Një masakër ndodhi në zemër të Parisit, pra në zemër të Evropës. Masakra e Parisit e vitit 1961 ndodhi më 17 tetor 1961, gjatë Luftës Algjeriane (1954–62). Me urdhër të kreut të policisë pariziane, Maurice Papon, Policia Kombëtare Franceze sulmoi një demonstratë nga 30,000 algjerianë pro Frontit Nacional Çlirimtar (FLN). Pas 37 vitesh mohimi dhe censurimi të shtypit, në vitin 1998 qeveria franceze më në fund pranoi 40 vdekje, ndërsa disa historianë vlerësojnë se vdiqën midis 200 dhe 300 algjerianë. Vdekja ishte për shkak të rrahjes nga policia, si dhe mbytjeve masive, pasi oficerët e policisë hodhën demonstruesit në lumin Sena.
Masakra ishte e qëllimshme, siç vërtetohet nga historiani Jean-Luc Einaudi, i cili fitoi një gjyq kundër Papon në 1999 (Papon ishte dënuar në 1998 për krime kundër njerëzimit për rolin e tij nën regjimin kolaboracionist të Vichy gjatë Luftës së Dytë Botërore). Dokumentacioni zyrtar dhe rrëfimet e dëshmitarëve okularë brenda departamentit të policisë së Parisit sugjerojnë se Papon e drejtoi vetë masakrën. Të dhënat e policisë tregojnë se ai u bëri thirrje oficerëve në një stacion që të ishin “subversivë” në shtypjen e demonstratave dhe u siguroi atyre mbrojtje nga ndjekja penale nëse merrnin pjesë.
Shtetrrethimi
Më 5 tetor 1961, Prefektura e Policisë shpalli me një deklaratë shtypi vendosjen e një shtetrrethimi nga ora 20.30. deri në 5.30 të mëngjesit në Paris dhe rrethinat e tij për “punëtorët myslimanë algjerianë”, “myslimanët francezë” dhe “myslimanët francezë të Algjerisë” (të tre termat e përdorur nga Papon, megjithëse rreth 150,000 algjerianët që jetonin në atë kohë në Paris konsideroheshin zyrtarisht francezë dhe zotëronte një kartë identiteti francez). Kështu, Federata Franceze e FLN-së i bëri thirrje të gjithë popullatës algjeriane në Paris, burra, gra dhe fëmijë, të demonstrojnë kundër shtetrrethimit, të konsideruar gjerësisht si një masë administrative raciste, më 17 tetor 1961. Sipas historianit Jean-Luc Einaudi , Papon kishte 7000 policë, 1400 CRS dhe celularë xhandarësh (policët e trazirave) për të bllokuar këtë demonstratë, për të cilën Prefektura e Policisë nuk kishte dhënë pëlqimin (e detyrueshme për demonstrata të ligjshme). Forcat e policisë bllokuan kështu të gjithë aksesin në kryeqytet, stacionet e metrosë, stacionet e trenit, Portat e Parisit, etj. Nga një popullsi prej rreth 150,000 algjerianësh që jetonin në Paris, 30,000–40,000 prej tyre arritën të bashkoheshin megjithatë me demonstratën. Bastisjet e policisë u kryen në të gjithë qytetin. 11,000 persona u arrestuan dhe u transportuan me autobus RATP në Parc des Expositions dhe qendra të tjera internimi të përdorura nën Vichy. Të arrestuarit përfshinin jo vetëm algjerianë, por edhe emigrantë marokenë dhe tunizianë, të cilët më pas u dërguan në stacionet e ndryshme të policisë, në oborrin e prefekturës së policisë, Palais des Sports e Porte de Versailles (Rrajoni i 15-të) dhe Stade Pierre de Coubertin etj.
Pavarësisht nga këto bastisje, 4,000 deri në 5,000 njerëz ia dolën të demonstrojnë paqësisht në bulevardet Grands nga République në Opéra, pa incidente. Të bllokuar në Opera nga forcat e policisë, demonstruesit u tërhoqën. Duke arritur në kinemanë Rex (vendi i klubit aktual Le Rex në “Bulevardet e Madhe”), policia hapi zjarr mbi turmën dhe sulmoi, duke çuar në disa vdekje. Në urën Neuilly (që ndan Parisin nga periferitë), detashmentet e policisë dhe anëtarët e FPA-së qëlluan gjithashtu mbi turmën, duke vrarë disa. Algjerianët u hodhën dhe u mbytën në Seine në pika në të gjithë qytetin dhe periferitë e tij, veçanërisht në Pont Saint-Michel në qendër të Parisit dhe pranë Prefekturës së Policisë, shumë afër Notre Dame de Paris.
Gjatë natës ka ndodhur një masakër në oborrin e komisariatit të policisë, ku mbetën të vrarë dhjetëra viktima. Në Palais des Sports, më pas në “Parc des Expositions of Porte de Versailles”, algjerianët e ndaluar, shumë tashmë të plagosur, [u bënë] viktima sistematike të një ‘komiteti mikpritës’. Në këto vende ka pasur dhunë të konsiderueshme dhe të burgosurit janë torturuar. Burrat do të vdisnin atje deri në fund të javës. Skena të ngjashme ndodhën në stadiumin Coubertin… Bastisjet, dhuna dhe mbytjet do të vazhdonin edhe në ditët në vijim. Për disa javë, kufoma të paidentifikuara u zbuluan përgjatë brigjeve të lumit. Viktimat e masakrës mund të vlerësohen në të paktën 200 viktima.
Debati
Në vitin 1961, në prefekturën e policisë flitej vetëm për “2 të pushkatuar”. Pas dëshmisë së historianit Jean-Luc Einaudi gjatë gjyqit Papon në fund të viteve 1990, ministri i policisë së krahut të majtë Jean-Pierre Chevènement urdhëroi hapjen e pjesëve të arkivave. Raporti Mandelken që rezultoi, bazuar në hetimin e këtyre të dhënave të pjesshme, numëronte 32 të vdekur. Einaudi më pas publikoi një shkrim në Le Monde më 20 maj 1998, duke kundërshtuar këtë shifër zyrtare, duke kritikuar si metodologjinë e raportit ashtu edhe të dhënat e konsultuara. Ai tërhoqi vëmendjen për faktin se shumë nga të dhënat ishin shkatërruar. Një raport që Papon kishte përgatitur për ministrin e Brendshëm Roger Frey, kryeministrin dhe kreun e qeverisë, Charles de Gaulle, nuk ishte përfshirë në të dhënat e konsultuara. Veç kësaj, raporti Mandelken shpërfillte masakrën që kishte ndodhur në oborrin e prefekturës së Policisë dhe vetë emri i Papon nuk figuronte askund në raport. Einaudi e mbylli shkrimin e tij duke thënë se: “Natën e 17 tetorit 1961 kishte ndodhur një masakër nga forcat e policisë që vepronin me urdhër të Maurice Papon”. Papon më pas ngriti një padi kundër tij në shkurt të vitit 1999, për shkak të këtij dënimi, duke pretenduar shpifje ndaj një nëpunësi publik.
Ndërkohë, shteti pranoi në vitin 1998 masakrën dhe foli për 40 të vdekur. Duke iu përgjigjur kërkesës së Papon, gjykata dha një vendim të paqartë. Ai deklaroi se Einaudi kishte “shpifur” Papon, por se Einaudi kishte vepruar me “mirëbesim” dhe vlerësoi “seriozitetin dhe cilësinë” e kërkimit të Einaudi. Si Papon ashtu edhe Einaudi u shfajësuan nga vendimi i gjykatës.
Komisioni i qeverisë franceze në vitin 1998 pretendoi se vetëm 48 njerëz vdiqën. Historiani Jean-Luc Einaudi (La Bataille de Paris, 1991) pohoi se rreth 200 algjerianë ishin vrarë. Historiani Jean-Paul Brunet gjeti prova të kënaqshme për vrasjen e 31 algjerianëve, ndërsa sugjeroi se një numër deri në 50 viktima aktuale ishte i besueshëm. Kjo bie ndesh me David Assouline, të cilit në vitin 1997 iu dha akses i kufizuar për të konsultuar një pjesë të dokumenteve të policisë (të cilat supozohej të klasifikoheshin deri në vitin 2012) nga Ministrja e Kulturës Catherine Trautmann (PS). Ai gjeti një listë me 70 persona të vrarë, ndërsa tekstet konfirmonin komentet e Einaudi se gjyqtarët që ishin thirrur nga familjet e viktimave për t’i marrë parasysh këto incidente kishin liruar sistematikisht policët. Sipas Le Monde në 1997, i cili citonte drejtorin e Arkivave të Parisit, regjistri shënonte 90 persona deri në gjysmën e dytë të tetorit.
Në një artikull të vitit 2001 në Esprit, Paul Thibaud diskutoi polemikën midis Jean-Luc Einaudi, i cili foli për 200 të vrarë më 17 tetor dhe 325 të vrarë nga policia gjatë vjeshtës së vitit 1961, dhe Jean-Paul Brunet, i cili dha një vlerësim të vetëm 50 (dhe 160 të vdekur, viktima të mundshme vrasjeje, të cilët kaluan në institutin mjeko-ligjor IML gjatë katër muajve midis shtatorit dhe dhjetorit 1961). Ndonëse kritikoi Einaudi në disa pika, Thibaud nënvizoi gjithashtu se Brunet kishte konsultuar vetëm arkivat e policisë dhe kishte marrë regjistrat e institutit mjeko-ligjor IML në vlerë nominale. Bazuar në burime të tjera, Thibaud vuri në dukje (si dhe Brunet) se kishte ndodhur përfolja administrative për të vdekurit dhe se IML nuk mund të mbështetej si burim i vetëm. Thibaud arriti në përfundimin se puna e Einaudi bëri të mundur dhënien e një vlerësimi të 300 viktimave algjeriane të vrasjeve (qoftë nga policia apo të tjerët) midis 1 shtatorit dhe 31 dhjetorit 1961. Ngjarjet rreth masakrës dhe numri i vdekjeve të saj ishin kryesisht të panjohura për dekada. Nuk kishte pothuajse asnjë mbulim mediatik në atë kohë. Këto ngjarje mbetën të panjohura pjesërisht sepse u lanë në hije në median franceze nga masakra e stacionit të metrosë Charonne më 8 shkurt 1962, viktimat e së cilës ishin jo vetëm algjerianë, por edhe anëtarë francezë të Partisë Komuniste Franceze.
Përgatiti për botim: L.Veizi
