Arkitekti Stephen Jacobs, 81 vjeç, ra dakord të punojë për memorialin e vendosur tek parku u Liqenit Artificial në Tiranë pasi mësoi se Shqipëria ishte vendi i vetëm në Evropë që kishte më shumë hebrenj pas Luftës së Dytë Botërore sesa para fillimit të luftës.
Në botën e arkitekturës së Nju Jorkut, Stephen Jacobs është i njohur për krijimet e tij multimilionëshe, siç është Hotel Gansevoort, i cili ishte hoteli i parë luksoz në Meatpacking.
Por kohët e fundit Jacobs përfundoi një projekt shumë më ndryshe.
Për disa vjet ai punoi për të hartuar një memorial të Holokaustit për kryeqytetin e Shqipërisë. Memoriali u prezantua muajin e kaluar në hyrje të Liqenit Artificial të Tiranës, memoriali i thjeshtë përmban tre pllaka guri – në shqip, anglisht dhe hebraisht – që nxjerrin në pah historitë e shqiptarëve që shpëtuan hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Jacobs, 81 vjeç, ra dakord të punojë për memorialin pasi mësoi se Shqipëria ishte vendi i vetëm në Evropë që kishte më shumë hebrenj pas Luftës së Dytë Botërore sesa para saj. Përveç faktit se nuk u dorëzua asnjë hebre nazistëve, dimë se qindra hebrenj të tjerë që largoheshin nga vendet e tjera dhe iu ofrua strehim në vendin me shumicë myslimane.
“Mendova se kjo ishte një histori shumë e rëndësishme që duhej të tregohej,” tha ai.
Motivimi i tij tejkalon dëshirën për të nxjerrë në pah trimërinë e shqiptarëve gjatë luftës. Vetë Jacobs është një i mbijetuar nga Holokausti që kaloi vitet e fëmijërisë në një kamp përqendrimi nazist.
Jacobs është parë me babanë e tij në kampin e përqendrimit në Buchenwald.
“Për mua kjo nuk ka të bëjë thjesht me projektimin. Kjo është një lloj përvoje personale, “tha ai.
Për mrekulli, e gjithë familja e afërt e Jakobit i mbijetoi luftës, megjithëse gjyshja e tij vdiq menjëherë pasi u çliruan kampet. Familja u nis për në Zvicër, ku ata jetuan për tre vjet. Më 1948 u transferuan në Shtetet e Bashkuara, duke u vendosur në lagjen Washington Heights të New York City.
Jacobs do të vazhdojë të bëhet një arkitekt i shquar i Nju Jorkut, duke themeluar firmën e tij dhe duke u bashkuar me gruan e tij, Andi Pepper.
Karriera e tij përfundoi duke e sjellë atë përsëri në Buchenwald. Ai u ngarkua të krijojë një memorial për “kampin e vogël”, një zonë karantinë, ku të burgosurit e rinj, përfshirë Jacobs, qëndruan në kushte brutale.
Jakobs ra dakord, me dy kushte: Ai nuk do të paguante sepse nuk donte të paguhej nga kampi i mëparshëm, dhe “këto janë gjëra që nuk i bën për të jetuar”. Memoriali u përurua në 2002, në 57 vjetorin e çlirimit të kampit.
“Shqipëria natyrisht ishte më e largët sepse nuk isha atje. Unë nuk dija shumë për Shqipërinë më parë. Unë sigurisht nuk e dija historinë, ”tha Jacobs. “Buchenwald ishte krejtësisht i ndryshëm, kështu që fillimisht emocionalisht është e vështirë.”
Në hartimin e përmendoreve, përparësia e Jacobs është të sigurojë që vizitorët të largohen me një kuptim më të madh të Holokaustit. Ashtu si memoriali i Tiranës, ai në Buchenwald është relativisht i drejtpërdrejtë dhe përmban pllaka me informacione rreth kampit dhe vendeve nga ku ishin internuar të burgosurit.
Burimi: The Jerusalem Post, përshtati: Fjala.al
la.mi/Fjala.al
