Në vitin 2022, kur mijëra emigrantë shqiptarë u bënë tituj në Britani duke kaluar Kanalin me skafe të vogla, mes tyre ishte edhe Blerand. Dhe kur autoritetet britanike goditën dhe shpejtuan kthimin e tyre, Blerand e gjeti veten në një aeroplan për në Shqipëri dhe në fshatin e vogël e të largët në malet veriore ku ai u rrit.
Ai u riatdhesua në shtator 2023. Megjithatë, kur BIRN kontaktoi Blerandin, ai u përgjigj: “Tashmë prej tre muajsh jam në Mançester”. Ai ishte kthyer në Britani, edhe një herë me skaf.
Ndonëse shifrat janë ulur ndjeshëm në vitin 2022, kur rreth 12,000 shqiptarë kaluan detin mes Francës dhe Britanisë me varka të vogla, autoritetet dhe ekspertët në Shqipëri thonë se ëndrra e të rinjve në rajonet veriore si Kukësi dhe Hasi nuk është ende e shuar.
Për disa, procedurat e shpejta të riatdhesimit të rënë dakord midis Shqipërisë dhe Britanisë në dhjetor 2022 janë pak parandaluese kur krahasohen me potencialin e pasurimit të shpejtë të një pune që kultivon kanabis në Britani në atë që është bërë e njohur në Shqipëri si Shtepite e barit, ose ‘shtëpitë e barërave të këqija’.
Rritja e kanabisit është jashtëzakonisht intensive e punës, që kërkon kujdes të vazhdueshëm për të krasitur bimët dhe për të parandaluar lulëzimin e tyre; kjo rrit përqendrimin e tyre të THC dhe çmimin që ata mund të komandojnë në rrugë.
Shumë shqiptarë që janë riatdhesuar shohin pak alternativë veçse të provojnë sërish për të paguar shpenzimet e bëra në përpjekjen e parë të dështuar. Ata bëhen viktima të skllavërisë së borxhit, tha Jahir Cahani, një aktivist lokal në Kukës.
“Disa kanë shitur pronën e pakët që kishin, kopetë e tyre [të deleve]… Të tjerë përdorën para nga huatë për të paguar udhëtimin,” tha aktivisti vendas i Kukësit Jahir Cahani.
“Kjo e bën të pamundur që ata të lënë pas objektet e brendshme të kanabisit.”
Pasaportë false
Aktivistët pro-emigracionit protestojnë kundër projektligjit të propozuar për emigracionin e paligjshëm jashtë dhomave të parlamenteve në Londër, Britani, 27 mars 2023. Parlamenti i Mbretërisë së Bashkuar përgatitet të ratifikojë Projektligjin e Migracionit të Paligjshëm, i cili synon të parandalojë azilkërkuesit të kalojnë Kanalin në MB dhe zotohet se migrantët që kaluan Kanalin me varka të vogla do të ‘ndalohen dhe largohen me shpejtësi.
Sipas të dhënave të mbledhura nga Observatori i Migracionit në Universitetin e Oksfordit, rreth 16,000 shqiptarë aplikuan për azil në Britani në vitin 2022; afërsisht 12,000 mbërritën me varkë të vogël përtej Kanalit.
Autoritetet britanike thonë se marrëveshja e arritur midis Rishi Sunak dhe Edi Ramës në fund të vitit 2022 ka ulur rrjedhën me 90 për qind.
Por raportimi i BIRN në Shqipërinë veriore tregon se një numër i atyre të riatdhesuar sipas marrëveshjes, si Blerand, tashmë janë kthyer në Britani.
Njëri prej tyre është Isli, nga fshati Shemri.
Ai fillimisht arriti në Britani me varkë, por u kthye; herën e dytë, ai fluturoi nga Vjena me një pasaportë false polake, tha një i afërm për BIRN.
Kontrabandistët i blenë dy bileta, njëra për në Britani dhe tjetra për në Tiranë. Isli përdori pasaportën e tij të vërtetë për të kaluar kontrollin kufitar dhe pasaportën e rreme polake për të hipur në aeroplan. Siguria është relativisht e relaksuar në aeroportin e Vjenës, tha i afërmi.
“Një herë në Londër, rreziku është që ata [oficerët e kufirit] t’ju bëjnë pyetje në gjuhën e vendit nga pasaporta, në këtë rast, në polonisht,” tha i afërmi. Kjo nuk ndodhi në rastin e Islit; i gjithë udhëtimi i kushtoi atij 3000 £.
Aeroporti i Barcelonës është një tjetër pikë tranziti e favorizuar nga kontrabandistët dhe ata shpesh zgjedhin aeroportet e destinacionit në Britaninë veriore ku, përsëri, kontrollet mund të jenë më pak të rrepta. Një rrugë e tretë është përmes Irlandës, e cila nuk është anëtare e zonës Shengen.
Ata që shkojnë me varkë zakonisht marrin autobusin për në Bruksel përmes Kosovës, Maqedonisë së Veriut, Serbisë, Hungarisë dhe Gjermanisë, përpara se të nisen për në plazhet e Normandisë, ku varkat e vogla i presin për t’i çuar në bregdetin jugor të Britanisë.
Për të minimizuar rrezikun për veten e tyre, kontrabandistët ua lënë migrantëve që të përdorin varkat, zakonisht gomone të vogla fryrëse me motorë jashtë.
“Ne përdorëm grupet TikTok për të shkuar në Francë,” tha Redon, i cili u nis për në Britani verën e kaluar në shoqërinë e dy kolegëve.
“Aty u bashkuam me shqiptarë të tjerë dhe blemë varkën fryrëse. Kontrabandistët nuk u pëlqen të rrezikojnë, kështu që na u desh ta drejtonim varkën vetë.”
Duke përdorur GPS, Redon tha se ata zbritën në brigjet britanike, por u pritën nga oficerë të policisë shqiptare të stacionuar në Britani sipas marrëveshjes midis Sunak dhe Ramës. Redoni u mor në paraburgim, iu mor shenjat e gishtave dhe u la i lirë për të qëndruar me të afërmit deri në shqyrtimin e kërkesës së tij për azil. Ai tha se po përpiqej të gjente punë.
Sabian Dajci, një kamerier 19-vjeçar në Krumë, në veri të Shqipërisë, u përpoq dhe dështoi dy herë për të arritur në Britani në vitin 2022, duke përmendur varfërinë dhe dëshirën për të ndihmuar prindërit e tij si motivimin kryesor.
Një i afërm e lidhi Dajcin me një tjetër shqiptar nga jugu i vendit, i cili gjithashtu dëshironte të emigronte, në mënyrë që të mund të grumbullonin paratë e nevojshme për të blerë varkën në Francën veriore që do t’i kalonte.
Në përpjekjen e parë, ai arriti vetëm deri në Serbi, ku policia e ktheu mbrapsht; në të dytën, policia franceze e ndaloi atë në Dunkirk vetëm disa orë përpara se të planifikonte të niste lundrimin.
Ndryshe nga disa të tjerë, Dajci tha se nuk planifikon të provojë më. “Këto përpjekje më kushtuan mbi 2700 euro,” tha ai për BIRN.
Pavarësisht joshjes, fluksi i emigrantëve nga Shqipëria në Britani ka rënë, tha Edval Zoto, menaxher rajonal i Kukësit i projektit ‘Perspektiva te reja’ që hulumton dhe trajton shkaqet rrënjësore të emigrimit.
“Një nga faktorët janë ndryshimet ligjore në Britani që e kanë bërë më të vështirë për emigrantët marrjen e mbrojtjes për azil,” tha Zoto. “Ndërsa gjithnjë e më shumë emigrantë riatdhesohen, kjo i dekurajon të tjerët.”
‘Të gjithë e dinë’
Një nga emigrantët e shpëtuar nga një varkë që kalon Kanalin Anglez ecën në plazhin Dungeness në Kent, Britani, 21 gusht 2023. Pavarësisht përpjekjeve të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar për të reduktuar numrin e azilkërkuesve që bëjnë udhëtimin e rrezikshëm përgjatë Kanalit Anglez me varka të vogla, përmirësimi i kushteve të motit po lejon më shumë emigrantë të tentojnë kalimin. EPA-EFE/TOLGA AKMEN
Korrespondenti me bazë në Bruksel, Augustin Palokaj, i cili është me origjinë nga Kosova, tha se rrjeti i kontrabandës përbëhet nga shqiptarë që shfrytëzojnë bashkatdhetarët e tyre të rinj për aktivitete të paligjshme në Britani.
Një pjesë e parave që fitojnë kontrabandistët shpenzohen në Shqipëri, gjë që disa vëzhgues thonë se u ka blerë atyre imunitet nga ndjekja penale.
“Të gjithë në qytet e dinë se cilët janë kontrabandistët,” tha një oficer policie nga Kukësi, i cili foli në kushte anonimiteti.
Megjithatë, Gani Zeneli, kreu i Drejtorisë së Kufirit dhe Migracionit për qarkun e Kukësit, tha se autoritetet kishin forcuar kontrollet kufitare dhe kishin ndërmarrë masa të tjera për të dekurajuar emigracionin ilegal drejt Bashkimit Evropian dhe Britanisë së Madhe.
Kujdes i veçantë u kushtohet shqiptarëve të mitur që deklarojnë destinacionin e tyre përfundimtar si Italia, Franca apo Britania, tha Zeneli për BIRN në një përgjigje me shkrim.
“Këto masa përfshijnë kontrolle nga afër të të gjitha dokumenteve shoqëruese për shtetasit shqiptarë që udhëtojnë drejt zonës Shengen”, tha Zeneli. Në vitin 2023, tha ai, “rreth 186 udhëtarë u kthyen pas këtyre kontrolleve, duke përfshirë 10 të mitur”.
Ai tha se oficerët e policisë shqiptare mbajnë takime të rregullta me oficerët e kontaktit të stacionuar në ambasadën e Mbretërisë së Bashkuar në Tiranë.
Marrë nga BIRN/ S.M
