Ekonomisti kryesor në “The Australia Institute”, Richard Denniss, në një opinion për “The Guardian”, ka ngritur disa diskutime të vlefshme jo vetëm për Australinë, të cilës ai i referohet, por edhe për vendet e tjera në botë, në lidhje me vendimmarrjet në kohë të vështira si kjo që po kalojmë, të cilat nuk do të jenë kurrë me zgjedhje perfekte.
“Roli i shkencës është të shpjegojë pasojat e strategjive kundër Covid-19 dhe jo të na tregojë se cilat duhet të ndjekim”, thotë ai duke komentuar nëse bota duhet të qëndrojë e mbyllur, e izoluar nga plazhet dhe parqet për 12-18 muaj sa të dalë vaksina e Covid-19.
“Ne duhet të pranojmë se ndërsa strehimi në shtëpitë tona dhe mbyllja e kufijve tanë ka ndihmuar që të përmbahet përhapja e virusit në drejtim të zeros, duke u fshehur nga bota dhe njëri-tjetri për 12 muaj të tjerë nuk do të na bëjë ‘më të fortë’ ose ‘më elastikë’. Thjesht do të na bëjë më të stresuar, të izoluar dhe të varfëruar”, shkruan Denniss.
“Derisa të shpiket një vaksinë, ne do të duhet të kemi një bisedë shumë të vështirë, shumë të rëndësishme për sa rrezik duhet të pranojmë nga Covid-19. Shkenca nuk do të jetë e qartë, do të ketë pikëpamje të ndryshme nga njerëz të informuar mirë dhe zgjedhje të vështira do të duhet të bëhen, shpesh në kohë reale, pavarësisht se sa të pasigurta janë pasojat e atyre zgjedhjeve”.
Ja argumentet e plota në opinionin e ekspertit australian:
Ashtu siç nuk duhet të përdorin ekonomistët kurrë për t’u thënë australianëve se në cilën shoqëri “duhet” të jetojmë, shkencëtarët mjekësorë dhe shkencëtarët e klimës, nuk duhet të përdoren kurrë për të na thënë se çfarë “duhet” të bëjmë.
Roli i ekspertëve është të na informojnë për pasojat e mundshme të zgjedhjeve tona, por është roli i përfaqësuesve tanë demokratikë që të bëjnë ato zgjedhje.
Për shumë kohë në Australi, ekonomia është përdorur për t’u thënë australianëve se ne duhet të ulim taksat, duhet të shkurtojmë kushtet e punës dhe duhet të shpenzojmë më pak për shërbimet publike, nëse ekonomia jonë do të jetë “konkurruese”. Por, natyrisht, ne nuk kemi pse të bëjmë asgjë nga ky lloj.
Ekspertët dhe zhargonet akademike u përdorën për të ngushtuar opsionet e mundshme për ne në menunë demokratike, dhe përfundimi ishte, si rezultate të dobëta ekonomike ashtu edhe një popullatë e irrituar. Ne nuk duhet të bëjmë të njëjtat gabime kur flasim për Covid-19 dhe zgjedhjet e vështira me të cilat ballafaqohemi për “çfarë do të bëjmë nga këtu?”
Shkenca mjekësore mund të na tregojë se si të menaxhojmë përhapjen e Covid-19 nëpër komunitetin tonë. Dhe shkenca mjekësore është shansi ynë i vetëm për të zhvilluar ose një kurë ose vaksinë, për të cilën shkencëtarët thonë se është së paku 12 muaj larg. Por, ndërsa shkenca mjekësore mund të na tregojë se si të ndjekim strategji të tilla, ajo nuk mund të na tregojë se cilat duhet të “ndjekim”. Kjo pyetje është e duhura për ne dhe përfaqësuesit tanë të zgjedhur.
Qeveritë federale dhe shtetërore, deri më sot, kanë bërë një punë të shkëlqyeshme për të menaxhuar përhapjen e Covid-19. Aty ku vendet e pasura si SHBA dhe Britania e Madhe kanë parë raste dhe vdekje që rriten në mënyrë tragjike, Australia e ka përmbajtur kryesisht atë përhapje.
Ka pasur vdekje, por asnjë person i vetëm nuk ka vdekur për shkak të mungesës së kujdesit mjekësor – sepse ne kemi përmbajtur mjaftueshëm shtrirjen që repartet tona të kujdesit intensiv të mos jenë të telmbushura dhe stafi ynë mjekësor rraskapitet.
U bënë disa gabime dhe disa vendime u komunikuan dobët, por, përgjithësisht, liderët australianë u janë përgjigjur shpejt dhe në mënyrë efektive këshillave të ekspertëve tanë mjekësorë. Si rezultat, Australia ka arritur të shmanget kryesisht nga plumbi i parë që kjo pandemi dërgoi në rrugën tonë.
Po ku do të shkojmë nga këtu? Nëse duam të sigurohemi që askush nuk e prek Covid-19, ekspertët tanë mjekësorë na kanë treguar që ata dinë ta arrijnë atë qëllim. Ne duhet t’i mbajmë kufijtë tanë të mbyllur, ne duhet të qëndrojmë në shtëpi sa më shumë që të jetë e mundur dhe duhet të sigurohemi që nuk ka tubime të mëdha të njerëzve. Nuk është argëtuese dhe nuk është e lirë, por funksionon.
Pyetja është, a duam të vazhdojmë ta shtypim kurbën duke i mbajtur 25 milionë njerëz të mbyllur në shtëpitë e tyre, dhe larg nga plazhet dhe parqet e tyre? Kjo nuk është një pyetje mjekësore, është një çështje demokratike. Sa më shpejt ta pranojmë, aq më i mirë do të jetë debati ynë demokratik. Ne nuk kemi nevojë të shtyjmë shkencëtarët kundër njëri-tjetrit për të zgjidhur një pyetje të tillë, duhet të hedhim argumente dhe opsione kundër njëri-tjetrit.
Australianët shpesh zgjedhin të injorojnë ekspertët, pavarësisht nëse janë avokatë, ekonomistë, kritikë të filmit, kryerës sondazhesh apo mjekë. Nëse do t’i dëgjonim gjithmonë ekonomistët, nuk do të kishim vetëm një taksë karboni, ne gjithashtu mund të kishim rrugë me tarifa për aq sa syri mund të shohë. Nëse do t’i dëgjonim gjithmonë avokatët, shumica e njerëzve nuk do të shkonin kurrë në gjyq. Dhe nëse i dëgjonim gjithmonë mjekët, do të kishim ndaluar reklamimin e alkoolit, duhanit dhe ushqimit të gatshëm të paketuar dekada më parë. Shkenca mjekësore e di se si të shpëtojë shumë jetë, por është një vendim demokratik se sa nga ato këshilla duhet të pranojmë.
Këshillat e ekspertëve mjekësorë thonë se, në rastin më të mirë, një vaksinë është 12-18 muaj larg, dhe mund të vijë me efekte anësore të mundshme që nuk dihen ende. Australia mund të zgjedhë t’i mbajë të mbyllur të gjitha kufijtë, plazhet dhe shkollat deri sa të gjendet një vaksinë, por nëse e bëjmë atë zgjedhje, duhet ta bëjmë këtë duke e ditur që kontrolle të tilla mund të vazhdojnë pafundësisht. Asnjë mjek apo shkencëtar nuk mund ta marrë atë vendim në emrin tonë.
Natyrisht, askush nuk dëshiron që skenat e tmerrshme nga Italia dhe SHBA të përsëriten në Australi. Ndërsa ka rrugë të tjera përveç bllokimit të popullsisë ose lejimit që virusi të bëjë kërdinë, ekzistojnë rreziqe të dukshme për të eksploruar shtigje të tilla pa shenja të caktuara.
Njerëzit e arsyeshëm që shikojnë të njëjtin gamë informacioni pashmangshëm nuk do të pajtohen për sa kohë duhet të qëndrojmë të mbyllur, dhe cili shteg i pashembullt duhet ndjekur kur do të hedhim hapat tanë të parë larg kufizimeve aktuale.
Por, ju pëlqen apo jo, ato pyetje do të duhet të bëhen dhe të marrin përgjigjen në javët e ardhshme. Ne duhet të pranojmë se ndërsa strehimi në shtëpitë tona dhe mbyllja e kufijve tanë ka ndihmuar që të përmbahet përhapja e virusit në drejtim të zeros, duke u fshehur nga bota dhe njëri-tjetri për 12 muaj të tjerë nuk do të na bëjë “më të fortë” ose “më elastikë”. Thjesht do të na bëjë më të stresuar, të izoluar dhe të varfëruar.
Qeveritë australiane kanë bërë një punë të shkëlqyeshme për të shmangur valën e parë të kësaj pandemie. Por veprimi i shpejtë i tyre bazuar në shkencën më të mirë nuk na bleu siguri, na bleu kohë. Tani kemi shansin ta përdorim atë kohë për të marrë vendime të mira, por me gjasë jo perfekte, për atë që so të bëjmë më pas.
Përfitimet e bllokimeve të brendshme dhe ndërkombëtare duhet të mbahen kundrejt kostove fizike, psikologjike dhe ekonomike për individët dhe komunitetet.
Duke mos pasur një vaksinë për të paktën një vit, është e qartë që një qasje rigoroze për larjen e duarve dhe distancimin shoqëror duhet të qëndrojë në fuqi. Por jo të gjitha pyetjet janë të drejtpërdrejta. Për shembull:
A duhet që restorantet të qëndrojnë të mbyllur për 12 muaj apo duhet të lejojnë që tavolina me katër ose më pak njerëz të darkojnë së bashku?
A duhet që dyqanet jo thelbësore me pakicë të qëndrojnë të mbyllura për 12 muaj apo duhet t’i lejojnë ata me një numër të kufizuar të klientëve në çdo moment të kohës?
A duhet të qëndrojnë linjat ajrore për 12 muaj mbyllur apo duhet t’u lejohet njerëzve të fluturojnë nëse nuk ulen pranë një të huaji?
A duhet që shkollat të qëndrojnë të mbyllura për 12 muaj apo duhet të hapen, me distancë të rreptë sociale midis nxënësve dhe mësuesve?
Ashtu siç nuk ka një “përgjigje të drejtë” se sa shpejt duhet t’i lëmë njerëzit të drejtojnë makinën, nuk ka përgjigje të duhur se cilat aktivitete janë shumë të rrezikshme në kohën e Covid-19. Shkenca mjekësore mund të na tregojë se si të parandalojmë përhapjen e një sëmundjeje, por nuk mund të na thotë se sa rrezik duhet të ndërmarrim. Dhe ndërsa nuk ka një mënyrë të drejtë për të gjykuar se sa rrezik është shumë rrezik, ekzistojnë mënyra më të mira dhe më të këqija për të pasur debate demokratike në lidhje me vendime të tilla.
Ne duhet të jemi të hapur dhe të sinqertë për rolin e provave, rolin e demokracisë dhe kufijtë e të dyjave. Ashtu sikurse shkencëtarët nuk do të pajtohen se cilat janë kufizimet më të rëndësishme për t’u mbajtur ose hequr, edhe politikanët tanë nuk do të pajtohen se cilët ekspertë të dëgjojnë. Ka qenë gjithnjë kështu, por kjo nuk na ndaloi të nxjerrim ligjet për pirjen e duhanit, ngarjen e makinës në gjendje të dehur dhe fruthin.
Mjerisht, debati për shkencën dhe politikën e ndryshimit të klimës ka shkatërruar pjesën më të madhe të besimit të Australisë në zgjidhjen demokratike të problemeve. Është një nënkuptim për të sugjeruar se kur bëhet fjalë për rolin e karburanteve fosile në ngrohjen e planetit tonë, ka pasur shumë politikë dhe jo prova të mjaftueshme.
Por ashtu siç nuk kishte kuptim të politizohej shkenca e ndryshimit të klimës, nuk ka kuptim të politizohet shkenca e Covid-19. Ashtu si nuk ka sasi “të duhur” të ndryshimit të klimës për të shkaktuar, nuk ka sasi “të drejtë” të COVID-19 që të lejohet të përhapet në komunitet. Ndërsa shumë shkencëtarë të klimës kanë argumentuar se ne duhet të kufizojmë ngrohjen globale në 1.5C mbi nivelet para-industriale, ai numër nuk është i gdhendur në gur. Është një kompromis demokratik, jo një fakt shkencor.
Nga pikëpamja e rrezikut, 1.6C do të ishte më e mirë se 2C (dhe 1.3C do të ishte akoma më mirë). Por ndërsa shkenca rreth asaj që ndodh nëse vazhdojmë të rrisim emetimet e gazrave serë në atmosferë është e qartë, shkenca e zgjedhjes së sasisë së duhur të rrezikut nuk ka qenë kurrë, dhe kurrë nuk do të jetë, shumë e qartë.
E njëjta çështje tani na ndesh me Covid-19. Ashtu si me ndryshimin e klimës, numri më i sigurt për të synuar është zero. Por, si me ndryshimin e klimës, shumë njerëz nuk mendojnë se është e nevojshme ose e dëshirueshme, apo edhe e mundur, të synohet një shifër kaq e ulët.
Derisa të shpiket një vaksinë, ne do të duhet të kemi një bisedë shumë të vështirë, shumë të rëndësishme për sa rrezik duhet të pranojmë nga Covid-19. Shkenca nuk do të jetë e qartë, do të ketë pikëpamje të ndryshme nga njerëz të informuar mirë dhe zgjedhje të vështira do të duhet të bëhen, shpesh në kohë reale, pavarësisht se sa të pasigurta janë pasojat e atyre zgjedhjeve. Shpresojmë, kur debatojmë për këto pyetje, që ne mund t’i trajtojmë shkencëtarët me respekt dhe t’i shkurtojmë pak ngecjen politikanëve tanë.
Kur të kemi mbaruar me këtë krizë, mbase mund të hedhim një vështrim të freskët në faktin se në 30 vitet që nga koha kur Australia ra dakord për herë të parë për të zvogëluar emetimet e saj të gazit serë, ne kemi gati dyfishuar sasinë e qymyrit dhe naftës që digjen, duke thënë se nuk është “ekonomike” për të bërë ndryshe./The Guardian
