Nuk ka asgjë më të zakonshme se teshtitja, prandaj nuk i kushtojmë shumë rëndësi kur na ndodh. Vetëm kur frekuenca e tij rritet gjatë gjithë ditës, ne pyesim veten nëse ka vërtet diçka po ndodh me ne.
Pse teshtijmë?
Shpjegimi më i thjeshtë është se reagimi automatik dhe i pavullnetshëm i trupit tonë ndodh kur hunda jonë zbulon diçka që e shqetëson atë (p.sh. një alergjen) dhe menjëherë do të përpiqet ta largojë atë. Megjithatë, ka arsye të tjera pse ndodh kjo.
“Tështima është një nga përgjigjet më të zakonshme të trupit tonë, megjithatë ne shpesh nuk gjejmë kohë për të menduar se si dhe pse ndodh”, shpjegon Tim Mynes, një mjek i urgjencës nga Virxhinia, duke shtuar se “është në thelb një lëshim i pavullnetshëm i ajrit që ndihmon trupin të largojë irrituesit, si alergjenët, aromat dhe pluhurin nga hunda dhe fyti”.
Sigurisht, siç thotë doktori, ky aktivitet do të vërehet fort kur të përballemi me diçka që na shkakton alergji apo ftohje.
Në të njëjtën kohë, përveç pluhurit, blozës, spërkatjeve të hundës dhe ekspozimit të papritur ndaj dritës, një traumë në hundë dhe thithja e ajrit të ftohtë mund të çojë në teshtitje. “Ne mund të teshtimë kur thithim ajër të ftohtë sepse mukoza e hundës do të thahet dhe plasaritet, duke shkaktuar të njëjtin reagim ndaj nervave në hundë si pluhuri”, thotë doktori.
Në fakt, sipas një studimi të vitit 2019 të publikuar në Scientific Reports, u vu re se teshtitja e shkaktuar nga drita e ndritshme, e cila njihet si teshtitja refleksore, është një tipar i trashëguar. Më konkretisht, në kampionin e hulumtimit prej më shumë se 3,400 njerëzve në Kinë, u identifikua një lidhje midis teshtitjes refleksore dhe një gjeni specifik.
Çfarë ndodh saktësisht kur teshtijmë?
Edhe pse mund të duket sikur po e shkaktojmë teshtitjen, në realitet trupi ynë kryen disa hapa derisa të arrijë këtë reagim.
Siç thotë Dilraj Kalsi, një mjek dhe themelues i një qendre mjekësore në Londër, “refleksi i teshtitjes fillon me acarimin e mukozës së hundës, siç perceptohet nga ciliat e këtyre qelizave. Këta receptorë dërgojnë sinjale nëpërmjet nervave ndijor trigeminal në qendrën e teshtitjes në palcën anësore të shtyllës kurrizore.”
Më pas, siç thekson doktor Kalsi, aktivizohen dy sinjale të ndryshme nervore, njëri në muskujt e faringut, laringut dhe sistemit të frymëmarrjes, duke shkaktuar teshtitje, ndërsa tjetri, nëpërmjet nervave parasimpatike, rrit sekretimin nazal dhe lot.
Nga ana tjetër, pak para teshtitjes, trupi përgatitet pasi muskujt e gjoksit shtypin mushkëritë ndërsa kordat vokale mbyllen, thotë Dr Mynes.
“Kur kordat vokale rihapen, ajri futet me forcë në rrugët e frymëmarrjes dhe përmes hundës me shpejtësi të madhe. Sytë mbyllen dhe diafragma lëviz lart ndërsa muskujt e kraharorit tkurren, duke çliruar ajrin nga mushkëritë,” shpjegon doktori.
Këto pika të lëshuara nga hunda dhe goja janë alergjenët që janë nxjerrë, megjithatë ato mund të përmbajnë viruse dhe mikrobe, duke i përhapur ato te njerëzit e tjerë. Kjo është arsyeja pse shkencëtarët na kujtojnë se kur teshtijmë, duhet të mbulojmë gojën dhe hundën duke teshtitur në brendësi të bërrylit ose në një faculetë. Nëse kjo nuk është e mundur, duhet të vendosim dorën përpara dhe menjëherë ta lajmë tërësisht./k.k
