Pas 30 vjetësh dhe 134 misionesh, programi i anijeve hapësinore të NASA-s përfundoi në korrik 2011. Pavarësisht përpjekjeve të vazhdueshme për të garantuar sigurinë e ekuipazhit dhe përgatitjen e mirë profesionale të tyre, gjatë misioneve humbën jetën 14 astronautë dhe shpërthyen dy anije, “Challenger” dhe “Columbia”…
…Çdo vit në janar, Agjencia Amerikane e Hapësirës NASA zhvillon një ditë përkujtimore për të nderuar ata që humbën jetën në kërkim të mistereve të universit. Një çast i rëndësishëm është ai i shpërthimit në hapësirë të anijes Challenger, një ngjarje që tronditi vendin dhe ndryshoi programin amerikan të hapësirës:
“Challenger”
Anija Challenger u shkëput nga Toka nën një qiell të kthjellët më 28 janar, 1986. Por 73 sekonda më pas, ndodhi katastrofa.
Korrespondenti i Zërit të Amerikës Greg Flakus ishte atje. Nisja, thotë ai, ishte krejt pa probleme. “Pastaj pashë shkëputjen, kur dy raketat morën anash dhe u shfaq një re tymi e filluan të bien copa. Kisha parë plot nisje anijesh, kurrë nuk e kisha parë një gjë të tillë. Mendova “Ndoshta ngaqë sot është ditë tepër e kthjellët, po shoh gjëra që normalisht nuk do t’i kisha parë”. Por më pas, dëgjuam një njoftim nga një zyrtar i kontakteve publike të NASA-s që thoshte “Kemi të bëjmë me një defekt të madh”. Këto fjalë shkaktuan reagim të fortë, sikur dikush të më kishte goditur me grusht në stomak”.
Vdekja e ekuipazhit me 7 anëtarë i zhyti amerikanët dhe presidentin në pikëllim:
“Nuk do t’i harrojmë kurrë, nuk do të harrojmë momentin e fundit kur i pamë në mëngjes, në përgatitje për udhëtim, kur na përshëndetën dhe më pas u larguan nga kjo botë për të prekur fytyrën e Perëndisë”.
Së bashku me austronatët ishte edhe një qytetare e thjeshtë, Christa McAuliffe, e cila ishte zgjedhur si e para mësuese në hapësirë. Nxënës shkollash në të gjithë vendin panë shpalosjen e tragjedisë në hapësirë.
Valerie Neal është kuratore e ekspozitës për fluturimet në hapësirë në Muzeun Kombëtar të Hapësirës dhe Aeronautikës në Uashington. Ajo thotë se nga mesi i viteve 1980, publiku mendonte se lëshimi i anijeve në hapësirë ishte diçka e zakonshme.
“Anija kishte bërë 24 udhëtime pa probleme madhore. Këto fluturime filluan të duken si diçka rutinë dhe njerëzit nuk po u kushtonin më vëmendjen e dikurshme. Por këto janë gjithmonë sipërmarrje shumë të rrezikshme”.
Menjëherë pas aksidentit, NASA hapi një zyrë të re për sigurinë dhe mori edhe hapa të tjerë:
“E para dhe më e rëndësishmja, mendoj unë, ishte projektimi i një sistemi më cilësor për lëshimin e anijes, në mënyrë që të mos kishte përsëritje të tjera të të njëjtit problem teknik që shkaktoi tragjedinë”.
“Apollo 1”
Challenger nuk ishte tragjedia e parët e NASA-s, por as e fundit.
Më 27 janar 1967, tre astronautë në misionin Apollo 1 vdiqën nga një zjarr i furishëm në platformën e lëshimit.
“Columbia”
Më 1 shkurt, 2003, anija hapsinore Columbia u shpërbë duke vrarë 7 astronautë në bord.
Duke pasur parasysh gjithë këto humbje tragjike, zonja Neal thotë se është e mahnitur nga vitaliteti i programit të hapësirës.
“Është shumë e vështirë ta thuash që tragjedia është çmimi që paguajmë për zbulimet, por shpesh here është pasojë e eksplorimeve. Por fakti që programi hapsinor nuk u mbyll pas kësaj, fakti që nuk hoqëm dorë me justifikimin që një gjë e tillë është tepër e rrezikshme dhe nuk duhet bërë më, mendoj është një meritë e veçantë e popullit dhe shpirtit amerikan”.
Rezervuari i brendshëm i naftës i anijes kozmike Columbia lëshoi shkumë gjatë nisjes, duke krijuar një vrimë në krahun e anijes. Ajër tejet i nxehtë u fut në krahun e anijes kozmike Columbia, duke e shkatërruar plotësisht.NASA me muaj të tërë punoi për të ndryshuar veprimin e anijes, por probleme pati edhe me anijen Discovery.
“Antares” pa viktima
Në 29 tetorin e vitit 201, anija “Antares” pa pilot e lëshuar nga Agjencia Amerikane Hapësinore e NASA-s shpërtheu në sekondën e 6 pas nisjes së saj, duke u cilësuar kështu si një dështim katastrofik që rrallëherë mund të ndodhë. Raketa u lëshua nga stacioni hapësinor Wallops Island në Virginia. Bbrenda anijes hapësinore gjendeshin mjete shkencore eksperimentimi dhe pjesë rezervë me një peshë afro 2.5 tonë për 6 astronautët që jetonin në stacionin e hapësirës.
Përgatiti për botim: L.Veizi
