Nga Leonard Veizi
Çizme ushtarake, trupa të veshur me jelek antiplumb, automatikë të vegjël në gjoks të gatshëm për t’u shkrehur dhe skafandra në kokë. Më tej, një femër me fytyrë të dhunuar e gjakosur, mbi kokën e të cilës qan një djalë i ri. Dhe për më tej dy gishta që matin pulsin e saj ku menjëherë të krijohet bindja se ajo sapo ka dhënë frymën e fundit dhe gjakun e ka ende të ngrohtë. Në sfond dëgjohet kënga “Sinno me moro” apo “Ndryshe vdes” e vitit 1959 kompozuar nga Karlo Rustileli dhe interpretuar nga Alida Keli. Ky është epilogu i një prej realizimeve më traumatike dhe më të dhimbshme në kinemanë evropiane…
…”¡Dispara!”, i ardhur në shqip si “Gjuaj”, është një prodhim prej 108 minutash i vitit 1993, i njohur në anglisht si “Outrage”. Filmi është një dramë spanjolle me regji të Karlos Saura, dhe me skenar të Enzo Monteleone në bashkëpunim me Karlos Saura. Ai trajton tema si hakmarrja, dhuna dhe drejtësia vetiake. Me interpretimet e fuqishme të aktores italiane Françeska Neri dhe të spanjollit Antonio Banderas, filmi është një përzierje e ndjeshmërisë emocionale dhe reflektimeve sociale mbi dhunën dhe përgjegjësinë morale.
Ngjarja
Filmi përqendrohet te Ana – e cila interpretohet nga Françeska Neri, – një grua e fortë dhe e pavarur që punon si kërcimtare cirku dhe mjeshtre me armët e zjarrit.
Markos, një reporter i ri, shkon në një cirk për të shkruar një pjesë suplementin e fundjavës. Teksa largohej, akti i radhës është gati të nisë. Një grua hipur në kalë përfundon me gjuajtjen e tullumbaceve ndërsa është në lëvizje. Markos kthehet për ta intervistuar. Ajo e fton për darkë. Ata kërcejnë, dhe më pas kalojnë natën së bashku. Markos bie në dashuri me vajzën e bukur të cirkut. Ai i premton se do ta ndjekë atë në shfaqet që cirku do japi nëpër Evropë. Por shpejti, Markosit i duhet të largohet për të mbuluar një koncert në Barcelonë.
Fati ndërhyn kur tre mekanikë të rinj vijnë për të riparuar pajisjet e cirkut dhe pronari u jep atyre bileta falas për shfaqjen. Treshja shikon Anën të performojë. Pas shfaqjes, ata e ndjekin Anën në kabinën e saj dhe e përdhunojnë brutalisht. Edhe pse është lënduar rëndë, Ana vendos të hakmerret. E mavijosur, e gjakosur dhe e poshtëruar ajo merr pushkën e saj dhe shkon për t’i vrarë. E gjen lehtësisht dyqanin e servizit ku punojnë. Ajo i vret të tre djemtë dhe largohet pa u identifikuar qartë. Ana, e cila ka gjakderdhje të rëndë, duhet të vizitohet te një mjeke. Pas vizitës ajo u tregon autoriteteve se ajo është përdhunuar. Policia fillimisht nuk ka asnjë të dhënë për autorin e vrasjes së trefishtë, por pas intervistimit të mjekes nisin të dyshojë për Anën.
Ana ndalohet në autostradë nga dy oficerë; e zë paniku dhe i vret edhe ata, vendim për të cilin pendohet menjëherë. Marko i cili shkon në kabinën e Anës, gjen gjurmë gjaku kudo dhe ai dhe autoritetet shkojnë në kërkim të Anës. Ajo hyn në një shtëpi fshati ku jetojnë një çift dhe dy fëmijë të vegjël. Markos është përgjegjës për thyerjen e ngërçit midis Anës dhe policisë, por ai arrin shumë vonë për ta ndihmuar atë; policia hapi zjarr ndaj saj dhe ajo vdes në krahët e tij.
Analiza
Pas një sulmi brutal dhe përdhunimi nga një grup meshkujsh, Ana vendos të marrë drejtësinë në duart e saj, duke nisur një seri hakmarrjesh të dhunshme.
Filmi eksploron konceptin e drejtësisë, duke ngritur pyetjen nëse hakmarrja personale mund të justifikohet në rrethana ekstreme. Pasi sistemi ligjor dështon ta mbrojë Anën dhe të ndëshkojë kriminelët, veprimet e saj hapin një debat moral mbi kufijtë midis viktimës dhe agresorit.
Ana përfaqëson një figurë të fuqishme femërore që refuzon të dorëzohet përballë dhunës dhe padrejtësisë. Edhe pse aktet e saj janë të dhunshme, ato paraqiten si një reagim i fuqishëm ndaj një sistemi që shpesh injoron ose dëmton gratë.
Marrëdhënia mes Anës dhe Markosit është një element qendror i filmit. Ndërsa Markos përfaqëson një figurë mbështetëse dhe më pak të dhunshme, ai bëhet pjesë e rrugëtimit të Annës, duke reflektuar mbi ndërlikimet emocionale të dashurisë dhe besnikërisë.
Filmi tregon se si dhuna gjeneron më shumë dhunë, duke krijuar një cikël të pashmangshëm që ndikon në psikologjinë e individëve dhe shoqërisë.
Karlos Saura sjell një atmosferë të ngarkuar emocionalisht me përdorimin e ngjyrave të errëta dhe ndriçimit dramatik, që reflektojnë ankthin dhe tensionin e personazheve. Skenat me armë dhe aksion janë të realizuara me një intensitet të lartë, ndërsa momentet intime midis Anës dhe Markosit shtojnë një ndjenjë humanizmi në mes të kaosit.
Françeska Neri ofron një performancë të fuqishme dhe komplekse, duke e bërë Anën një figurë të ndërlikuar dhe të ndjeshme, ndërsa lufton për të rimarrë kontrollin e jetës së saj.
Antonio Banderas, me karizmën e tij të zakonshme, sjell një kontrast me natyrën më të egër të Anës, duke portretizuar një personazh që përpiqet të balancojë ndjenjat e tij me situatën e dhunshme.
Epilogu
“¡Dispara!” është një reflektim mbi padrejtësitë sociale dhe psikologjinë e viktimës, duke treguar pasojat e dhunës dhe përpjekjet njerëzore për të gjetur drejtësi. Ai lë shikuesin me pyetje të hapura mbi moralin, përgjegjësinë dhe aftësinë e individit për të kapërcyer traumën.
Filmi është një shembull i fuqisë së kinemasë për të adresuar tema të vështira dhe për të provokuar debate mbi drejtësinë dhe dhunën në shoqërinë moderne.
