Përgatiti: Leonard Veizi
Ka më shumë se 80 vjet që kjo ditë kujtohet për çdo vit. Ishte mesi i muajit maj të vitit 1944 kur Gjeneralët Ajzenhauer e Montgomeri, kryeministri Çërçill dhe mbreti Xhorxhi VI u takuan së bashku për të diskutuar planin “D – Day” mbi zbarkimin e forcave aleate në Evropë…
…Më 6 qershor 1944, në kuadër të Luftës së Dytë Botërore, aleatët perëndimorë ndërmorën në terren një nga operacionet më të guximshme dhe vendimtare të konfliktit: Zbarkimin në Normandi, të njohur edhe si “D-Day” apo “Dita D”. Ky ishte fillimi i Operacionit Overlord, ofensiva që synonte çlirimin e Evropës Perëndimore nga pushtimi nazist dhe hapjen e një fronti të dytë përballë Gjermanisë hitleriane, që deri atëherë përballonte kryesisht sulmet e Ushtrisë së Kuqe në lindje.
Operacion amfib
Operacioni nisi me zbarkimin e rreth 155,000 trupave aleate në pesë plazhe të koduara me emrat Utah, Omaha, Gold, Juno dhe Sword, të shtrira në bregdetin e Normandisë në Francën veriperëndimore. Në sulm morën pjesë:
-5 divizione këmbësorie në valën e parë të zbarkimit,
-11,000 avionë që ofruan mbështetje ajrore dhe hodhën 24,000 parashutistë pas vijës armike,
-7,000 anije luftarake dhe logjistike, duke përfshirë edhe rreth 1,200 luftanije dhe fregata që ofronin zjarr mbështetës.
Ky ishte dhe mbetet zbarkimi më i madh amfib në histori, i ndërlikuar nga moti i keq dhe rreziqet logjistike, por i planifikuar me përpikëri nga një aleancë komplekse ushtarake e udhëhequr nga gjenerali amerikan Duajt D. Ajzenhauer, Komandanti Suprem i Forcave Aleate në Evropë.
“Muri Atlantik”
Forcat gjermane kishin ndërtuar fortifikime masive përgjatë bregdetit perëndimor të Evropës – të ashtuquajturin Muri Atlantik, nën drejtimin e marshallit nazist Ervin Romel. Ky sistem përfshinte:
-bunkerë me artileri të rënda,
-mina tokësore dhe detare,
-telat me gjemba,
-pengesa çeliku dhe mjete të tjera për të ndaluar zbarkimet e tankeve.
Pavarësisht kësaj, ushtarët aleatë arritën të çajnë vijën gjermane, me çmimin e rreth 10,000 viktimave, përfshirë rreth 4,400 të vrarë në ditën e parë. Rreth dy muaj më vonë, forcat aleate çliruan Parisin dhe u nisën drejt Gjermanisë.
Debati Strategjik
Zgjedhja e Normandisë si pika e zbarkimit nuk ishte pa kundërshti. Uinston Çërçill, kryeministri britanik, ishte skeptik për suksesin e një operacioni të përmasave kaq të mëdha në Francën veriore. Ai argumentonte:
-Se fortifikimet gjermane në Francë ishin të pakalueshme, dhe se rreziku për humbje masive ishte tepër i lartë.
-Se një zbarkim në Ballkan – në zonat e Adriatikut dhe Jonit (në Kroaci, Shqipëri, Greqi) – do të përballej me më pak trupa gjermane, dhe do të lejonte një avancim më të shpejtë drejt Berlinit përmes Evropës Qendrore.
-Një strategji e tillë do të ndalonte përparimin e ushtrisë sovjetike në Evropë dhe do të parandalonte vendosjen e regjimeve komuniste në pjesën lindore të kontinentit pas luftës.
Megjithatë, amerikanët, të udhëhequr nga Presidenti Franklin D. Ruzvelt dhe Shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Xhorxh S. Marshall, këmbëngulën për një sulm të drejtpërdrejtë në Francë, si mënyra më efikase për të ndarë barrën me Bashkimin Sovjetik dhe për të shkatërruar makinerinë gjermane nga perëndimi. Argumenti amerikan mbizotëroi, me mbështetjen e komandantëve ushtarakë britanikë dhe kanadezë.
Pasojat
Uinston Çërçill, kishte të drejtë në disa prej parashikimeve të tij:
-Numri i viktimave në Normandi ishte shumë i lartë, siç ai e kishte paralajmëruar.
-Gjithashtu, Ushtria e Kuqe përparoi në mënyrë të pakthyeshme në Evropën Lindore, duke vendosur regjime komuniste në Poloni, Hungari, Rumani, Bullgari dhe pjesërisht në Ballkan, përfshirë Shqipërinë.
Megjithatë, suksesi i operacionit në Normandi solli një fitore strategjike dhe psikologjike për aleatët, që shënoi fillimin e fundit për Rajhun e Tretë, dhe i dha Perëndimit kontrollin mbi pjesën më të madhe të Evropës Perëndimore në periudhën e pasluftës.
Epilogu
Zbarkimi në Normandi nuk ishte vetëm një operacion ushtarak; ai përfaqësonte edhe një betejë të madhe strategjike dhe diplomatike brenda aleancës anglo-amerikane. Ai tregoi përfitimet dhe pasojat e zgjedhjeve të mëdha në kohë lufte, dhe ndikoi drejtpërdrejt në ndarjen e Evropës që pasoi në periudhën e Luftës së Ftohtë.
Uinston Çërçill, mund të ketë pasur të drejtë për Ballkanin, por historia do ta njohë gjithsesi Ditën D si momentin kur demokracitë perëndimore filluan rimarrjen e kontinentit.
