Valter Gjoni: Si e takova Santa Klausin në koordinatën 66º 32’ 35” në Arktikun e Veriut
Nga Leonard Veizi
Është Krishtlindje…
Për të gjithë ata që nuk besojnë, fëmijë të zhgënjyer nga ëndrra apo të rritur bindshëm që e mohojnë, Babagjyshi i Krishtlindjeve ekziston. Ai quhet Santa Klaus, është i veshur me rroba të kuqe, ka mjekët të bardhë e mban rrip të gjerë në mes e kapele me xhufkë mbi kokë.
Asgjë e pazakontë deri këtu që të na çudisë më shumë. Gjithçka sipas legjendës mijëvjeçare. Për më tepër që në këtë periudhë të lavdishme të kibernetikës apo të shpejtësisë kozmike, ai lëviz me të njëjtën slitë të tërhequr nga drerët…
…Në të vërtetë, Babagjyshi nuk është as më pak e as më shumë, po një punonjës i thjeshtë i bashkisë së Rovaniemit, një qytet në thellësi të Finlandës, që me koordinatë të saktë është ndërtuar në atë segment ku kalon dhe paraleli i parë i globit kur zbret nga Arktiku i Veriut.
Sot, në regjistrin e gjendjes civile Babagjyshi mund të ketë gjithfarë emri tjetër, por për të gjithë ata që e takojnë fizikisht, fëmijë a njerëz në moshë, është vetëm se Klausi i Shenjtë. Kush nuk beson, mund të marri rrugën për në Helsinki, dhe pa zbritur nga avioni do të informohet për ekzistencën e Santa Klausit, pikërisht në koordinatën 66º 32’ 35”. Për më tej mund ta zgjedhësh vetë mjetin që të mbërrish në destinacionin e mahnitshëm.
Por për të arritur tek kasollja e Babagjyshit Klaus do të duhet të përshkosh 800 kilometra rrugë. Këtë e bëjnë përgjatë gjithë vitit, të paktën 500 mijë njerëz, të cilët janë të fiksuar të përmbushin një ëndërr të fëmijërisë së kahershme. E në këtë mori njerëzish që ndërmarrin pelegrinazhin e jashtëzakonshëm, padyshim ka dhe shqiptarë, njerëz që lënë klimën e ngrohtë të Mesdheut, për t’u ngjitur afër Polit të Veriut.
Valter Gjoni, një nëpunës i rëndësishëm në Bashkisë së Tiranës, gjithashtu ka pasur një përvojë të tillë. Për kuriozitetin e çdo njeriu, qoftë dhe të një gazetari që i troket në zyrë ai rrëfen se si mbërriti në qytetin e famshëm të Finlandës, vetëm për të takuar të shenjtin Klaus, që në të vërtetë ashtu si vetë ai, ishte një punonjës Bashkie, veç me një detyre tjetër, të priste e të përcillte njerëzit që ishin të afeksionuar të takonin një herë në jetën e tyre babagjyshin e ëndrrave të vegjëlisë. Në këtë rrëfim të tij, vjen përvoja e pazakontë; një rrugëtim i gjatë dhe impresionues për në Rovaniem, qyteti finlandez ku jeton Babagjyshi i Krishtlindjeve.
Në Finlandë
Ai e thotë me një lloj kënaqësie që Santa Klausin, apo Babagjyshin e Vitit të Ri siç jemi mësuar t’i themi që shumë kohë më parë, e ka takuar para shumë vjetësh. Ndodhej në Finlandë, në një stazh të Këshillit të Evropës, ku kaloi rreth një muaj në institutin “Gustave Lunden”. “Ishte muaji nëntor dhe gjatë udhëtimit për të shkuar në drejt Helsinkit, që në avion u ndeshëm me një informacion të bollshëm për Santa Klausin. Madje atje na dhanë dhe një pyetësor se çfarë dëshirash kishim për t’i bërë Santa Klausit. Unë kisha dy dëshira, që në fakt m’u realizuan. Një nga dëshirat ishte që Babagjyshi i Vitit të Ri, t’u dërgonte fëmijëve të mi një letër dhe dëshira e dytë ishte që nëse krijohej mundësia të vizitoja qendrën, e cila në fakt ishte goxha larg, të paktën 800 kilometra nga Helsinki. Rovaniem është qendra e qytetit. Ndërsa Babagjyshi i Vitit të Ri qëndron në rrethin Arktik, thënë saktë në 66 º 32’ 35”. Ky është paraleli i parë që vjen nga Poli i Veriut”, thotë gjatë rrëfimit të tij Valter Gjoni.
Drejt Rovaniemit
Valter Gjoni thotë se ka shfrytëzuar një fundjavë për të udhëtuar me tren për rreth 6-të orë, e për të mbërritur në Rovaniem. Aty ndodhej një rezidencë shumë interesante e quajtur “fshati i babait të krishtlindjeve”, i organizuar si një resort turistik. Në këtë vend shkohet me të gjithë mjetet, tren, avion, makinë, me slitë, me kuaj madje dhe me drerë. Turizmi në këtë vend është i pandërprerë në dimër e në verë. Natyrisht që ka shumë turistë. Por ka dhe komoditet shumë të përshtatshëm. Është një fshat i tërë me kabina mjaft komode dhe mjaft të sistemuara.
Rilindja e qytetit të shkatërruar
Vizitën e parë në këtë vend dhe idenë e parë e ka dhënë Eleonor Rusvelt, bashkëshortja e presidentit amerikan Frenklin Ruzvelt. Ajo ka qenë për disa kohë kryetare e UNRRA-s, që ishte një organizatë paraprijëse e UNICEF-it të sotëm. Pra është një organizëm i Kombeve të Bashkuara. Gjatë rrëfimit të tij për këtë temë Valter Gjoni thotë: “Eleonor Rusvelt u ndodh në atë qytet në vitin 1950 për faktin se ai territor u bë një shesh lufte gjatë Luftës së Dytë Botërore. Aty luftuan shumë ushtri, gjermane, ruse, angleze, suedeze, finlandeze. Kështu që i gjithë Ravaniemi i dikurshëm u shkatërrua. Në kuadrin e ndihmave humanitare zonja Rozvelt mori rrugën e gjatë e të vështirë për të mbërritur në këtë qendër. Aty u njoh dhe me legjendën. Santa Klaus, ose Babagjysh të Krishtlindjeve, ka pothuaj në gjitha vendet e brezit të Arktikut. Por Norvegjia dhe Suedia ia kanë lënë Finlandës të mbajë këtë flamur. Ndërkohë që Santa Klaus ka dhe në Kanada madje dhe në Shtetet e Bashkuara, por asnjë prej tyre nuk ka kthyer dhe institucionalizuar ashtu siç është bërë me atë të Finlandës”.
Historia e Santa Klausit finlandez
Ka lindur mbi bazë legjendash. Në Ravaniem kjo ka qarkulluar për pasojë se banorët jetoni thuajse të izoluar nga pjesa tjetër e botës. Madje dhe vetë ata nuk kishin shumë dëshirë të hapeshin. Ishin grupe sporadike turistësh që i konstatuan. “Zonja Ruzvelt, duke qenë se drejtonte një mision humanitar, mësoi pikërisht për këtë legjendë që fliste për një burrë më vlera humanitare, që dilte vizitonte dhe ndihmonte banorët e zonës. Kjo e ngacmoi mbi idenë e krijimit në institucion të Santa Klausit. Është një koncept që po të thellohet në studime me siguri dalin dhe gjëra të tjera. Por vetë në Ravaniem flitet për një legjendë ekzistuse, të cilën zonja Rusvelt e konceptoi në këtë formë që praktikohet dhe sot”, sqaron Valter Gjoni.
“Babagjyshi”, një punëtor bashkie
Në Ravaniem, realisht ka një person fizik i cili luan rolin e Santa Klausit përgjatë gjithë kohës. I pyetur rreth këtij detaji, Valter Gjoni shpjegon: “Kjo zonë administrohet nga një bashki, ka kryetarin e bashkisë. Ka një universitet për zonën. Zona ka 60 mijë banorë. Është një qytet me të gjitha kushtet. Vetëm se është në distancë nga shumë qytete të Finlandës. Babagjyshi është punonjës i bashkisë dhe paguhet nga bashkia. Por nga mënyra se si është konceptuar dhe organizuar jep mundësinë e grumbullimi të shumë të ardhurave, sepse në këtë resort padyshim gjen kafe, restorante, hoteleri, slita e dhurata të ndryshme. Të gjithë këtë mal me gjëra që ka ky vend, sjell goxha të ardhura. Por duhet theksuar se kjo veprimtari mbështetet shumë dhe nga shteti. Që në Helsinki, në aeroport, apo në stacionin e trenit është paneli me butonin elektronik që të lidh drejtpërdrejt me Ravaniemin, ku çdo kush mund të telefonojë për të bërë rezervimet e tij. Turizmi kryesisht është dimëror, po që nga matjet shkon deri në 500 mijë turistë në vit”.
Letra nga Finlanda
Por cili ishte emocioni i fëmijëve kur në Tiranë mbërriti një letër nga Santa Klausi finlandez? Valter Gjoni thotë: “Në fakt, unë nuk arrita ta konstatoj këtë emocion, sepse letra kishte mbërritur para meje. Kështu që nuk isha i pranishëm në gëzimin e tyre. Por, natyrisht edhe vetë u emocionova shumë. Gjithsesi nga e gjithë kjo përvojë mund të them se për gjithçka që thuhet në formë hamendësimesh se babagjyshi e ka shtëpinë “këtu” apo “atje”, unë arrita dhe pashë, Santa Klausin dhe shtëpinë e tij. Gjatë kësaj vizite më shoqëroi dhe kryetari i Bashkisë së Ravaniem, z.Harri Pokenen, me të cilin bëmë edhe një fotografi në prani të Santa Klausit”.
Burrat e shtetit që u takuan me Babagjyshin
Nuk janë vetëm fëmijët që kanë dëshirë të madhe të takohen me të. Miti i babait të Krishtlindjeve ka joshur dhe shumë burra shteti të cilët kanë marrë rrugën për në Rovaniem. 15 vjet pas ceremonisë së parë në Rovaniem u projektua kabina e parë nga arkitekti Tempi Purdy dhe madhësia e saj si dhe pajisjet ishin në gjendje t’u shërbenin mirë të gjitha grupeve të turistëve. Burrat e shtetit që kanë vizituar janë Leonid Brezhnjev i Bashkimit Sovjetik, Lindon Xhonson i SHBA-së, Josif Tito i ish-Jugosllavisë, Eduart Okab presidenti i Polonisë, Princi i kurorës së Suedisë, Karl Gustav, Shahu i Persidë, kryeministri italian Aldo Moro, Kryeministrja Golda Meir e Izraelit, presidenti i Senegalit, Senjor, etj.
San Nikola, pak histori për të
Babagjyshi i Krishtlindjeve në të vërtetë është një person, i cili realisht ka ekzistuar. Bëhet fjalë për San Nikolën, i cili në shumë vende quhet edhe Santa Klaus. I lindur në Patara, një krahinë e Turqisë, në një familje të pasur, në shekullin III dhe ka marrë pjesë në këshillin e Nekihelit. Mendohet se vdiq në Myra në vitin 343 pas Krishtit.
Në vitin 1087 eshtrat e tij u morën disa kalorës italianë të maskuar si tregtarë dhe përfundoi në Bari të Italisë dhe në çdo kohë e përgjonin natën, sepse do të bëhej mbrojtësi i shenjtë i qytetit. Pas vdekjes së tij u përhapën versione e legjenda. Nga më të famshmet është ajo e treguar nga Dante në Purgator, me tre të rinj të varfër.
Në versione të tjera, Nikola i shpërndante ëmbëlsira të gjitha familjeve dhe ata e lënë dritaren hapur, sepse San Nikola vjen e ikën nëpërmjet dritares. Në kohët e sotme, San Nikola njihet si Babai i Krishtlindjeve. Slita e tij, thuhej se fillimisht tërhiqej vetëm nga një dre, por më pas ky version ndryshoi, dhe u tha se slita e Babait të krishtlindjeve tërhiqej nga tetë drerë.
Numri i tyre shpjegon shpejtësinë me të cilën Babai i Krishtlindjeve arrin të përballojë plotësimin e kërkesave dhe dëshirave të panumërta nga e gjithë bota. Nikolasi nderohet ende nga të krishterët e Kishës Katolike Romane dhe të krishterët ortodoksë, si dhe nga një numër besimtarësh të kishave anglikane dhe luteriane.
Rreth 500 kisha në Britaninë e Madhe e konsiderojnë Shën Nikolasin mbrojtësin e tyre. Sipas legjendës moderne, Babagjyshi i Krishtlindjeve natën e tyre shpërndan në të gjithë botën dhurata. Për ta bërë këtë atij i duhet të udhëtojë për 221 milionë kilometra me një shpejtësi mesatare prej 1279 kilometrash për sekondë ose 6395 herë më të madhe se shpejtësia e zërit.
Pamja e re e Klausit, një model amerikan
Pamja familjare e dhjetëvjeçareve të fundit me të cilën jemi mësuar ta identifikojmë në çdo fillim dhjetori Shën Nikun, është përpunuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Së pari, të ardhurit holandezë në tokat e botës së re sollën me vete edhe zakonet e vendit te origjinës, por në vendin e ri Sinter Klaasi ose Sankt Niklasi i tyre u shndërrua në Babagjyshin e Krishtlindjeve. Paraardhësi i tij i parë ishte Clement C Moore, një pastor njujorkez, i cili kujtohet për një poeme që e krijoi për fëmijët e tij: “Vizita e Shën Nikolasit”, e cila njihet tashme botërisht me titullin “Nata para Krishtlindjeve”. Ajo u botua në vitin 1822 dhe i dha botës personazhin e Shën Nikolasit në versionin që e njohim të gjithë, pra atë të një plaku të buzëqeshur e mjekërbardhë që sjell dhuratat e Krishtlindjeve hipur në një slitë që udhëhiqet nga dy drerë. Ai futet shtëpi më shtëpi nga oxhaku dhe hedh dhurata dhe ëmbëlsira për fëmijët.
