Megjithëse kriza COVID-19 ka nxitur më tej pandehmat për një konfrontim të pashmangshëm kino-amerikan, nuk është shumë vonë për ta shpëtuar situatën. Dhe përshkallëzimi është, pa dyshim, në interesin afatgjatë të çdo vendi, jo vetëm të Shteteve të Bashkuara dhe Kinës.
Shoqëritë perëndimore aktualisht janë kapur nga ideja ogurzezë se po hyjmë në një luftë të re të ftohtë, këtë herë midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. U nxit konkretisht si rezultat i mosmarrëveshjes tregtare kino-amerikane, dhe tani kriza COVID-19 i ka dhënë asaj një shtytje të lehtë në fazën qendrore.
S’na mbetet veçse të përqafojmë veten, sesa të tregohemi naivë dhe të injorojmë përplasjen hegjemonike që do të përcaktojë “normalen e re”. Por këto thirrje të zgjuara të zgjimit maskojnë fatalizmin si realizëm dhe zgjedhjet si fakte.
Amerika dhe Kina mund të jenë superfuqi rivale, por ato nuk janë domosdoshmërisht duke rindërtuar Luftën e Ftohtë midis SHBA dhe Bashkimit Sovjetik. Sidoqoftë, sot, edhe dokumentet zyrtare përmbajnë referenca të nënkuptuara të Luftës së Ftohtë.
Qasja strategjike e Shteteve të Bashkuara ndaj Republikës Popullore të Kinës, një raport i lëshuar në maj nga administrata e presidentit amerikan Donald Trump, thotë se: Pekini pranon hapur që kërkon të transformojë rendin ndërkombëtar për t’u lidhur me interesat dhe ideologjinë e Partisë Komuniste Kineze.
Sistemi kinez, shton raporti, është i rrënjosur në interpretimin e Pekinit për ideologjinë marksiste-leniniste dhe ndërthur një diktaturë nacionaliste, me një parti; një ekonomi të drejtuar nga shteti; vendosje të shkencës dhe teknologjisë në shërbim të shtetit; nënshtrimi i të drejtave individuale për t’i shpërbyer Partisë Komuniste Kineze.
Ky karakterizim mashtrues i Kinës mund të shkaktojë reagime të tepruara dhe krahasime të rreme. Për fillestarët, përkundër retorikës socialiste të udhëheqësve të saj, Kina ka përqafuar prej kohësh kapitalizmin – siç ka argumentuar bindshëm ekonomisti Branko Milanoviç.
Evolucioni i Kinës nuk ka fshirë në asnjë mënyrë të gjitha dallimet midis modelit më liberal dhe perëndimor dhe atij statistikor kinez, dhe nuk parandalon konkurrencën midis tyre. Por ndikimi ideologjik ka rrjedhur kryesisht nga Perëndimi në Kinë, që kur Ten Hisiao Pin filloi reformën dhe politikën e tij të hapjes më 1978.
Gjurma ideologjike e Bashkimit Sovjektik, përkundrazi, ishte shumë më e madhe. Si çdo fuqi e madhe në rritje, Kina do të kërkojë të formojë peizazhin global sipas interesave të saj. Ajo gjithashtu do të kërkojë favorizimin e grupeve të caktuara të popullsisë përtej kufijve. Por nuk do të përpiqet të riformulojë vendet e tjera me imazhin e vet, siç bëri Bashkimi Sovjetik, dhe siç bën shpesh SHBA-ja.
Kina krenohet të jetë e paimitueshme, dhe historia e saj e nënshtrimit në duart e fuqive të huaja perandorake e ka predispozuar atë të refuzojë ndërhyrjen e pakursyer në punët e brendshme të vendeve të tjera. Për më tepër, ndërsa disa tipare të sistemit kinez mund të apelojnë për përkrahësit e liberalizmit në Perëndim dhe gjetkë, fuqia e butë e Kinës mbetet relativisht e kufizuar.
Në të vërtetë, Kina gjithashtu ndryshon thelbësisht nga Bashkimi Sovjetik në mungesën e një sfere ndikimi; Koreja e Veriut dhe Pakistani janë ndoshta aleatët e saj të vetëm aktualë. Vërtet, ngritja e Kinës mund t’i detyrojë vendet e tjera të bëhen pjesë e “bandës” së saj.
Por qeveritë aziatike në përgjithësi janë të kujdesshme ndaj fqinjit të tyre, gjithnjë e më shumë nacionalist e të fuqishëm, dhe përfshirjes së tij në mosmarrëveshjet e shumta territoriale, dhe kështu preferojnë të arrijnë një ekuilibër midis Kinës dhe SHBA-së. Për më tepër, shikimi i rendit ndërkombëtar sot në terma bipolarë nuk merr parasysh Bashkimin Evropian, i cili është një pol më vete.
Megjithëse BE-ja, sigurisht, nuk është një shtet sovran, dhe ka vuajtur vitet e fundit nga trazirat serioze të brendshme si Brexit, projekti evropian që ka bërë hapa domethënës që nga Lufta e Ftohtë, duke përfshirë krijimin e fundit të tregut të vetëm.
Sot, BE-ja është blloku më i madh tregtar në botë dhe partneri më i lartë tregtar i 80 vendeve. Dhe përkundër të metave dhe mangësive të saj, BE-ja është një model global i të drejtave të njeriut, privatësisë individuale, mirëqenies sociale dhe vetëdijes mjedisore. Megjithëse shkencëtari politik Andrew Moravcsik e quan Bashkimin Evropian “superfuqi të padukshme”, ndikimi i tij në shumë çështje madhore dhe në shumë pjesë të botës është në të vërtetë shumë i dukshëm.
Prandaj BE-ja nuk do të heqë dorë nga vetja për të qenë litar në një luftë kino-amerikane, dhe do të mbetet i përqendruar në eksplorimin e sinergjive me të dyja fuqitë. Kjo frymë e hapjes duhet të drejtojë botën pas pandemisë në përgjithësi.
Mungesa e materialit thelbësor ka bërë që shumë prej tyre të bëjnë thirrje që vendet të bëhen më të besueshme ekonomikisht. Dhe mund të ndodhë një përshkallëzim i tensioneve tregtare kino-amerikane. Për të qenë të sigurt, zinxhirët e vlerës globale shpesh nuk janë elastikë ose të përgjegjshëm, dhe ndërvarësia ekonomike mund të armatoset. Por, siç kanë argumentuar Henry Farrell, i universitetit “George Washington” dhe Abraham Newman, i universitetit “Georgetown”, do të ishte marrëzi që SHBA-ja dhe Kina të ndjekin një shkëputje me dëm ekonomik.
Asnjëherë më parë këto dy superfuqi globale nuk kanë qenë kaq të varura nga njëra-tjetra dhe kështu rrezikojnë të dëmtojnë veten, duke u përpjekur të lëndojnë tjetrin. Nocioni që bashkëpunimi mund të jetë pengesë, në një farë mënyre, ishte gjithashtu i pranishëm përgjatë Luftës së Ftohtë, duke mbështetur doktrinën e “shkatërrimit të siguruar reciprokisht”.
Por, në të vërtetë, Lufta e Ftohtë ishte shumë e nxehtë në shumë rajone, dhe doktrina dështoi të parandalojë disa thirrje të ngushta bërthamore. Për fat të mirë, lufta bërthamore duket të jetë sot një mundësi jashtëzakonisht e largët, dhe ne nuk jemi në mes të një gare të armëve të Luftës së Ftohtë.
Shpenzimet ushtarake amerikane dhe kineze mbeten relativisht të qëndrueshme, dhe aftësitë ushtarake të Kinës – pavarësisht niveleve të larta të rritjes së GDP-së ende janë të zbehta në krahasim me Amerikën. Sidoqoftë, gjërat mund të ndryshojnë, nëse liderët politikë dhe komentatorët me ndikim fillojnë të miratojnë retorikë të panevojshme konfrontuese.
Analogjitë e Luftës së Ftohtë mund të bëhen një profeci vetëpërmbushëse dhe ta shtyjnë botën poshtë në një pjerrësi të rrëshqitshme. Në të vërtetë, tashmë ka shenja se zgjedhjet presidenciale të këtij nëntori në SHBA, të paktën do të rrotullohen rreth mënyrës se si të përballet Kina me demokratët dhe republikanët, që detyrojnë njëri-tjetrin të forcojnë pozicionet e tyre.
Ndërkohë, megjithëse Kina ka qenë tradicionalisht retorikë e Luftës së Ftohtë, pesha e saj më e madhe ekonomike në krahasim me atë të Bashkimit Sovjetik, mund ta çojë atë të marrë një qëndrim tepër pretendues. Për shembull, qasja e saj drejt Hong Kongut dhe detit të Kinës së Jugut nuk mbështetet mirë.
Por nuk është tepër vonë për ta shpëtuar situatën.Përshkallëzimi është pa dyshim në interesin afatgjatë të çdo vendi, jo vetëm atë të SHBA-së dhe Kinës. Një mentalitet i Luftës së Ftohtë është i papërshtatshëm për të adresuar sfidat më të frikshme të ditës së sotme, siç është luftimi i pandemisë së vazhdueshme COVID-19, sigurimi i një rimëkëmbjeje të fortë ekonomike dhe zbutja e ndryshimit të klimës.
Për më tepër, nuk ka asgjë të paracaktuar në lidhje me zhvillimin e marrëdhënieve mes dy fuqish: megjithëse rivaliteti SHBA-Kinë është këtu për të qëndruar, ai nuk parandalon eksplorimin e rrugëve të bashkëpunimit. Një gjë është e qartë: një luftë e ftohtë kino-amerikane do të ishte një luftë zgjedhjeje, jo domosdoshmëri. Dhe çfarë zgjedhje e llahtarshme do të ishte!
la.mi/Fjala.al
