Një eksperiment për krizën e fentanilit në shtetin e Oregonit, si një model i mundshëm për përballimin e epidemisë së përdorimit të opioideve sintetike në SHBA.
Fentanili është 100 herë më i fuqishëm se morfina dhe 50 herë më i fuqishëm se heroina. Megjithatë, kur kimisti belg Paul Janssen e sintetizoi për herë të parë në vitin 1959 si një substancë anestezike dhe analgjezike, nuk ishte parashikuar që në shekullin XXI të kthehej në drogën më të përhapur dhe më vdekjeprurëse.
Edhe sasitë shumë të vogla të saj mund të shkaktojnë shtypje të frymëmarrjes, duke çuar në vdekje. Mjafton një periudhë shumë e shkurtër përdorimi për të shkaktuar varësi.
Si një opioid sintetik me kosto të ulët, fentanili përdoret masivisht për të përzier heroinën, kokainën dhe droga të tjera me formë pluhuri. Por, në tregjet e drogës, qarkullon gjithashtu në formë pilulash që ngjasojnë me qetësues dhe anksiolitikë me recetë, por që janë të mbushura me fentanil.
Këto pilula prodhohen masivisht në laboratorë të paligjshëm të karteleve të drogës, kryesisht në Amerikën Qendrore dhe Latine. Shumë nga substancat e nevojshme për prodhimin e këtij opioidi sintetik vijnë nga Kina dhe India.
Në territorin amerikan, përdorimi i fentanilit ka marrë përmasa krize prej kohësh. Ai u përhap edhe më shumë gjatë pandemisë së COVID-19.
Vetëm në vitin 2021, mbi 70,000 vdekje në SHBA u atribuohen mbidozave nga opioidët sintetikë, kryesisht fentanili.
Megjithëse shpesh quhet “heroina e të varfërve” për shkak të kostos së ulët të prodhimit, viktimat e tij vijnë nga të gjitha shtresat socio-ekonomike dhe përfshijnë njerëz të të gjitha moshave – madje edhe fëmijë.
Sipas Administratës Amerikane për Luftën Kundër Drogës (DEA), gjatë vitit 2022 në SHBA u sekuestruan mbi 50.6 milionë pilula fentanili dhe më shumë se 4,500 kilogramë në formë pluhuri.
Kjo sasi, sipas DEA-s, është e barasvlershme me mbi 379 milionë doza potencialisht vdekjeprurëse të fentanilit.
[2:12 pm, 01/02/2025] .: Eksperimenti i Portlandit
Me 30 vdekje për çdo 100,000 banorë, shteti perëndimor i Oregonit renditet nën mesataren kombëtare për mbidozat fatale të drogës në SHBA.
Megjithatë, në qarkun Multnomah – ku ndodhet Portlandi, qyteti më i madh i shtetit – vdekjet nga mbidoza e fentanilit u rritën me 533% midis viteve 2018 dhe 2022.
“As vendi, as shteti ynë nuk kanë parë kurrë një drogë kaq vdekjeprurëse dhe kaq shumë tërheqëse,” deklaroi së fundmi guvernatorja demokrate e Oregonit, Tina Kotek. “Të gjithë po përpiqemi të gjejmë mënyrën e duhur për t’u përballur me këtë krizë. Në këtë betejë jemi të gjithë bashkë.”
Në këtë kontekst, ajo shpalli një eksperiment 90-ditor së bashku me kryetarin e bashkisë së Portlandit dhe presidentin e qarkut Multnomah.
Masa e emergjencës për fentanilin është një tjetër eksperiment në përpjekjet e Oregonit progresist për të luftuar drogat. Shteti ka ndërmarrë zgjedhje inovative, por zbatimi i tyre ka çaluar.
Rritja dramatike e vdekjeve nga mbidoza e fentanilit në qarkun Multnomah ka ndodhur në një periudhë kur ka pasur mungesa të mëdha në qendrat e trajtimit dhe rehabilitimit për të varurit. Dhe kjo në një shtet që, që nga viti 2021, ka dekriminalizuar posedimin e sasive të vogla të drogave.
E njohur si Masa 110, kjo politikë u miratua me 58.5% të votave në referendumin e vitit 2020. Ajo u bazua në dështimin e qasjes së mëparshme, ku përdoruesit e drogave arrestoheshin dhe burgoseshin masivisht, kryesisht nga grupet më të cenueshme shoqërore.
Qasja e re kishte në qendër investimin në qendrat e rehabilitimit dhe trajtimin e varësisë, në mënyrë që përdoruesit e drogave, përfshirë ata të fentanilit, të mos përfundonin në burg, por të referoheshin në programe shëndetësore.
Por masa nuk përfshinte detyrim për trajtim, dhe fondet e alokuara për rehabilitimin rezultuan më të pakta se sa pritej.
Tani, shumë kritikë argumentojnë se autoritetet lokale po përpiqen të mbulojnë dështimet në zbatimin e Masës 110, e cila është në proces rishqyrtimi.
Nga ana tjetër, shumë ekspertë të shëndetit publik, shkencëtarë dhe akademikë kundërshtojnë rikthimin e penalizimit, duke paralajmëruar se një kthim pas mund të rrisë përdorimin e pakontrolluar dhe vdekjet nga mbidoza.
Sipas studimeve të fundit të Fakultetit të Mjekësisë Grossman të Universitetit të Nju Jorkut, dekriminalizimi i drogave në Oregon dhe Uashington – që hyri në fuqi në fillim të vitit 2021 – nuk ka lidhje as me rritjen e vdekjeve nga mbidoza, as me një rritje të krimeve të dhunshme deri më tani./k.k
