Mentor HOXHA, Francë
Më 19 mars 2025 bëhen plot 130 vjet që kur vëllezërit francezë Louis dhe Auguste Lumière e kaluan kohën e tyre në Institutin e Kinematografisë në Lyon të Francës në rue Saint-Victor në qendër të lagjes Monplaisir duke e bërë qytetin e Lyonit djepin e Artit të shtatë. Ata krijuan filmin e shkurtër “Sortie d’Usine” që cilësohet si filmi i parë në botë. Ky film u realizua me një kamera-projektor të quajtur Cinematographe. Shtëpia e vëllezërve Lumiere e kthyer në muze i kushtohet kinematografisë dhe historisë së familjes Lumiere. Quhet Musée Lumière (Muzeu i Dritës) dhe është ndër destinacionet kryesore kulturore në Francë. Ky muze i jep krenari kinematografisë dhe Lyonit.
Për t’u njohur më shumë me vendlindjen e kinemasë, bashkë me katër kolegë të mi të qendrës NEPSOD, Graciela nga Italia, Nvard nga Armenia dhe Lilia e Sofia nga Ukrahina, vizituam me 18 mars 2025 këtë atraksion kulturor në Francë. Ideuese dhe organizatore e këtij evenimenti ishte Graciela. Për një orë e gjysëm, ne vizituam Muzeun Lumiere ku u njohëm kamerën-projektor Cinematographe, kinetoskopin Edison dhe me objekte të tjera që pasqyrojnë historinë artistike, intelektuale dhe industriale të periudhës. Pamë “Le Hangar” (Hangarin) ku u projektua dhe u shfaq filmi i parë në botë dhe pimë një kafe së bashku në Le Café Lumiére. Shtëpia e vëllezërve Lumiere ka edhe aromë shqiptare. Dy pionierët dhe kolosët më të mëdhenj të fotografisë në Shqipëri dhe në Ballkan në vitet ‘20-’40, Mikel dhe Gegë Marubi (Kodheli) u formuan pikërisht këtu. Përgjatë një shekulli, e gjithë shoqëria shqiptare pozoi në studion e tyre.
Mbresat nga vizita në Musée Lumiére i prezantuam në orën e mësimit para mësueses sonë të frëngjishtes, Znj. Laetitia Lescoat, ku ne po bëjmë një stazh tre mujor në Nepsod. Kjo qendër ka më shumë se dhjetë vjet ekspertizë në trajnime dhe mbështetje profesionale. Mbi 10,000 nxënës trajtohen çdo vit. 11535, persona u trajnuan në vitin 2024. Nepsod u themelua në vitin 2010. Pas aleancës me grupin Osengo në 2015 dhe nisjes së CFA L’Alternance, Nepsod po zhvillon ofertat e trajnimit dhe mbështetjes profesionale për t’iu drejtuar të gjithë audiencës: individëve (të rinj, të rritur dhe të moshuar), punonjës, punëkërkues dhe persona me aftësi të kufizuara. Nepsod është i shtrirë në gjithë rajonin Rhône-Alpes me 3 agjenci në Tarare (selia e tij), Lyon dhe Echirolles dhe ka rreth 10 vende trajnimi. Këtu janë trajnuar edhe shumë shqiptarë.
Lyoni, Kryeqyteti i Galëve, është sot kryeqyteti i rajonit më dinamik dhe më të pasur pas rajonit të Parisit. Ai është një qendër komunikimi midis jugut dhe veriut të Evropës. Ka dy aeroporte dhe tre stacione TGV. Me 1.7 milionë banorë është zona e dytë më e madhe metropolitane në Francë. Me një histori mbi 2,000 vjeçare, qendra e qytetit të Lionit është renditur si një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që nga viti 1998 dhe zbulon thesaret e tij, nga vendi antik i Fourvière deri te rrugët e Rilindjes të Lionit të Vjetër, duke kaluar pranë punishteve të mëndafshit të monumentit të Croix-Rousse, the Presqusse’î. Lyoni është prodhuesi i nëntë më i madh i barnave në botë, numri numri 1 në botë në vaksina dhe Boiron dhe numri 1 në botë në homeopati. Centre commercial në Part-Dieu është qendra më e madhe tregtare në Evropë me 267 dyqane, restorante dhe kinema. Lyoni është gjithashtu kryeqyteti Botëror i Gastronomisë dhe qyteti i Paul Bocuse.
Ai krenohet falë 4000 restoranteve të tij. Gjatë qëndrimit tim 8 vjeçar në Lyon, unë bashkë me bashkëshorten time Emën dhe djalin tim 15 vjeçar, Marion, por edhe me njerëzit e mi që kanë ardhur te unë në Lyon si vëllai im Pëllumb Hoxha me djalin e tij Iglin, kushëriri im Liman Hoxha me bashkëshorten e tij Bardhën dhe me dy fëmijët e tij, Rominën dhe Samelin, si dhe miku im Hysen Uka, kemi parë të gjitha rrugët, sheshet, parqet, lumenjtë, muzetë, teatrot, kienematë dhe vendet më të bukura turistike në Lyon. Kemi zbuluar rrugëtimin e tij mbi 2000 vjeçar nga lashtësia deri në ditët tona përmes vizitave të shpeshta në muzetë e shumta të këtij qyteti, si Musée des Confluences, Muze Gadagne, Musée des Tissus (Muzeu i Pëlhurave), Musée Cinéma et Miniatures (Muzeu i Kinemasë dhe i Miniaturave), Musée de l’illusion (Muzeu i Iluzionit), Musée de Beaux – Arts (Muzeu i Arteve të Bukura) ku ndodhen pikturat e famshme të Renoir, Monet dhe Cézanne etj. Kemi parë Teatrin Romak (Théâtre romain), ndërtimi i të cilit daton rreth vitit 15 para Krishtit duke e bërë një nga teatrot e para të Galisë Romake.
Në atë kohë ai kishte një kapacitet prej rreth 10,000 spektatorësh. Ky teatër është sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që nga viti 1998. Pranë tij ndodhet Musée Gallo-Romain që na zbulon përmes objekteve të kaluarën e largët të Lionit, historinë e qytetit romak, Lugdunum, aktivitetet e tij të shumta, mënyrën e jetesës së banorëve të tij, argëtimet dhe besimet e tyre. Në vitin 43 para Krishtit, nëntë vjet pas përfundimit të pushtimit të Galisë nga Cezari, qyteti romak i Lugdunum u themelua në bashkimin e Lumenjve Rhône dhe Saône. Për disa shekuj ishte “metropoli i vërtetë i Galëve”, kryeqyteti i provincës, selia e një prej faltoreve të mëdha të botës romake dhe një pikë kryesore tregtare midis Mesdheut dhe Veriut të Perandorisë.
Muzeu galo-romak dhe vendet arkeologjike në Saint-Romain-en-Gal zbulojnë më shumë se 2000 vjet histori antike në Lyon. Me një sipërfaqe prej 7 hektarësh, ky kompleks i madh i menaxhuar nga Departamenti i Rhône transporton vizitorë në një nga qytetet më të pasura të Galisë Romake në shekujt 1 dhe 4 pas Krishtit. Në bashkimin e Rhône dhe Saône, qëndron një nga vendet më emblematike kulturore të qytetit të Lionit, Musée des Confluences. Një ndërtesë unike në botë për shkak të arkitekturës dhe strukturës monumentale prej qelqi dhe çeliku.
Ai strehon një ekspozitë të përhershme 3,000 m² historinë e madhe të aventurës njerëzore, që nga origjina e saj deri në ditët e sotme. Lyoni ka edhe shumë vende të bukura turistike si La Basilique Notre-Dame de Fourvière, Place Bellecour, Vieux Lyon, Place des Terreaux, L’hôtel de ville de Lyon, L’Opéra de Lyon, Centre commercial de La Part-Dieu etj. Bazilika monumentale Notre-Dame de Fourvière (Zonja e Fourvière) është xhevahiri dhe simboli i Lionit. Ndodhet në kodrën Fourvière dhe ofron një panoramë të mrekullueshme të qytetit. E ndërtuar në shekullin e 16-të është e dukshme nga çdo pikë në Lion. Ajo u ndërtua për të pohuar fuqinë e Kishës Katolike përballë rritjes së fuqive laike dhe për të falënderuar Zotin për tërheqjen e forcave prusiane në luftë me Francën.
Ajo ka katër kulla tetëkëndëshe dhe kambanoren e saj në krye me një statujë të artë të Virgjëreshës. Pasi të vizitoni bazilikën, do të shkoni në Chapelle de la Vierge (Kapelën e Virgjëreshës) ngjitur, me tarracën e saj që ofron pamje panoramike të qytetit. Nga këtu shihet qyteti i Lyonit si në pëllëmbë të dorës. Monumente të tjera për tu parë janë edhe Cathédrale Saint-Jean (Katedralja Saint-Jean) dhe Tour Part-Dieu. Place Belleceur është zemra rrahëse në qendër të Lionit.
Statuja e kalorësisë e Louis XIV, Mbretit Diell qëndron në mes të sheshit me Kodrën Fourvière dhe bazilikën e saj në sfond dhe ndërtesat borgjeze që rrethojnë sheshin. Place des Terreaux është shtëpia e një shatërvani të mrekullueshëm që përshkruan katër degët e Garonne në formën e kuajve të egër. Ky shatërvan u krijua në 1888 nga Frédéric-Auguste Bartholdi, një skulptor i madh francez i famshëm për projektimin e Statujës së Lirisë. Figura femërore në qendër të saj përfaqëson Garonne, ndërsa katër kuajt përfaqësojnë degët e saj kryesore. Në lindje të Place des Terreaux është Hôtel de Ville de Lyon (Bashkia e qytetit të Lionit), një simbol dhe qendër administrative e Lionit. Kjo ndërtesë madhështore, shfaq elemente artistike të magjishme të shekullit të 17-të.
U ndërtua midis viteve 1646 dhe 1651 dhe u rindërtua pas një zjarri në 1674. Në katin e parë, katër seritë e dritareve të harkuara janë me medaljone që përfaqësojnë dinastinë Bourbon. Luani simbolik i qytetit është skalitur mbi pedimentet e katit të sipërm. Duke parë lart, do të shihni qendrën e ndërtesës: një kambanore e zbukuruar me një orë qëndron mbi statujën e kuajve të mbretit Henry IV. Ambientet e brendshme të dekoruara janë një mrekulli më vete. Ju do të vizitoni një dhomë pritjeje të stolisur me prarim dhe llambadarë të shumtë kristali. Përballë Bashkisë ndodhet Opera e Lyonit (L’Opéra de Lyon Opera) me një histori 150 vjeçare.
Godina e saj ka një arkitekturë spektakolare tradicionale dhe moderne. Tërheq vëmendjen me fasadën dhe hollin e saj të shekullit të 19-të. Do të vini re kontrastin befasues midis fasadës neoklasike dhe çatisë së xhamit shumë më moderne. Ajo hapi dyert e saj në 1831. Vieux Lyon është zemra e Lyonit të vjetër. Shëtisni nëpër trabulat (rrugët e fshehura) dhe zhytuni në historinë e gjallë të Lionit nga shkëlqimi i Rilindjes deri te roli i tij unik në prodhimin e mëndafshit. Eksploroni botën tradicionale të Bouchon Lyonnais dhe zbuloni se si legjendat e kuzhinës si Paul Bocuse ndihmuan në formimin e reputacionit të qytetit.
Përgjatë Saône-së, Lioni i Vjetër është i ngjyrosur me një hijeshi rilindase dhe humaniste. Kalatat e Rhône-it, më të ashpra, kanë madhështinë e klasicizmit. Eksploroni me biçikletë ose më këmbë brigjet e dy lumenjeve të famshëm Rhône dhe Saône. Ndiqni Saône për të zbuluar portin e vjetër Rambaud. Shkoni në Tête d’Or, parku zoologjik dhe botanik më i njohur në Lyon. Këtu shëtisni i qetë nën hijen e pemëve shekullore dhe shikoni kafshë, shpendë, zvarranikë dhe bimë nga të gjitha kontinentet e botës. Të shkruash për thesaret e mrekullueshme të Lyonit dhe për njerëzit e mrekullueshëm të tij nuk mjaftojnë as qindra libra dhe jo më një faqe gazete.
