Njerëzit anembanë botës ndihen të frikësuar dhe në ankth nga rreziku që i kanoset nga pandemia Covid-19. Kësisoj, nuk anashkalohet rritja e sjelljes agresive. Jo më larg se dje, një 71-vjeçar britanik vrau me thikë bashkëshorten dhe më pas veten ndërsa ishte në vetizolim.
Agresioni dhe dhuna janë reagime njerëzore në situata të stresit akut. Megjithatë, bëhen të vështira ndonjëherë për t’u menaxhuar, në mos të pamundura për t’u kuruar. Psikologia Valentina Telhaj ndalet në rrënjën e tyre, gjithmonë duke marrë shkas nga situata aktuale.
*****
Njeriu ka instinktet e tij bazë ku përfshihet agresioni apo dhuna si instinkt mbrojtës. Gjatë evoluimit të njeriut kemi mësuar që të kontrollojmë dhunën apo ta shkaktojmë atë me qëllime të caktuara dhe në periudha të caktuara. Por megjithë arsimin e përhapur,pavarësinë, lirinë e mendimit dhe të fjalës, lirinë nga privimi, përmbushjen e nevojave themelore dhe dëshirave, përmirësimin e kushteve socio-ekonomike dhe stilin e të jetuarit, përmirësimin e praktikave të rritjes së fëmijëve, në shumë vende të globit agresiviteti dhe dhuna janë në rritje.
Rritja alarmante e sjelljes agresive dhe indisiplinore e të rinjve modernë, si djegia e makinave, autobusëve, shkatërrimi i pronës publike, sulmimi i burrave të zakonshëm për gabime më të vogla, pragje përlotjeje dhe kalimi i komenteve të ndyra për gratë ngre gishtin në mënyrën se si po përparon shoqëria. Situata e ligjit dhe rendit është përkeqësuar shumë në ditët e sotme në shumë vende të botës, përfshirë edhe Shqipërinë, sa kush del jashtë, nuk e di nëse do të kthehet në shtëpi i sigurt.
Sociologët, psikologët, psikologët socialë dhe kriminologët në këto rrethana janë përpjekur dhe po përpiqen të zbulojnë rrënjën e agresionit, armiqësisë dhe dhunës. Sigmund Freud dhe shumë psikologë të tjerë e kanë konsideruar agresionin si një kazan me avull si forcë me instinkt global. Ky njihet gjerësisht si Thanato ose instinkti i vdekjes (shkatërrimit) i cili sipas Frojdit është në thelb i pashmangshëm për vetëruajtjen dhe riprodhimin.
Pamja e Freudit për agresionin sugjeron që ne kemi lindur me një lëvizje agresive dhe ky motiv i lindur shprehet në veprim ose fantazi, në sadizëm, shkatërrimtar të luftës. Adler e konsideroi agresionin si një instinkt, por nuk është njësoj si “Instinkti i Vdekjes” i Frojdit. Sipas Adlerit agresioni është vetë-mbrojtje dhe pohim i vetvetes. Frojdi e identifikoi agresionin me një nxitje për të shkatërruar, ndërsa Adler e shikon atë si një kërkesë për të dominuar dhe nënshtruar.
Parashikimi është gur themeli i vlerësimit, zbutjes dhe menaxhimit të dhunës dhe agresionit. Parashikimi i dhunës dhe agresionit është sfidues për shkak të larmisë së paraqitjes klinike dhe nuk ka të ngjarë që një mjet i vetëm parashikues (vlerësues) të jetë i vlefshëm dhe i besueshëm në të gjitha rrethanat ku dhuna dhe agresioni duhet të parashikohen. Kjo nuk është për t’u habitur duke pasur parasysh se përhapja e dhunës dhe agresionit ndryshon në mënyrë të konsiderueshme në ambiente të ndryshme klinike; prevalenca do të ndryshonte dukshëm midis komunitetit, një repart psikiatrik në spital dhe një mjedis mjeko-ligjor.
Faktorët e rrezikut janë karakteristika të lidhura me dhunën, por ato nuk janë shkaqe direkte të dhunës së të rinjve.Një kombinim i faktorëve individuale, marrëdhënie, komunitet dhe shoqëror kontribuojnë në rrezikun e dhunës së të rinjve. Hulumtimi mbi dhunën e të rinjve ka rritur kuptueshmërinë tonë për faktorët që i bëjnë disa popullata më të prekshme nga viktimizimi dhe kryerja e dhunës.
Ka faktorë të njohur të rrezikut që lidhen me dhunën e mundshme ndaj vetvetes dhe të tjerëve.Eshtë e rëndësishme të mbani mend se asnjë prej këtyre faktorëve të rrezikut vetëm, nuk është i mjaftueshëm për të parashikuar dhunën dhe mund të jetë e papërshtatshme ose potencialisht e dëmshme t’i përdorni ato thjesht si një listë kontrolli. Kjo listë nuk duhet të përdoret për të stereotipizuar ose stigmatizuar të rinjtë individualë sepse ato duket se i përshtaten një grupi të faktorit të rrezikut: faktorët e rrezikut në shkollë; faktorët e rrezikut personale; faktorët e rrezikut të komunitetit dhe mjedisit; faktorët e rrezikut familjar; faktorët e rrezikut elektronik.
Një shembull që trajtohet shumë në ditët e sotme është përdorimi i mjeteve elektronike dhe dhuna që shkakton ajo. Sa të rrezikuar janë fëmijët dhe përsonat që përdorin mjetet elektronike. Me një shaka të shkurtër themi se kur një fëmijë arrin të përdorë një telefon tablet apo kompjutër atëherë ai duhet të dije të përdorë edhe lavatricen, sobën, tharësen e rrobave, fshirësen etj. Fëmijëria dikur ka qënë më aktiv edhe natyrore sepse koha për ta shijuar atë ka qënë shumë me bollëk.
Përdorimi i këtyre mjeteve ndikon te fëmijet si agresivitet, vonesa në të folur, probleme te shëndetit mendor, etj. Dhuna elektronike dhe rreziqet e saj janë shume shqetësuese sepse ajo ka përhapje në përmasa të mëdha. Dhuna përmes internetit (Cyberbullying) është një situatë ku një fëmijë apo adoleshent është i ekspozuar ndaj një sulmi nga një fëmijë tjetër, një adoleshent ose një grup fëmijësh, nëpërmjet internetit ose telefonit celular. Mënyra më e fortë për të ndaluar dhunën elektronike është kur fëmijët mbrojnë fëmijët e tjerë dhe rekomandojnë hapat e më poshtëm: t’u mësohet fëmijëve respekti, ndjeshmëria dhe t’u thuhet atyre që të jenë të hapur. Gjëja më e rëndësishme është që ata të mos flasin online ose nëpërmjet mesazheve atë që kurrë nuk do të thonin apo bënin personalisht.
Fjala.al
