Nga Joanna Hosa
Duke mbështetur gënjeshtrat e Trump dhe refuzimin e tij për të pranuar humbjen, disa qeveri të Europës Lindore po mbledhin mbështetësit e tyre për të refuzuar rezultatin e çdo zgjedhjeje që ata mund të humbasin.
Kur një udhëheqës autoritar në një demokraci të rreme dëshiron të fitojë zgjedhjet, është e mjaftueshme t’i manipulojë ato. Kjo zakonisht përfshin monopolizimin e medias, vjedhjen e votave, burgosjen e kundërshtarëve ose thjesht diktimin e rezultatit një komisioni zgjedhor.
Por, çfarë ndodh nëse plani shkon keq, dhe personi në fjalë humbet, dhe thjesht refuzon ta pranojë rezultatin?
Ndërsa Presidenti i SHBA-së Donald Trump po përballet me humbje në betejën e tij për të qëndruar në pushtet, precedenti që ai po krijon është shumë i rrezikshëm.
Në refuzimin e tij për të pranuar, Trump ka disa admirues në vendet e Europës Lindore, përfshirë anëtarët e Bashkimit Europian. Një nga udhëheqësit e parë që mbështeti pretendimin e pabazë të fitores së Trump ishte kryeministri i krahut të djathtë të Sllovenisë, Janez Jansa.
Një mbështetje e ngjashme, megjithëse më pak e qartë ose zyrtare, ka ardhur nga Polonia dhe Hungaria . Këto vende nuk e vlerësuan kur, në tetor 2020, Joe Biden i quajti ata ” regjime totalitare” .
Diçka e mrekullueshme, edhe pasi rrjetet mediatike amerikane me prirje të djathtë si Fox News kishin njoftuar fitoren e Biden në zgjedhjet presidenciale të nëntorit të SHBA, kanali publik polak, TVP, tha se çdo gjë mund të ndryshonte.
Presidenti polak Andrzej Duda, njësoj si kryeministri hungarez Viktor Orban , e përgëzoi Biden për një fushatë të suksesshme, por jo për fitoren e tij.
Votuesit në demokraci janë mësuar me një proces në të cilin kandidatët e mundur përgëzojnë fituesin. Të gjithë qytetarët e kanë njohur rezultatin e shpallur nga një komision i pavarur zgjedhor – dhe ata kanë vazhduar përpara, edhe nëse shumë nuk janë të kënaqur me rezultatin. Duke mbështetur gënjeshtrat e Trump dhe refuzimin e tij për të pranuar humbjen, disa qeveri të Europës Lindore kanë minuar një gur të themelit të demokracisë.
Ata do të mbështesin përkrahësit e tyre për të refuzuar rezultatin e çdo zgjedhjeje që ata mund të humbin.
Moldavia kohët e fundit ishte dëshmitare e një përpjekjeje të tillë për të përmbysur një rezultat zgjedhor. Vetëm disa javë pas zgjedhjeve në SHBA, Presidenti Moldav Igor Dodon ndoqi të njëjtën rrugë si të Trump: pasi humbi në mënyrë spektakolare nga Maia Sandu, ai deklaroi se zgjedhjet presidenciale të vendit të tij ishin manipuluar dhe se ai do të ndiqte penalisht çështjen për të kundërshtuar rezultatin .
Edhe para zgjedhjeve, ai kishte premtuar të mbronte ‘fitoren’ e tij nëse do të ishte e nevojshme. Por entuziazmi i Dodo u avullua shpejt kur udhëheqësit e huaj njohën fitoren e Sandu. Këta udhëheqës përfshinin edhe presidentin rus Vladimir Putin, i cili nuk nguroi të uronte menjëherë Sandu.
Zemërimi i Dodo ishte si një zjarr, por është një paralajmërim i dobishëm i asaj që mund të ndodhë brenda BE-së.
Mediat polake të krahut të djathtë mbështetën retorikën e Trump mbi humbjen e tij në zgjedhje duke e paraqitur atë si një burrë shteti që po sulmohej dhe duke përsëritur mantrën e tij në lidhje me votat e paligjshme dhe pretendimet për të hetuar mashtrimet elektorale.
Pse kanë kaq shumë interes?
Sepse partia në pushtet Ligji dhe Drejtësia (PiS) mund të humbasë zgjedhjet e ardhshme. Tani për tani, partia ka një mbështetje të madhe publike. Por kjo mbështetje ka rënë nga rreth 44 për qind të votave në vitin 2019 në 33 për qind në sondazhet e fundit, pikën më të ulët që kur partia erdhi në pushtet, në 2015. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese për të ndaluar abortin ishte një thirrje alarmi për shumë votues.
Vendimi shkaktoi protesta masive jo vetëm kundër ndalimit, por kundër gjithë qeverisë.
Mobilizimi i të rinjve në Poloni është i pashembullt; pakënaqësia e tyre e madhe mund të tregojë shkallën në zgjedhjet e ardhshme. Për më tepër, shumë votues e shohin veton e fundit të Polonisë për buxhetin e BE si një parathënie për një ‘Polexit’ të afërt – dhe çdo hap nga qeveria në atë drejtim ka të ngjarë të shkaktojë më shumë pakënaqësi.
Si udhëheqësi i PIS Jaroslaw Kaczynski ashtu edhe kryeministri, Mateusz Moraëiecki , e kanë krahasuar BE-në me Bashkimin Sovjetik, duke ashpërsuar në mënyrë të dukshme retorikën e tyre tashmë konfrontuese.
Sidoqoftë, sondazhet vazhdimisht kanë treguar se më shumë se 80 përqind e polakëve dëshirojnë të qëndrojnë në BE.
Deri më tani, PiS nuk ka pasur nevojë të manipulojë zgjedhjet, sepse ka pasur mbështetje të mirëfilltë popullore.
Por çfarë do të ndodhë në zgjedhjet e ardhshme? Ka shenja të qarta se partia është e prirur të qëndrojë në qeveri për një kohë të gjatë.
Pra, nuk është e vështirë të imagjinohet që PiS do të bëjë gjithçka që mundet për të qëndruar në pushtet, edhe nëse njerëzit nuk e votojnë atë. Duke admiruar haptazi taktikat e Trump, drejtuesit e PiS po përgatiten të de legjitimojnë procesin zgjedhor polak, nëse rezultatet nuk shkojnë ashtu siç ata dëshirojnë.
Ndërsa nuk duhet të nënvlerësojmë rreziqet e trashëgimisë së Trump, ekziston një shpresë e bazuar se Shtetet e Bashkuara, si një demokraci e madhe mund të mbijetojë dhe të shërohet. Sidoqoftë, Polonia mund të ketë më pak fat. Polonia kurrë nuk ka pasur kontrolle dhe ekuilibra politikë aq të fortë sa ato të SHBA-së dhe qeveria PiS ka punuar shumë për të çmontuar ato që ishin në vend.
Por Polonia ka BE-në. Në këtë botë të përmbysur ku autoritarët akuzojnë demokratët për vjedhje të zgjedhjeve, BE luan një rol vendimtar.
Siç tregon kriza aktuale mbi veton polako-hungareze mbi buxhetin e BE-së, lufta për sundimin e ligjit në Poloni është një proces thellësisht zhgënjyes.
Por nuk është më pak jetike. BE-ja duhet të këmbëngulë dhe të tregojë se nuk do të bëjë kompromis kur sundimi i ligjit është në rrezik. Blloku duhet të theksojë se ai kurrë nuk do të bëjë kompromis për integritetin e zgjedhjeve në vendet anëtare. Përndryshe, virusi i jo-koncesionit mund të përhapet, duke rrezikuar demokracitë në të gjithë Europën. Burimi: European Council on Foreign Relations
