Korrieri i çetës
Në vitet e Luftës së Dytë Botëror
Ai ka tre plagë lufte, të treja të mara nga luftimet me nazistët gjermanë. Mersin Mixha rrëfen vitet ku ai u bë pjesëmarrës i Luftës Nacionalçlirimtare: “U linda në Plesat të Gjirokastrës, që është zonë e Labërisë. Sapo kisha mbushur 13 vjeç kur u bashkova me forcat e Lëvizjes Nacional Çlirimtare.
Në 16 tetor 1942 u formua njësiti gueril i fshatit. Erdhën nga Qarkori i Gjirokastrës të deleguarit dhe u formuan Këshilli Antifashist Nacionalçlirimtar. U formua dhe baza partizane në Cepo, me komandant Xhipe Kozakun. Ndërsa në 12 dhjetor 1942 në Fushë Bardhë, u formua çeta “Çerçiz Topulli”. Unë isha korrier në atë çetë, ku komandant ishte Dilaver Poçi e komisar Gani Haloçi.
Çeta u zmadhua dhe në 7 gusht 1943 u formua batalioni “Asim Zeneli”. Ky ishte një batalion i koracuar pasi kishte dhe artileri. Në 26 janar 1944 me këtë bërthamë u formua Brigada VI Sulmuese ku komandant ishte Tahir Kadare, e komisar Mustafa Matohiti.
Kjo brigadë, në përbërje të Korparmatës së III të Ushtrisë NAÇl kaloi kufijtë e vendit për të luftuar nazistët. Me një urdhër të Komandës së Përgjithshme, kjo brigadë u kthye për në Kosovë me qëllim stabilizimin e situatës”.
Rrëfen ish-shefi i përgatitjes luftarake në Komandën e Aviacionit
Nga Leonard Veizi
Asnjë prej tyre nuk fluturon më. Kontingjenti prej 200 avionësh, që përbënin flotën ajrore shqiptare, tashmë është kthyer në një fosile e kohëve moderne. E pra ai thotë se shumë prej MIG-ëve, mund të rehabilitoheshin, aq sa flota shqiptare të kishte avionët e saj dhe të mos priste ta ndihmonin të tjerët në rast rreziku. Kjo padyshim kjo i sjell një trishtim të madh dhe një revoltë të vogël njëkohësisht.
Mersin Mizha për një kohë të gjatë zv.komandant i Forcave Ajrore, shef i Përgatitjes Luftarake por dhe shef i Sigurimit të Aviacionit, megjithëse një “dossie” e pa eksploruar, tenton të shpalosi disa fletë nga arkivi i tij personal. “Për të tjerat, më vonë” – thotë ai.
Pas çlirimit të vendit si do të vazhdonte rrjedha e jetës tuaj?
Në 1947 më thanë se do të shkoja të studioja për pilot, në Jugosllavi. Grupi ynë fillimisht përbëhej nga 25 kursantë por në fund rezistuam vetëm 12. Shkuam në qytetin Pançevo, 17 kilometra larg Beogradit ku morëm për një vit mësimet e para me avionët dhe me ajrin.
Ndër kuadrot e para që Shqipëria ka çuar për studime për pilot në vitin 1945 kanë qenë: Babaçe Faiku, Vasil Trasha, Peço Polena, Edip Ohri, Thanas Gjiknuri, Herakli Gazhdani, Masar Aga, etj. Ishin 95 kuadro të cilët u përzgjodhën për të vazhduar shkollën. Por gjatë rrugës një pjesë e madhe e tyre u seleksionuan, për dy arsye, shëndetësore dhe politike. U kuptua shpejt se pilotët duhet të ishin njerëzit më besnik. Nëse nuk plotësonte kushtet për të qenë i tillë, gjithmonë do të ishte dyshimin se me një avion mund të arratiseshe.
Si do të vazhdonin studimet tuaja?
Me prishjen e marrëdhënieve meJugosllavinë, na tërhoqën. Pas një muaj pushimi na thirrën e na thanë se do shkonim për studime në Bashkimin Sovjetik. Shkuam për studime në qytetin Engels, për bombardues strategjik tip “Turbolev”. Por meqenëse Shqipërisë nuk i duheshin avionë të tillë, na i ndërprenë studimet e na çuan në qytetin Çakallov ku duhet të studionim për avionë gjuajtës.
Këta ishin avion mund të fluturonin deri në 8500 metra në lartësi. Kishin në përbërje tre mitraloz të sinkronizuar njëri prej të cilëve ishte universal që qëllonte nga kabina e pilotit në 360 gradë. Mbante 2 bomba nga 250 kg dhe 2 predha reaktive. Në bord gjithashtu kishte 60 bomba që përdoreshin kundër forcave këmbësore dhe 10 bomba kundër aeroplanëve sulmues.
Këta avionë me një motor prej 2600 kuaj/fuqi e që kishim marrë pjesë në luftën e Dytë Botërore, gjermanët i cilësuar si “Vdekja e Zezë”. Megjithatë përsëri nuk zumë karar. Pas disa kohësh në dërguar në një tjetër shkollë ku studiuam për avionë gjuajtës-kapës të distancave të largëta e kështu na çuan në qytetin Tollmaçov në Siberi. Kjo shkollë quhej: shkolla e pilotëve “Flamuri i kuq i punëtorëve të Stalingradit”.
Përse u dërguan shumë ushtarakë për aviacion kur Shqipëria ende nuk kishte avionë?
Qëllimi ishte që të krijohej një regjiment aviacioni. Dhe kjo u kurorëzuar në 24 prill 1951 me formimin e skuadriljes së parë të aviacionit shqiptar në përbërje të së cilit ishin 12-të avionë gjuajtës rus tip JAK-9P të Luftës së Dytë Botërore. Kjo skuadrilje u vendos në aerodromin e Tiranës, në Laprakë. Por kompletimi do të vijonte pas një viti, me aviatorë e specialistë të tjerë. Ndërsa Peço Polena dhe Masar Aga ngritën avionin e parë në qiellin Shqiptar.
Cilat do të ishin detyrat e para që do të merrte aviacioni ushtarak?
Deri në atë kohë, mbi hapësirën ajrore të Shqipërisë, fluturonte çdo lloj avioni, ushtarak e transporti, me leje dhe pa leje. Që nga vënia në funksion e skuadriljes së parë të aviacionit shqiptar, këto fluturime u ndaluan. Që nga ai çast ne kishim mundësi të kontrollonim hapësirën tonë ajrore. Pra ishim zot të ajrit.
Si rezultat i kësaj shumë avionë që dërgoheshin nga NATO me objektiv e destinacion, nuk i arritën objektivat e detyrave të tyre. Ata u zbuluan nga pilotët tanë dhe u detyruan të ulen në aerodromet shqiptare si rob-ajror. Një prej këtyre aeroplanëve ndodhet në kalanë e Gjirokastrës.
Këto veprime të aviatorëve tanë janë vlerësuar jo vetëm nga Komanda e Forcave Ajrore. Në një vizitë që Enver Hoxha bëri në Rinas në 20 qershor 1963, me efektivin pilotë, e inxhiniero-teknik, mes të tjerash tha: “Avionët tanë janë si shqiponjat e hekurta që zotërojnë kupolën qiellore të Shqipërisë”
Si u organizuan avionët që erdhën në Shqipëri nga BS e Kina?
I gjithë ky aviacion u inkuadrua në 3 regjimente gjuajtës-bombardues të cilët u inkuadruan në tre aerodrom të Klasit të Parë që ishin Gjadri, Rinasi dhe Kuçova. Reparti i parë ushtarak i aviacionit u krijua në Tiranë në vitin 1951, në Aerodromin e Laprakës, ndërsa Regjimenti i parë i Aviacionit Reaktiv u krijua në vitin 1955 në Kuçovë. Ai do të pasohej më pas me krijimin e Repartit të Transportit Ushtarak në Tiranë, Regjimentin e Rinasit, Shkollën e Aviacionit, Regjimentin e Helikopterëve, Regjimentin e Gjadrit, të gjithë me avionë e helikopterë të prodhimit lindor. Por që më 14 shkurt të vitit 1947 ishe krijuar kompania e VAIN-it për vrojtimin e hapësirës ajrore dhe informimin për objektet e zbuluara.
Si ka qenë organika drejtuese e Flotës ajrore dhe cila ka qenë detyra juaj ?
Në fillimet e tij e deri në vitin 1974, aviacioni ka qenë pjesë e Komandës së Mbrojtjes Kundër Ajrore të Shtetit Shqiptar, ku Komandanti i Aviacionit ishte njëherazi zëvendëskomandant i MKA-së. Komandanti i parë i aviacionit ka qenë Kolonel Edip Ohri, i cili e ka komanduar atë deri në vitin 1974.
Nga viti 1975 e më pas, komandantë të aviacionit kanë qenë Bardhyl Taçi, Kolonel Klement Aliko, Gjeneral Perlat Binaj, Gjeneralbrigate Astrit Jaupi…. Në vitin 1974 aviacioni ishte komandë më vete, deri në vitin 1995, kur aviacioni u bë pjesë e Forcave të Mbrojtjes Ajrore. Fillimisht Komanda e Aviacionit ka pasur këtë përbërje: Komandant: Edip Ohri, shef Shtabi: Elmaz Hasmataj, shefi Operativ i Komandës Vasil Qiraxhi dhe shef i Përgatitjes Luftarake Mersin Mixha.
Si u dislokua Flota Ajrore
-Grupimi i parë i avionëve luftarakë u bë në Tiranë në vitin 1951, me avionë PO-2 e JAK-18.
-Reparti i parë i Aviacionit Reaktiv u krijua në vitin 1955 në Kuçovë me avionë MIG-15.
-Në vitin 1957 krijohet Reparti i Transportit Ushtarak në Tiranë, me avionë Po-2, JAK-18 dhe helikopterë MI-1 dhe MI-4.
-Në vitin 1962 u krijua Regjimenti i Aviacionit në Rinas, me avionë MIG-19 dhe një skuadrilje me avionë MIG-17. Po në vitin 1962 krijohet edhe Shkolla e Aviacionit.
-Në vitin 1967 krijohet Regjimenti i Helikopterëve, me mbi 30 helikopterë të rinj MI-4.
-Në vitin 1974 krijohet Regjimenti i Gjadrit, me avionë MIG-21 dhe MIG-19.
-Në vitet ’70 Aviacioni Luftarak kishte në efiçensë të plotë mbi 70 avionë MIG-19 dhe 12 avionë MIG-21, një skuadrilje luftarake me MIG-17 dhe shumë avionë luftarakë-mësimorë të tipit MIG-15. Pjesë e parkut ushtarak të avionëve ishin edhe katër avionë transporti IL-14, që shërbenin si avionë për transport qeveritar apo për studime ushtarake e gjeografike.
-Në Tiranë, në fushën e Laprakës u dislokuan 12 avionë transporti të lehtë AN-2 për transport trupash dhe në ndihmë të ekonomisë. Në Shkollën e Lartë të Aviacionit në Vlorë, veç avionëve reaktivë MIG-15, kishte edhe dy skuadrilje me avionë me helikë JAK-81, të cilët shërbenin për përgatitjen e pilotëve në vitin e parë të kualifikimit si pilot. Në Regjimentin e Rinasit kishte gjithashtu edhe një avion bombardues të lehtë tip IL-28.
