Festat, ditëlindjet dhe përvjetorët si dita e të dashuruarve. Zakoni i shkëmbimit të dhuratave është i vjetër sa njeriu dhe gjatë shekujve ka shërbyer për qëllime shumë të ndryshme.
Ditëlindjet, përvjetorët, festat e veçanta dhe festimet e të gjitha llojeve si Dita e Shën Valentinit : në botën bashkëkohore të gjitha rastet janë të mira për të dhënë diçka si dhuratë, nga bizhuteritë e shtrenjta deri te suvenire të lira, duke përfshirë veshje dhe objekte të çdo forme dhe çmimi. Por kur lindi zakoni i shkëmbimit të dhuratave? Dhe cilat ishin, në epokat e kaluara, dhuratat më të lakmuara dhe mundësitë më të shpeshta të shkëmbimit?
DHURATAT PARAHISTORIKE. Zakoni i dhënies ka origjinë shumë të lashtë dhe ishte i njohur edhe nga paraardhësit tanë parahistorikë , të cilët dikur u ofronin krerëve të fiseve “suvenire” rudimentare si dhëmbë kafshësh, lëvore dhe gurë, të përshtatshme për gdhendje për të ndërtuar armë ose për të zbukuruar gjerdan ose stoli. “Në popullatat e përkushtuara ndaj gjuetisë dhe grumbullimit, për nga natyra e tyre egalitare, koncepti i dhuratës ishte megjithatë i kufizuar, por gjithçka ndryshoi me përhapjen e bujqësisë dhe blegtorisë, rreth shekullit të 10 para Krishtit, kur shoqëritë u bënë më komplekse dhe më të pasura duke futur dallime të rëndësishme klasore për të cilat dhuratat u bënë simbol i prekshëm”, shpjegon Davide Torsello, profesor i antropologjisë në Universitetin e Evropës Qendrore të Vjenës.
Një nga qytetërimet e para që pa një përhapje të madhe të dhuratës ishte ai i Egjiptit të Lashtë. Në ditën e kurorëzimit të tyre, të konsideruar si një lloj rilindjeje, faraonët morën, ndër të tjera, bizhuteri të rafinuara, rroba, ar, armë dhe pjesë të korrjes. Përveç ofertave kushtuese për perënditë, dhuratat e shoqëronin të ndjerin edhe në udhëtimin e tyre drejt botës së përtejme, duke e bërë jetën e përtejme më të rehatshme: krahas amuleteve, ushqimeve dhe orendive të mbara, të vdekurit shpesh shoqëroheshin nga të ashtuquajturat ushabt i, statuja. me trajtë njerëzore që do t’i “shërbente” të ndjerit si shërbëtorë besnikë të shtëpisë edhe në botën e të vdekurve.
NGA EGJIPTIANËT TE ROMAKËT. Shkëmbimi i dhuratave vazhdoi të ishte i zakonshëm si në Greqinë e lashtë ashtu edhe në Romë , ku nuk mungonin mundësitë për të dhënë dhurata. “Që në lashtësi dasmat kanë qenë një rrethanë në të cilën familjet kanë shkëmbyer dhurata që vulosnin një lidhje të re shoqërore dhe farefisnore”, saktëson eksperti. “Në shoqëritë e luftëtarëve, ndër mallrat më të lakmuara ishin armët, shkëmbimi i të cilave midis luftëtarëve mori vlerën e ritualit, siç dëshmohet nga episodet e treguara në Iliadën dhe Odisenë e Homerit (shekulli VIII para Krishtit)”. Lloji i dhuratave lidhej shpesh me gjininë e marrësit: sendet “të qëndrueshme” si armët dhe artefaktet metalike rezervoheshin për burrat, ndërsa pëlhurat, pëlhurat, bizhuteritë dhe vajrat preferoheshin për gratë.
Ndër grekët, një nga zakonet më të respektuara ishte nderimi i udhëtarit duke i dhënë ushqim, akomodim dhe duke i dhënë ushqim dhe furnizime të dobishme për vazhdimin e udhëtimit, me besimin se nën rrobat e pelegrinit mund të kishte hyjnitë të maskuar se ishte më mirë të mos ofendoni.
LODRA TERRAKOTE. Tepër të ngjashme me zakonet moderne të Krishtlindjeve ishin festat romake të Saturnalisë, të cilat mbaheshin nga 17 deri më 23 dhjetor të çdo viti për nder të perëndisë Saturn. Në ato ditë, midis ngjarjeve publike, banketeve të bollshme dhe mbledhjeve të zhurmshme familjare, romakët harruan dallimet shoqërore duke i dhënë vetes një shumëllojshmëri të gjerë dhuratash. Nga disa epigrame të Martial zbulojmë se në këto raste shkëmbeheshin dhurata ekonomike si zare, qirinj dylli me ngjyra, rroba, libra, një monedhë, kafshë shtëpiake të vogla. Për kënaqësinë e të vegjëlve kishte lodra të ndryshme terrakote. Mirëpo, midis të rriturve, të ashtuquajturat vula ishin shumë të njohura, statuja të të gjitha formave dhe çmimeve që përshkruanin shpesh hyjnitë (nga ato më të lirat në argjilë ose enë balte deri te ato në bronz ose ar) të shkëmbyera si shenjë fati të mirë dhe të shitura në barakat e mbushura me njerëz të Campus Martius.
Në mesjetë dhe në Rilindje, kultura e dhënies u bë qendrore në shumë aspekte të jetës shoqërore, e stimuluar nga shembulli i krishterimit, i cili inkurajoi dhënien e parave, ushqimeve dhe veshjeve falas për të varfërit për të lehtësuar vuajtjet e tyre. Megjithatë, në mjediset aristokratike, dhuratat u rafinuan gjithnjë e më shumë, duke mbetur një mjet për të siguruar favorin personal të mbretit ose të zotit ose për të demonstruar pasurinë e dikujt përballë gradës së barabartë: nga monedhat te metalet e çmuara, ndër më të lakmuarat nga fisnikëria. forca të blinduara të rafinuara ose kuaj dhe qen të racës së pastër për t’u përdorur për gjueti ose luftë.
ZONJAT E MESJETËS. Kësaj i shtohej një artefakt i ri, shumë i shtrenjtë: libri. Biblat dhe dorëshkrimet e çmuara të zbukuruara ishin vepra autentike arti në atë kohë që aristokratët donin t’i tregonin. Ngjarje të tilla si fejesat, dasmat apo lindjet mbetën rastet kryesore në të cilat zonjat merrnin dhurata të zbukuruara me tema që festonin një bashkim pjellor dhe cilësi të larta si pastërtia dhe besnikëria martesore, ndër të cilat dalloheshin objektet e tualetit, arkivolet dhe pasqyrat e zbukuruara ose pikturonin kuti në e cila për të ruajtur pantallonat e dasmës.
DITA E SHËN VALENTINIT: DASHURI KONSUMISTE. Me ardhjen e revolucionit industrial modern dhe me zhvillimin e shoqërisë konsumatore, zakoni i dhënies ka humbur “solemnitetin” e shekujve të kaluar, duke u bërë një biznes i përhapur në të gjitha shtresat shoqërore.
Ajo u përurua nga lindja e blerjeve, e stimuluar që nga mesi i shekullit të 19-të nga ndërtimi i dyqaneve të para të mallrave dhe, më vonë, qendrave tregtare, zona të pafundme plot me mallra gati për t’u blerë nga një borgjezi gjithnjë e më e pasur. Për të stimuluar blerjen e produkteve të tyre, kompanitë e mëdha i kanë shndërruar kështu festat tradicionale si Krishtlindjet apo Ditën e Shën Valentinit në festime me në qendër shkëmbimin e dhuratave. Gjërat nuk kanë ndryshuar me ardhjen e mijëvjeçarit të ri, i karakterizuar nga blerjet online dhe platformat gjithnjë e më të përhapura të tregtisë elektronike, ku mjafton një klikim i thjeshtë për të bërë diçka si dhuratë. Falë teknologjisë, një zakon mijëravjeçar është më i gjallë se kurrë.Përshtatur nga Fokus.it/O.S
