Në Egjipt, arkeologët kanë gjetur mbetjet e një tempulli kushtuar Zeus-Kasios duke gërmuar vendin arkeologjik të Tel al-Farma, qyteti antik i Pelusium. E kishin kërkuar për gati një shekull
Mbetjet e një tempulli kushtuar Zeusit (në versionin lokal të Zeus Kasios) po dalin në dritë në Sinain egjiptian. Zbulimi u bë në zonën arkeologjike të Tel al-Farma, qyteti antik i Pelusium. Zbulimi ka një rëndësi të madhe si shembull i sinkretizmit në antikitet, pra i shkrirjes së besimeve të ndryshme fetare: në këtë rast, kulti i perëndisë greke të qiellit Zeus ishte bashkuar me atë për hyjnitë rajonale që banonin në mal, Kasios. Një zbulim i shumëkërkuar. Gërmimet e para në atë zonë datojnë në vitin 1910: ishte arkeologu francez Jean Clédat që zbuloi mbishkrime të vona greke në një zonë që tregonte praninë e një tempulli, të cilin ai nuk ishte në gjendje ta gjente.
GJURMËT E GRANITIT
“Gërmimet e tempullit filluan në afërsi të dy kolonave të mëdha graniti, të cilat përfaqësonin derën e hyrjes, e cila ra përtokë për shkak të një tërmeti antik”, tha sekretari i përgjithshëm i Këshillit Suprem të Antikiteteve Egjiptiane, Mustafa Waziri. “Tempulli u ndërtua me tulla balte mbi një platformë të ngritur dhe tavani i tij mbështetej nga kolona graniti rozë. Një shkallë ngjitëse e mbuluar me mermer është përdorur ndoshta nga besimtarët për të arritur në platformën e tempullit. Arkeologët kanë gjetur blloqe të tjera të mëdha graniti rozë në afërsi të tempullit: ato ndoshta ishin hequr nga tempulli për t’u ricikluar në ndërtimin e kishave. Duke shtrënguar traun, arritëm në tempullin aktual: këtu u gjet edhe një mbishkrim që plotëson atë të mëparshëm, duke zbuluar se perandori Hadrian (76-138 pas Krishtit) urdhëroi shtesa të reja në tempullin e Zeus Kasios: atëherë ishte Titus Flavio. Tiziano, prokuror i Aleksandrisë, për të kryer punën.
BETEJA TOKËSORE DHE KOZMIKE
Qyteti i Pelusium, pranë të cilit qëndronte tempulli, daton në periudhën e vonë faraonike dhe kaloi nëpër epokat greko-romake dhe bizantine. Ishte një qytet-kështjellë e rëndësishme për të mbrojtur kufijtë ekstremë lindorë të deltës së Nilit egjiptian. Për shembull, në shekullin e 8-të para Krishtit, mbreti asirian Senakeribi, duke përparuar nga mbretëria e Judës, në një përpjekje për të pushtuar Egjiptin, nuk ishte në gjendje të pushtonte qytetin, i cili në vend të kësaj ra në duart e Persianëve në 525 para Krishtit. Mali Kasios, objekti i kultit “hibrid”, ndodhet përgjatë kufirit aktual midis Sirisë dhe Turqisë, në një zonë që tani është militarizuar. Pikërisht këtu, sipas mitologjisë greke, ekzistonte lufta për epërsi kozmike midis Zeusit dhe Tyfonit, përbindëshit të stuhisë. Zeusi arriti të mposhtte Typhon me rrufenë e tij dhe më pas e varrosi nën Etna, Siçili, në një distancë që vetëm perënditë mund ta mbulonin shpejt në kohën mitike.
NJË SHTËPI PËR TË GJITHË PERËNDITË
Mali Kasios (lokalisht i quajtur Jebel al-Aqra) ishte gjithashtu një vend i lashtë adhurimi për banorët e kananitëve (një zonë që përfshinte Izraelin e sotëm, Palestinën, Libanin, Sirinë dhe Jordaninë): për ta përfaqësonte shtëpinë e hyjnive të ndryshme. Për shembull, i perëndisë së stuhisë Ba’al Zephon. Njerëzit e qytetit të lashtë port të Ugarit e nderuan malin si selinë e pallatit të Ba’al dhe motrës së tij Anat. Mali Kasios përmendet gjithashtu në Bibël, si dhe mali Zafon.
Më pas erdhën grekët që kapën shenjtërinë e malit dhe transferuan kultin e Zeusit atje duke marrë parasysh traditën vendase, duke e riemërtuar pikërisht Zeus-Kasios. Të lashtët, me pak fjalë, ishin shpesh fleksibël për sa i përket besimeve fetare, duke i njohur ato të të tjerëve si të vlefshme, deri në pikën e shkrirjes së tyre me të tyret.
