtoi se nuk ishte i sigurt se si do të procedohej më tutje, pasi pritej vendimmarrje nga qeveria dhe strategjia që do të ndiqej në vijim.
Ai nënvizoi se spitali nuk kishte ndonjë fitim financiar nga testet, në krahasim me shërbimet e tjera dhe se nëse do të kërkohej nga qeveria, “testet do të bëheshin falas”.
“Varet nga strategjia që ata do të zgjedhin,” tha ai, duke përmendur si mundësi edhe rimbursimin nga buxheti i shtetit.
Ndryshe nga Allajbeu, specialistë e shëndetit publik i thanë BIRN se epidemia nuk mund të mbahej nën kontroll duke komercializuar testet dhe shmangur metodologjinë që përdorej nga ISHP.
Pipero shpjegoi se kishte arsye pse testet bëheshin në këtë mënyrë dhe pse kontrolli i tyre ishte i centralizuar, për të mundësuar një gjurmim më të mirë të rasteve dhe për të ndaluar përhapjen.
Edhe Bino i tha BIRN se edhe pse mund të kishte persona që mund dhe do të paguanin për të bërë një test, kjo nuk ishte mënyra se si parashikohej në ligj të funksiononte sistemi.
“Kjo nuk është zgjidhje për personin, zgjidhja është sa e ndihmon shëndetin publik,” përfundoi Bino.
*Marrë me shkurtime nga BIRN
