Që politika është një art i errët është klishe, por ngjarjet e vitit 2003 ndihmuan në shkatërrimin e besimit të publikut tek qeveria
Nga John Harris
Politika është në mes të një ringjalljeje të re laburiste. Keir Starmer merr frymëzim të madh nga fitorja dërrmuese e partisë së tij në vitin 1997. Tony Blair i ofron këshilla dhe rregullisht viziton studiot televizive dhe radiofonike. Gordon Brown ka gjetur një rol si ndërgjegjja e zhurmshme e politikës britanike. Ai ish-titani i “komms” Alastair Campbell tani është një podkaster super i suksesshëm dhe thirrës i gënjeshtrave të Brexit; Gjatë ditëve të fundit, ai ka mbrojtur në mënyrë hiperaktive Gary Lineker dhe ka kritikuar menaxhmentin e BBC. Madje ka diçka nga Laburistët e Ri në Rishi Sunak: stili i tij i të folurit pa klas dhe përpjekjet e tij për ta shitur veten si mjeshtër i efikasitetit teknokratik, i vendosur për ta tërhequr partinë e tij përsëri në rrjedhën kryesore.
Por tani, vjen një përvjetor i vështirë. E hëna e ardhshme do të shënojë 20 vjet nga pushtimi i Irakut: një kujtim jo vetëm i përgjegjësisë së Blair dhe të tjerëve për fatkeqësinë më të madhe politike dhe humanitare në të cilën ishte përfshirë Mbretëria e Bashkuar që nga Lufta e Dytë Botërore, por një moment kur qendra e supozuar politike u rrëzua papritur u përkul diku i pamatur dhe katastrofik. Mbështetja për pushtimin, të mos harrojmë, përfshiu edhe partinë konservatore dhe shumicën dërrmuese të shtypit britanik. Në këtë kuptim, përvjetori është një kujtesë e gjallë e rreziqeve të të menduarit në grup dhe e rezultateve të zymta të shtrydhjes së realiteteve komplekse në tregime të thjeshta.
Në një Irak thellësisht të plagosur, të prirur ndaj krizës – dhe në rajonin më të gjerë – njerëzit ende jetojnë me pasojat si çështje e përvojës së përditshme. Këtu, përkundrazi, shumica prej nesh kanë luksin e tmerrshëm për të menduar për luftën si një grup ngjarjesh të largëta dhe të zbehta. Vetëm javën e kaluar, një kolumnist në Financial Times mendoi se “brenda botës perëndimore, lufta në Irak ka lënë pak gjurmë” dhe se pushtimi “nuk e tronditi politikën”. Por një episod kaq domethënës do të kishte gjithmonë efekte të thella në Mbretërinë e Bashkuar, falë katastrofës së plotë të luftës dhe faktit që rasti për përfshirjen tonë shpejt doli të mos kishte asnjë bazë në fakt. Rezultati ishte një krizë e besimit të publikut që acarohet.
Kishte një kuptim të hershëm të kësaj në shkurt 2003, kur më shumë se një milion njerëz mbërritën në Londër për të demonstruar kundërshtimin e tyre ndaj një lufte që ndihej më e mundshme çdo orë. Zgjidh raportet e asaj dite, dhe një gjë në veçanti digjet: ndjenja se politika dhe pushteti ishin larguar nga publiku dhe kishin lënë një boshllëk të madh dhe shumë të shqetësuar. Citate për këtë qëllim u mblodhën nga dhjetëra: “Diçka ka ndodhur kohët e fundit, me mua dhe kaq shumë miq – ne thjesht e dimë se diçka nuk shkon në këtë vend. Askush nuk po konsultohet”; “Kjo nuk ka të bëjë me politikën partiake, por një ndjenjë të thjeshtë se demokracia është harruar.”
Më pak se një muaj pas fillimit të pushtimit, kryeqyteti i Irakut me sa duket ra në duart e forcave amerikane dhe miliona prej nesh u tha edhe një herë se thjesht kishim gabim. Por kushdo që e kujton luftën do të jetë i njohur me atë që ndodhi më pas: dhunë e pafund, nivele të mëdha vdekjesh, tmerret e kryera nga personeli amerikan në burgun e Abu Ghraib, dhe shumë të tjera. Më pas, në tetor 2004, u nxorën lajmet më befasuese nga të gjithë. BBC-ja e shprehu shkurt: “Iraku nuk kishte rezerva armësh biologjike, kimike apo bërthamore përpara pushtimit të vitit të kaluar të udhëhequr nga SHBA-ja, ka përfunduar kryeinspektori amerikan i armëve”.
Në vitin 2005, Blair fitoi zgjedhjet me mbështetjen e më pak se një të katërtës së elektoratit dhe shumica e laburistëve ra nga 167 në 66 vende. tha Gardiani. Kur SNP mundi laburistët në zgjedhjet skoceze të vitit 2007 dhe politika e atij vendi pësoi një ndryshim vendimtar – pikërisht kur Blair u largua nga pushteti – kjo ndodhi pjesërisht sepse udhëheqësi i atëhershëm i SNP-së, Alex Salmond, kishte prekur me sukses zemërimin e madh për luftën, duke akuzuar tullac Blair-i i gënjeshtrës (siç e tha një studim akademik, “problemet e votuesve me Westminster ishin përgjegjëse, me pakënaqësi me performancën dhe udhëheqjen e qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar dhe gjithashtu me çështjen e Irakut”).
Përplasja financiare erdhi një vit më vonë, e ndjekur nga prova të mëtejshme se politika ishte tani në një gjendje të paqëndrueshme dhe të paqëndrueshme: 2010 pa një stuhi të mbështetjes për Liberal Demokratët e njohur si “Cleggmania” dhe zgjedhjen e një parlamenti të varur. Dhe më pas erdhi një seri ndryshimesh sizmike: ngritja e Ukip, referendumi i pavarësisë skoceze i 2014 dhe zgjedhja si lider laburist i Jeremy Corbyn – reputacioni i të cilit për një lloj politike të supozuar të drejtë ishte i rrënjosur në kundërshtimin e tij ndaj aventurës në Irak. E djathta po ecnin me shpejtësi në rrugën izoluese dhe të paqartë që të çonte në Brexit, ndërsa e majta përqafoi llojin e ideve për të cilat Blair kishte paralajmëruar gjithmonë. Çfarëdo historie politike që kam mbuluar gjatë kësaj periudhe, kam dëgjuar të njëjtat refrene nga votuesit: verdikte të hidhura për kohën e tij në detyrë dhe shkarkime të politikanëve si gënjeshtarë. Iraku nuk ishte arsyeja e vetme për këtë, por ishte gjithmonë i pranishëm dhe i saktë.
Ideja e politikës si një tregti mashtruese është një klishe e lashtë, por në këtë rast njerëzit nuk e kishin gabim. Përvjetori i javës së ardhshme, në fakt, duhet të shërbejë si një kujtesë e tre mashtrimeve kaq thelbësore për politikën e luftës dhe pakënaqësisë publike që ato shkaktuan. Vështirë se ishte një zbulim, por raporti Chilcot i 2016-ës e konfirmoi: Blair dhe ndihmësit e tij paraqitën inteligjencë të dobët dhe të paqartë si provë autoritative të armëve të Irakut të shkatërrimit në masë. Ai e siguroi vazhdimisht vendin se nuk ishte marrë asnjë vendim nëse do të shkonte apo jo në luftë, por siguria e tij drejtuar Bushit në korrik 2002 se “Unë do të jem me ju, çfarëdo qoftë” sugjeroi se mendja e tij ishte vendosur prej kohësh.
Më pas, teksa pushtimi po afrohej dhe Këshilli i Sigurimit i OKB-së shqyrtoi opsionet e tij, Bler tha se “qëndrimi francez është se Franca do të votojë jo, pavarësisht nga rrethanat”, ndërsa presidenti Zhak Shirak kishte thënë diçka shumë të ndryshme: që inspektorët e armëve të OKB-së duhet të do t’i jepej më shumë kohë dhe nëse Iraku nuk do të bashkëpunonte, “për fat të keq, lufta do të bëhej e pashmangshme. [Por] nuk është sot.”
Kujtesa jonë për këto mashtrime mund të jetë zbehur, por efektet e tyre valëzohen. Iraku njolloi në mënyrë të frikshme rekordin e brendshëm të Blair dhe Brown dhe shënoi fundin e vizionit të Laburistëve të Ri të Britanisë si një vend i ri dhe me vetëbesim. Ai i bëri hi fantazitë e “ndërhyrjes liberale” dhe thelloi pakënaqësinë dhe shqetësimin që do të çonte në daljen tonë nga Evropa.
Për njerëzit që tani janë në krye të dy partive kryesore të Westminster-it, mund të ketë ngushëllim në idenë se ne mund të kthehemi disi në të qenit kombi relativisht i qetë, i rregullt, me pamje nga jashtë që ishim 20 vjet më parë. Por nuk ka kthim atje, dhe tmerret dhe shtrembërimet politike të luftës janë një nga arsyet kryesore pse.
Burimi: theguardian.com
