Pushteti është i varur – siç këmbëngulin ta tregojnë disa liderë botërorë – por largimi nga politika në moshën 62-vjeçare ishte vendimi më i zgjuar që kam marrë ndonjëherë.
Nga Chris Mullin
Disa vite më parë, në një konferencë të Bashkimit Afrikan në Addis Ababa, dëgjova sekretarin e atëhershëm të përgjithshëm të OKB-së, Kofi Anan, t’i thoshte një auditori të mbushur me presidentë të përjetshëm: “Një nga testet e lidershipit është të dish se kur të largohesh nga skena”. Të gjithë shkelësit e mëdhenj ishin të pranishëm – Robert Mugabe nga Zimbabve, Omar Bongo nga Gaboni, Teodoro Obiang nga Guinea Ekuatoriale dhe Yoweri Museveni nga Uganda. Ata u ulën me fytyrë guri mes lëvizjeve nervore dhe të qeshura, ndërsa kryetari, ish-presidenti i Mozambikut, Joaquim Chissano (një nga liderët e paktë afrikanë që u largua kur i mbaroi koha), u tregoi me gisht dhe tha: “Dhe Të gjithë e dimë se për kë po fliste Kofi, apo jo?” Ishte një moment elektrik.
Anan mund të ketë folur për presidentët afrikanë, por sot fjalët e tij mund të vlejnë njësoj diku tjetër. A nuk është e jashtëzakonshme që, më shumë se 200 vjet pasi u themelua, një sistem politik aq i hapur dhe gjoja i sofistikuar sa ai në SHBA mund t’i ofrojë elektoratit amerikan vetëm një zgjedhje midis dy meshkujve të moshuar – njëri një gënjeshtar serial dhe tjetri një i denjë njeriu shumë e kaluar datën e tij të shitjes. Dikush mund të kuptojë se çfarë e shtyn Donald Trump (77) – dëshira për të qëndruar jashtë burgut – por pse në tokë duhet që Joe Biden (80), i cili ka mbajtur postin e zgjedhur që nga viti 1972, të dëshirojë të kapet pas pushtetit? Dhe jo vetëm Biden; Po Nancy Pelosi (83), deri vonë kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve, apo udhëheqësi republikan i Senatit, Mitch McConnell (81), që të dy dukshëm po zbehen? Ose, në të vërtetë, drejtësia e nderuar e gjykatës supreme, Ruth Bader Ginsburg, refuzimi i së cilës për të pranuar se koha e saj kishte mbaruar, padyshim që dhuroi kontrollin e institucionit më të rëndësishëm në SHBA për të djathtën e fortë kur ajo vdiq në post në vitin 2020 në moshën 87-vjeçare. .
Despotët kanë të paktën justifikimin se, pasi kanë shkelur armiqtë e tyre dhe janë bërë të pasur përtej ëndrrave të koprracisë, ata nuk mund të garantojnë se nëse do të heqin dorë nga frenat e detyrës, nuk do të thirreshin për llogari për veprat e tyre të këqija. Udhëheqësit politikë në një demokraci të pjekur, megjithatë, nuk kanë një justifikim të tillë. Ata i pret një pension i rehatshëm – një pension i mirë, kujtime fitimprurëse dhe (nëse e dëshirojnë) adhurim në qarkun e të folurit pas darkës.
Në Mbretërinë e Bashkuar, pavarësisht nga problemet tona, sundimi nga geriatria nuk është një problem, megjithëse dikur ishte. William Gladstone, Winston Churchill dhe Clement Attlee – burra të mëdhenj në kulmin e tyre – e kaluan mirëpritjen e tyre. Margaret Thatcher dhe Tony Blair, ndonëse në asnjë mënyrë geriatrike, duhej të vlerësoheshin jashtë detyrës. Edhe disa nga gjyqtarët tanë – veçanërisht Lord Denning – e tejkaluan qëndrimin.
Problemi ynë, megjithatë, është pothuajse e kundërta: në Mbretërinë e Bashkuar gjithnjë e më febrile, presioni mbi një kryeministër në fuqi është i tillë, saqë, vitet e fundit, ka qenë e rrallë të zgjasë një mandat të vetëm të plotë, pa marrë parasysh dy. Ndërsa për ministrat, qarkullimi është i jashtëzakonshëm. Rory Stewart, për të përmendur vetëm një, mbajti pesë poste në katër vjet. Mund të bënim me pak më shumë stabilitet, jo më pak.
Shumë prej gjeneratës së tanishme të deputetëve duket se i ngrenë këmbët në shkallë kur janë shumë të rinj. Disa prej tyre nuk kanë kaluar shumë kohë nga universiteti apo një institut politik. Herë pas here më pyesin një i ri ambicioz për mendimet e mia se si të futem në parlament. Këshilla ime është gjithmonë e njëjtë: “Largohu dhe bëj diçka tjetër fillimisht dhe më pas mund të jesh më i dobishëm nëse dhe kur të zgjidhesh.” Për të mirë apo për të keq, unë isha 39 vjeç kur u zgjodha për herë të parë deputet.
Përvoja në fusha të tjera është e rëndësishme. Politika ka më shumë sesa tweeting. (Megjithëse lexova me tmerr një ditë më parë se tani ka kompani që, për një tarifë të përshtatshme, ofrojnë një shërbim me porosi të mediave sociale për profesionistët e rinj që konkurrojnë për t’u përzgjedhur si kandidatë për parlament. Zot, na shpëto.)
Fuqia, sigurisht, kur arrihet përfundimisht, është e varur. Duke u përpjekur për kaq shumë kohë për të arritur majat – gati 50 vjet në rastin e Bidenit – është e kuptueshme një ngurrim për të hequr dorë nga posti. Sa më gjatë të jesh në pushtet, aq më mesianik bëhesh. “Të gjithë kryeministrat çmenden pas dy mandatesh,” më tha dikur një nga këshilltarët më të afërt të Blair, vetëm me gjysmë shaka. Sistemi amerikan, me të gjitha gabimet e tij, ka një forcë të madhe: dy mandate dhe ju jeni jashtë.
Sa për mua, që kam banuar vetëm ultësirat politike, u largova në moshën 62-vjeçare. Siç do ta dinë ata që kanë lexuar ditarët e mi, vendimit i parapriu një vuajtje e madhe. Në atë kohë e konsideroja si vendimin më të mirë ose më të keq të jetës sime. Trembëdhjetë vjet më vonë, jam i kënaqur të raportoj se ka funksionuar më mirë nga sa mund ta kisha parashikuar ndonjëherë. Është gjithmonë më mirë të shkosh kur njerëzit ende pyesin “pse” sesa “kur”.
*Chris Mullin është një ish-ministër i Punës
